Scenariusz zajęć

Autor: Agata Krzak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co to jest szereg aktywności metali i co w nim robi wodór?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

6) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik pozwoli porównać aktywność chemiczną metali; pisze odpowiednie równania reakcji;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, co to szereg aktywności metali;

• wymienia pierwiastki znajdujące się w tym szeregu;

• wyjaśnia, jaką rolę w szeregu aktywności pełni wodór;

• proponuje sposób odróżnienia metali bardziej aktywnych od mniej aktywnych chemicznie.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• eksperyment chemiczny;

• kula śniegowa;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika „świateł drogowych”;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica multimedialna/tablica, kreda, marker;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytanie: Jak należy rozumieć aktywność chemiczną metali?

2. Waszym zdaniem jaką rolę odgrywa wodór w szeregu aktywności metali?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny. Nauczyciel poprzez losowanie dzieli uczniów na grupy. Zadaniem uczniów jest zbadanie, który metal jest bardziej aktywny chemicznie: cynk czy żelazo, srebro czy miedź wg instrukcji zawartej w materiałach pomocniczych. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i odczynniki znajdujące się na stole laboratoryjnym, a następnie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równania reakcji chemicznych, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym oraz wyciągają wspólny wniosek w odniesieniu do tematu lekcji. Na podstawie przeprowadzonych doświadczeń oraz naprowadzających pytań Nauczyciela, uczniowie wyjaśniają co to szereg aktywności metali.

2. Kula śniegowa. Wyjaśnia uczniom, że będą teraz pracowali metodą kuli śniegowej. Uczniowie zapoznają się z medium bazowym - symulacja interaktywna. Ich zadaniem jest sporządzenie szeregu aktywności metali na podstawie symulacji interaktywnej. Najpierw indywidualnie opracowują odpowiedź na to pytanie. Następnie łączą się w pary i porównują swoje odpowiedzi. Zapisują wspólne rozwiązania. Potem łączą się w większe grupy i konfrontują swoje odpowiedzi, a rozwiązania zapisują na oddzielnej kartce. Następnie wypowiada się cała klasa, a ustalona odpowiedź razem z argumentami zostaje zapisana na tablicy.

3. Praca w grupach. Nauczyciel zapisuje na tablicy szereg aktywności metali:

   K Ba Ca Na Mg Al Mn Zn Fe Co Ni Pb H Cu Hg Ag Pt Au

   Uczniowie dzielą się na czteroosobowe grupy. Ich zadaniem jest ułożenie wierszyka (rymowanki), który ułatwi zapamiętanie następujących po sobie pierwiastków w szeregu aktywności metali. Mogą korzystać z nazw pierwiastków lub z ich symboli, np. Krzyś Badowski Car Nasz Mglistą Aleją... Następnie uczniowie prezentują wiersze na forum klasy. Wybierają utwór najbardziej wpadający w pamięć i zapisują go w zeszytach.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów z zastosowaniem „techniki świateł drogowych”. Za pomocą kartek czerwonych, żółtych i zielonych uczniowie sygnalizują czy wiedzą:

• Co to jest szereg aktywności metali?

• Co w szeregu aktywności metali robi wodór?

• Jak wyznaczyć, który metal jest aktywniejszy?

• Jeżeli uczniowie pokazują czerwoną kartkę, nauczyciel wyjaśnia to zagadnienie. Uczniowie z zielonymi kartkami wyjaśniają zagadnienie uczniom z żółtą kartką.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Dziś nauczyłem/łam się, że...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudności sprawiło mi...

• Zaskoczyło mnie...

• Wiadomości przedstawione na lekcji były podane w ... sposób.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może zostać wykorzystana podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): Co to jest szereg aktywności metali? Co w szeregu aktywności metali robi wodór? Jak wyznaczyć, który metal jest aktywniejszy?

2. Doświadczenie chemiczne: „Badanie aktywności chemicznej metal”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw na probówki.

Odczynniki chemiczne: drucik cynkowy, wiórki żelaza, druciki srebrne, druciki miedziane, chlorek cynku, chlorek żelaza(III), siarczan(VI) miedzi(II), azotan(V) srebra(I).

Instrukcja wykonania:

• W czterech probówkach umieść po kilka cmIndeks górny 3³ roztworów soli:  chlorek cynku, chlorek żelaza(III), siarczan(VI) miedzi(II), azotan(V) srebra(I).

• Do probówki z roztworem chlorku cynku wsyp kilka wiórek żelaza, obserwuj zmiany.

• W probówce z roztworem chlorku żelaza(III) umieść drucik cynkowy, obserwuj zmiany.

• W probówce z roztworem siarczanu(VI) miedzi(II) umieść drucik srebrny, obserwuj zmiany.

• W probówce z roztworem azotanu(V) srebra(I) umieść drucik miedziany, obserwuj zmiany.

2. Karty charakterystyk substancji.

3. Karty pracy ucznia.

4. Kartki w kolorach: czerwonym, żółtym i zielonym lub metodniki.