Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak zmienia się charakter chemiczny wodorków w układzie okresowym?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• klasyfikuje wodorki ze względu na położenie pierwiastków w układzie okresowym;

• określa charakter chemiczny wodorku na podstawie położenia w układzie okresowym pierwiastków;

• pisze równania reakcji, jakim podlegają wodorki.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• grafika interaktywna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących;

• filmy edukacyjne.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zainteresowanie i dyskusja. Nauczyciel pyta uczniów: co to znaczy, że związki chemiczne mają określone charaktery chemiczne? Jakie są ich przykłady?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytania: jaki charakter chemiczny mogą mieć wodorki? Jakie reakcje chemiczne pozwolą sprawdzić (potwierdzić) charakter wodorków?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie analizują treści zawarte w e‑materiale zakładka „Przeczytaj”. Po wyznaczonym czasie, nauczyciel pyta uczniów o wyjaśnienie pojęć: wodorki, reaktywność, a następnie pyta o przykłady wodorków kwasowych, zasadowych i obojętnych. Z wymienionymi wodorkami uczniowie mają za zadanie zapisać jedno dowolne równanie reakcji.

2. Następnie nauczyciel prosi uczniów o zastanowienie się, w jaki sposób, przeprowadzając doświadczenie, sprawdziliby charakter chemiczny wodorków. Uczniowie udzielają odpowiedzi na forum klasy. Następnie nauczyciel wyświetla uczniom film ukazujący reaktywność wodorków z wodą (patrz linki zawarte w materiałach pomocniczych).

3. Nauczyciel odsyła uczniów do grafiki interaktywnej. Uczniowie pracują w parach, rozwiązując zawarte tam ćwiczenia.

4. W tych samych parach pracują z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie, na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10%, zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Dziś nauczałam/łem się...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów do samodzielnej nauki w domu.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jaki charakter chemiczny mogą mieć wodorki?

• Jak potwierdzić, że wodorek sodu i amoniak mają charakter zasadowy?

• Jakie wodorki nazywamy kwasowymi?

• Wskaż przykłady wodorków obojętnych.

2. Linki do filmów edukacyjnych, które można wykorzystać podczas lekcji lub przez uczniów podczas przygotowywania się do lekcji czy pracy kontrolnej:

• https://www.youtube.com/watch?v=ILIBwgU7Y7w

• http://chemvlog.pl/19-reakcja-sodu-z-woda/

• https://www.facebook.com/watch/?v=169773440970212

3. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień.