Dla nauczyciela
Autor: Jolanta Loritz‑Dobrowolska
Przedmiot: biologia
Temat: Skład chemiczny organizmów
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
opisuje funkcje, jakie pełnią woda i minerały w organizmach;
charakteryzuje sposoby określania świeżej i suchej masy materiału biologicznego;
dokonuje pomiaru świeżej i suchej masy;
ocenia wyniki obserwacji i wyciąga wnioski;
analizuje skład chemiczny organizmów.
Strategie nauczania:
nauczanie wyprzedzające;
konstruktywizm;
konektywizm;
eksperymentalno‑obserwacyjna;
IBSE – nauczanie przez dociekanie naukowe.
Metody i techniki nauczania:
praca w środowisku wirtualnym;
ćwiczeniowo‑laboratoryjna;
dyskusja;
pokaz nauczycielski.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale – wirtualne laboratorium;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przed lekcją:
Dzień przed lekcją nauczyciel prosi uczniów o wykonanie wirtualnego pomiaru suchej masy wybranych próbek.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Nauczyciel pyta uczniów: „Z czego jesteśmy zbudowani?” (ustalenie hierarchii organizacji materii), „Czego potrzebujemy do życia?”. Uczniowie wypowiadają się w formie pogadanki.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel przedstawia schemat procedury badawczej (zał. 1).
Uczniowie z pomocą nauczyciela formułują problem badawczy: „Czy skład pierwiastkowy otoczenia i organizmu jest taki sam?” i stawiają hipotezę, np. „Tak, jest taki sam”.
Uczniowie w parach analizują tabelę zamieszczoną w e‑materiale i formułują wniosek, np. „Skład pierwiastkowy organizmów różni się od składu otoczenia”.
Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na wodę jako konieczny składnik organizmów. Pyta: „Jak zmierzyć ilość wody w organizmie?” i pokazuje ususzone rośliny.
Uczniowie proponują metody sprawdzenia ilości wody; w trakcie pogadanki naprowadzającej formułują problem badawczy: „Wpływ suszenia na zawartość wody w roślinie”.
Chętny uczeń zapisuje na tablicy problem i etapy badania.
Chętne osoby ważą ususzone i świeże rośliny. Porównują wyniki, zapisują wartości na tablicy i dokonują obliczeń wg wzoru zamieszczonego w e‑materiale.
W dyskusji uczniowie formułują wnioski, które chętna osoba zapisuje na tablicy.
Nauczyciel zwraca uwagę, że uczniowie zmierzyli masę powietrznie suchą. Pyta, czy utracona woda to cała woda w organizmie. Prosi o znalezienie odpowiedniej informacji w e‑materiale.
Uczniowie pracują w wirtualnym laboratorium (przećwiczenie procedury i obliczeń).
Nauczyciel demonstruje działanie wagosuszarki (jeśli nią dysponuje) i przykładowy pomiar suchej masy z jej pomocą; może też przeprowadzić suszenie w mikrofalówce (jeśli jest dostępna; z zachowaniem ostrożności) wg instrukcji (zał. 2).
Faza podsumowująca:
Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8.
Ewaluacja lekcji – nauczyciel pyta: „Czego się nauczyłeś? Jak oceniasz ten sposób nauki?”. Prosi o wypowiedzi kilku chętnych uczniów.
Praca domowa:
Do wyboru pkt 1 lub 2, zależnie od pory roku:
Przygotuj zielnik – ususz rośliny za pomocą prasy botanicznej, np. będącej na wyposażeniu pracowni lub wykonanej samodzielnie, ewentualnie między gazetami codziennymi (czarno‑białymi) pod naciskiem np. książek. Zwróć uwagę na dokładne rozłożenie i rozprostowanie liści i kwiatów.
Jeśli masz w domu suszarkę do grzybów i owoców, wykonaj suszenie różnych produktów spożywczych (np. sery, miód, pieczywo, warzywa) i określ ich wilgotność procentową.
Materiały pomocnicze:
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania wirtualnego laboratorium:
Uczniowie mogą wykorzystać wirtualne laboratorium, przygotowując się do lekcji.