Scenariusz zajęć

Autor: Patrycja Męcik, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak kwasy reagują z wodorotlenkami?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

9) opisuje typowe właściwości chemiczne kwasów, w tym zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy; projektuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

9) opisuje typowe właściwości chemiczne kwasów, w tym zachowanie wobec metali, tlenków metali, wodorotlenków i soli kwasów o mniejszej mocy; projektuje i przeprowadza odpowiednie doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, jak przebiegają reakcje pomiędzy kwasami i zasadami;

• projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające sprawdzić czy kwasy reagują z zasadami;

• pisze i uzgadnia równania reakcji pomiędzy kwasami i wodorotlenkami.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• analiza materiału źródłowego;

• dyskusja dydaktyczna;

• eksperyment;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica;

• pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „Gdzie znalazła zastosowanie reakcji zobojętniania”?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zapisuje na tablicy: kwas + zasada i zadaje pytanie uczniom: jakie produkty powstają podczas tych reakcji?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment uczniowski – badanie reakcji kwasów z wodorotlenkami. Uczniowie w parach przeprowadzają eksperyment opisany w e‑materiale. Nauczyciel rozdaje uczniom odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne, odczynniki chemiczne i karty pracy. Uczniowie losują odczynniki, których będą używali podczas doświadczenia (zmiana tylko dla używanych kwasów i zasad). Uczniowie samodzielnie uzupełniają kartę pracy, zapisują obserwacje, wnioski. Następnie dwie pary łączą się w grupy, porównują swoje przemyślenia oraz spisują na osobnej kartce swoje wspólne rozwiązania. Kolejno wypowiadają się na forum klasy i uzgadniają swoje wnioski.

2. Następnie nauczyciel inicjuje dyskusję dotyczącą reakcji kwasów z wodorotlenkami. Zadaje uczniom pytanie: co zauważyli podczas przeprowadzonego eksperymentu?

3. Nauczyciel prosi uczniów o samodzielne wykonanie przykładu zawartego w e‑materiale – jak przewidzieć wynik reakcji kwasu z wodorotlenkiem? Chętny uczeń zapisuje rozwiązanie na tablicy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną.

4. Nauczyciel zapisuje na tablicy kilka przykładów reakcji kwasów z wodorotlenkami w formie cząsteczkowej. Chętni lub wskazani uczniowie podchodzą i uzupełniają równania reakcji oraz zapisują w formie jonowej i jonowej skróconej. Cała klasa czuwa nad poprawnością wykonanych zadań.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: jak przebiega reakcja między kwasem i wodorotlenkiem? Co jest istotą reakcji zobojętniania? Gdzie znalazła zastosowanie reakcja zobojętniania?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może zostać wykorzystana przez uczniów podczas przygotowywania się do zajęć lub sprawdzianu wiedzy.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak przebiega reakcja między kwasem i wodorotlenkiem?

• Co jest istotą reakcji zobojętniania?

• Gdzie znalazła zastosowanie reakcja zobojętniania?

2. Nauczyciel przed zajęciami przygotowuje również małe karteczki z zapisanymi nazwami kwasów i wodorotlenków, których będą używać uczniowie podczas eksperymentu oraz kartę pracy ucznia, która będzie wykorzystana podczas doświadczenia.
   Na małych karteczkach do wylosowania dla uczniów (dla informacji jakich odczynników używają w doświadczeniu):

• $\mathrm{HCl}$, $\mathrm{KOH}$;

• ${\text{CH}}_3\text{COOH}$, $\text{NaOH}$;

• ${\text{H}}_2{\text{SO}}_4$, ${\text{Ba(OH)}}_2$;

• ${\text{H}}_2{\text{SO}}_4$, $\text{NaOH}$.

3. Szkło i sprzęt laboratoryjny: statyw do probówek, probówki, pipety

4. Odczynniki chemiczne: woda oraz wypisane powyżej w pkt. 2.

5. Instrukcja do doświadczenia:

• Przygotuj roztwory wodne ww. substancji chemicznych.

• Do każdej probówki wprowadź taką samą ilość wskazanego kwasu i zasady do probówki.

• Obserwuj zmiany.

6. Karta pracy ucznia