Scenariusz zajęć

Autor: Agata Krzak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Sole podwójne.

Grupa docelowa: Uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

1) na podstawie wzoru sumarycznego, opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych klasyfikuje dany związek chemiczny do: tlenków, wodorków, wodorotlenków, kwasów, soli (w tym wodoro- i hydroksosoli, hydratów).

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

1) na podstawie wzoru sumarycznego, opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych klasyfikuje dany związek chemiczny do: tlenków, wodorków, wodorotlenków, kwasów, soli (w tym wodoro- i hydroksosoli, hydratów).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie sole podwójne;

• tworzy nazwę soli podwójnej na podstawie jej wzoru sumarycznego;

• przywołuje przykłady soli podwójnych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• eksperyment chemiczny;

• film samouczek;

• pogadanka;

• okienko informacyjne;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika „świateł drogowych”.

Formy pracy:

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie (eksperyment chemiczny). Nauczyciel poprzez losowanie dzieli uczniów na grupy. Zadaniem uczniów jest zidentyfikowanie soli podwójnej (otrzymują od nauczyciela nieznaną sól w postaci stałej). Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne znajdujące się na stole laboratoryjnym. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, a następnie przeprowadzają eksperyment, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, zapisują równania reakcji chemicznych (wszystko zapisują w kartach pracy). Nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie, w razie problemów wspiera uczniów przy identyfikacji soli. Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym oraz wyciągają wspólny wniosek.

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

3. Rozpoznanie wiedzy wstępnej uczniów. Uczniowie przypominają jakie znają rodzaje soli.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Multimedium bazowe. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek przedstawiający informację na temat soli podwójnych. Zadaniem uczniów jest ułożenie pytań do treści filmu, a po jego projekcji, uczniowie na forum klasy zadają sobie pytania i udzielają odpowiedzi. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów. Nauczyciel wyjaśnia ewentualnie zaistniałe niezrozumiałe kwestie. Następnie uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenia zawarte w medium.

2. Praca w parach. Uczniowie łączą się w pary. Każda para ma za zadanie ułożyć przynajmniej 6 wzorów soli podwójnych oraz podać ich nazwy. Następnie pary przedstawiają efekty swojej pracy na forum klasy, wzory zapisują  na tablicy. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność zapisów wzorów.

3. Okienko informacyjne. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że będą teraz pracowali metodą okienka informacyjnego. Uczniowie dzielą kartkę papieru A4 na cztery części. W pierwszym okienku (lewy górny róg) zapisują pojęcie: sole podwójne. W drugim okienku (prawy górny róg) zapisują definicję soli podwójnej korzystając z różnych źródeł. Mogą ją także zapisać własnymi słowami. W trzecim okienku (lewy dolny róg) wpisują żart językowy lub ułożony wierszyk. W czwartym okienku (prawy dolny róg) przedstawiają graficznie dane pojęcie (może to być karykatura, scenka komiksowa). Następnie wybrani uczniowie przedstawiają efekty swojej pracy. Uczniowie oceniają prawidłowość definicji oraz poprawność i pomysłowość w wykonywaniu okienka trzeciego i czwartego.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów za pomocą „techniki świateł drogowych”. Za pomocą kartek czerwonych, żółtych i zielonych uczniowie sygnalizują czy wiedzą:

• Co to jest sól podwójna?

• Jak tworzy się nazwy soli podwójnych?

• Jak tworzy się wzory soli podwójnych?

2. Jeżeli uczniowie pokazują czerwoną kartkę, nauczyciel wyjaśnia to zagadnienie. Uczniowie z zielonymi kartkami tłumacza zagadnienie uczniom z żółtą kartką.

3. Kieszeń i szuflada. Nauczyciel rozdaje uczniom karteczki samoprzylepne. Prowadzący zajęcia rysuje na tablicy kieszeń, a obok niej zapisuje: Co zabieram ze sobą? Tutaj uczeń ma wpisać to, co wyniósł z zajęć, co do niego szczególnie przemówiło, co się spodobało lub co mu się przyda w przyszłości. Poniżej nauczyciel rysuje szufladę i białą plamę. Obok szuflady zapisuje: Co mi się nie przyda?, a obok białej plamy: Czego zabrakło? Poniższe rysunki uczeń wypełnia karteczkami samoprzylepnymi z zapisanymi krótkimi zdaniami, równoważnikami zdań lub kluczowymi słowami. Jest to okazja także do analizy przebiegu zajęć i szybkiej powtórki.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może zostać wykorzystany podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje kartki w kolorach: czerwonym, żółtym i zielonym lub metodniki z sygnalizacją świetlną oraz karteczki samoprzylepne.

2. Doświadczenie chemiczne: „Identyfikacja nieznanej soli (sól podwójna)”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw na probówki, drucik platynowy, palnik, łaźnia wodna, łapa drewniana.

Materiały:

papierki uniwersalne

Odczynniki chemiczne: kryształy siarczanu(VI) amonu i potasu ${\text{K(NH}}_4{\text{)(SO}}_4$), roztwór azotanu(V) srebra(I) ${\text{AgNO}}_3$, roztwór chlorku baru, roztwór kwasu azotowego(V), roztwór wodorotlenku sodu, woda destylowana.

3. Karty charakterystyk substancji chemicznych.

4. Karta pracy ucznia: