Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Efekty malarskie w poezji Młodej Polski - obrazy malowane słowem

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Lektura obowiązkowa

28) wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa‑Tetmajer, Leopold Staff;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

wyjaśni, za pomocą jakich chwytów językowych młodopolscy poeci tworzyli poetyckie obrazy;
wymieni motywy, które stawały się „ramami” dla poetyckich obrazów młodopolan;
wskaże analogie między obrazem malarskim a poetyckim;
stworzy własny „obraz” słowem.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
klasowe rozmowy;
gadająca ściana.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

Klasowe rozmowy. Nauczyciel zapisuje na tablicy pytanie: Jakie macie przemyślenia na temat efektów malarskich? Na co zwracacie uwagę w obrazach i co powoduje, że uznajecie je za ciekawe? Następnie prosi uczniów o powstanie. Młodzież spaceruje po klasie, wita się ze sobą. Na sygnał prowadzącego każdy znajduje partnera do rozmowy. Najpierw wypowiada się jedna osoba, potem druga. Konwersacje w parach trwają około dwóch minut. Na sygnał nauczyciela rozmówcy spacerują dalej i szukają kolejnych osób do rozmowy. Po trzech, czterech rundach następuje omówienie ćwiczenia.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel prosi o odczytanie utworów z sekcji „Przeczytaj”. Wskazane osoby opisują sytuację liryczną przedstawioną w utworach. Następnie uczestnicy zajęć zapoznają się z teorią zamieszczoną w tej sekcji.
Uczniowie indywidualnie zapoznają się z prezentację multimedialną. Następnie wskazują fragment poetycki, który ich zdaniem najlepiej oddaje charakter obrazu malarskiego. Uzasadniają swoją odpowiedź.
Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 1. i 2. z sekcji „Sprawdź się”. Następnie nauczyciel pyta uczniów, jakie efekty poetyckiego obrazowania dostrzegają w sonecie Kazimierza Przerwy‑Tetmajera Morskie Oko. Pozostałe ćwiczenia z sekcji uczniowie wykonują w kilkuosobowych grupach. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel weryfikuje odpowiedzi uczniów.

Faza podsumowująca:

Uczniowie spośród zamieszczonych w galerii poetyckich fragmentów wybierają dwa i wyjaśniają, za pomocą jakich chwytów językowych młodopolscy poeci tworzyli swoje obrazy malowane słowem.
Gadająca ściana: Co sądzisz na temat dzisiejszej lekcji? Każdy z uczniów przed wyjściem z klasy zapisuje na tablicy krótką opinię na temat zajęć. Zamiast zdań mogą pojawić się symboliczne rysunki (np. emotikony).

Praca domowa:

Stwórz własny literacki (prozatorski bądź poetycki) obraz widziany z twojego pokoju bądź innego pomieszczenia. Zamknij go w ramach okna.

Materiały pomocnicze:

Justyna Bajda, „Poeci – to są słów malarze…” Typy relacji między słowem a obrazem w książkach poetyckich okresu Młodej Polski, Wrocław 2010.
Justyna Bajda, Poezja drugiej połowy XIX wieku (pozytywizm – Młoda Polska). Antologia, Wrocław 2007.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się