Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Zmiany w sztuce wojennej w XVI w.

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny wzrostu znaczenia piechoty;

• ocenia wpływ rozwoju broni palnej na organizację wojska i sztukę wojenną;

• porównuje podstawowe formacje XVI‑wiecznej piechoty: szwajcarów, lancknechtów i piechoty hiszpańskiej;

• opisuje nowe formacje kawalerii.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat, cel zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie” oraz wspólnie z nimi ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Nauczyciel dzieli uczniów na pięcioosobowe grupy, które losują pytania z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Praca z multimedium („Animacja”). Nauczyciel wyświetla polecenie nr 2: „Na podstawie animacji wyjaśnij przyczyny klęski wojsk francuskich” i prosi uczniów, aby wykonali je w parach. Wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Dzieli klasę na czteroosobowe grupy. Uczniowie na czas wykonują ćwiczenia od 1 do 4 (od najłatwiejszego do najtrudniejszego). Grupy uczniowskie zgłaszają zakończenie wykonywania ćwiczeń, a gdy wszystkie zespoły to zameldują, następuje weryfikacja poprawności odpowiedzi przez nauczyciela. Grupę, która poprawnie rozwiązała wszystkie zadania jako pierwsza, nauczyciel może nagrodzić ocenami za aktywność.

4. Nauczyciel wyświetla ćwiczenia 5 oraz 6, które uczniowie wykonują w parach, a następnie porównują swoje rozwiązania z innym zespołem. Wskazana para uczniowska (albo ochotnicy) przedstawia odpowiedzi, nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie podsumowują swoją wiedzę z wykorzystaniem mapy myśli. W tym celu wracają do wcześniej utworzonych grup czteroosobowych. Każda grupa na środku kartki A4 wpisuje główne hasło „Zmiany w sztuce wojennej w XVI w.” i rysuje gałęzie mapy. Powinny rozchodzić się promieniście i rozdzielać na kolejne gałęzie. Słowa, które zostaną umieszczone nad gałęziami, powinny być słowami kluczami, które wyrażają istotę myśli lub zagadnienia. Ważne, aby cała mapa zmieściła się na jednej stronie.

2. Po wykonaniu pracy, w zależności od liczebności klasy i czasu, nauczyciel prosi o omówienie mapy myśli przedstawicieli wybranych lub wszystkich grup.

3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów. Może ocenić pracę uczniowskich grup.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

• S. Grzybowski, Wielka Historia Świata, t. 6, Narodziny świata nowożytnego 1453–1605, Warszawa 2005.

• K. Mikulski, J. Wijaczka, Historia powszechna. Wiek XVI–XVIII, Warszawa 2012.

• G. Parker, Historia sztuki wojennej. Od starożytności do czasów współczesnych, tłum. A. Czarnocki, Warszawa 2008.

• M. Plewczyński, Daj nam, Boże, sto lat wojny i ani jednej bitwy. Dzieje niemieckich lancknechtów 1477–1559, Warszawa 1997.

• L. Ratajczak, Historia wojskowości, Warszawa 1980.

• J. Sikorski, Zarys historii wojskowości powszechnej do końca XIX w., Warszawa 1975.

• Z. Wójcik, Historia powszechna. Wiek XVI–XVII, wyd. 12, Warszawa 2012.

• A. Wyczański, Historia powszechna. Wiek XVI, Warszawa 1987.

Wskazówki metodyczne:

Animacja może zostać wykorzystana przy omawianiu wojen włoskich.