Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Ustrój Rzeczypospolitej szlacheckiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, jakie znaczenie dla ustroju Rzeczypospolitej miała wolna elekcja;

• opisuje znaczenie konstytucji nihil novi;

• wyjaśnia znaczenie i funkcje najważniejszych instytucji demokracji szlacheckiej w Polsce;

• określa w jakich okolicznościach szlachta mogła wypowiedzieć posłuszeństwo królowi.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Ustrój Rzeczypospolitej szlacheckiej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Prezentacja” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie przez nauczyciela tematu i celów zajęć, przejście do wspólnego ustalenia kryteriów sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem.
   Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium („Prezentacja”). Wybrana osoba czyta polecenie 2: „Na podstawie przytoczonych wyżej źródeł wymień problemy, z jakimi zmagał się polski parlamentaryzm epoki staropolskiej. Wskaż przynajmniej trzy czynniki” z sekcji „Prezentacja”. Po zapoznaniu się z materiałem uczniowie dzielą się na grupy i opracowują odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do nich. W wystąpieniach powinny znaleźć się treści takie jak: najważniejsze postanowienia konstytucji nihil novi i artykułów henrykowskich, wady i kryzys demokracji szlacheckiej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia je, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.

2. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczenia nr 1 „Zapoznaj się z ilustracjami, a następnie wykonaj polecenie” z sekcji „Film + Sprawdź się”. Uczniowie rozwiązują je wspólnie na forum klasy.

3. Kolejne ćwiczenie nr 2 uczniowie wykonują indywidualnie. Nauczyciel kontroluje wskazywane przez uczniów odpowiedzi. Następnie uczniowie w parach dyskutują, porównując swoje odpowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Film + Sprawdź się”.

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Opracuj podsumowanie tematu „Ustrój Rzeczypospolitej szlacheckiej” w formie pytań do krzyżówki.

2. Wykonaj polecenie nr 3 z sekcji „Prezentacja”.

Materiały pomocnicze:

O poprawie Rzeczypospolitej, [w:] Wybór pism, A.F. Modrzewski, Kraków 1977.

Wielka historia Polski, t. 1–10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Wskazówki metodyczne:

• Informacje z sekcji „Prezentacja” mogą być wykorzystane w trakcie lekcji do pracy uczniów w parach lub samodzielnie. Cały materiał może być wykorzystany do realizacji zajęć metodą odwróconej klasy. W szkole następuje czytanie i ocena koleżeńska opracowań uczniów.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja A: Sejmik w kościele, rysunek Jana Piotra Norblina; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja B: Sala Senatu na zamku w Warszawie; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja C: Fragment obrazu Bernarda Bellotto Elekcja Stanisława Augusta przedstawiający elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 na Woli; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 1 - Ilustracja D: Sąd ziemski, grafika z dzieła Stanisława Sarnickiego Statuta i metryka przywilejów koronnych z 1594 roku; domena publiczna, Wikimedia Commons.