Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Filozofia średniowieczna, klasztory i uniwersytety

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• analizuje znaczenie Kościoła katolickiego i zakonów dla rozwoju średniowiecznej filozofii i nauki;

• wyjaśnia genezę uniwersytetów;

• wymienia najstarsze europejskie uniwersytety i ich działalność;

• tłumaczy, na czym polegała filozofia scholastyczna.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel poleca uczniom, aby zapoznali się z medium w sekcji „Audiobook”.

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel omawia rolę klasztorów w średniowiecznym rozwoju umysłowym. Podkreśla, że klasztory prowadziły nie tylko skryptoria, ale także szkoły.

2. Praca z multimedium („Audiobook”). Nauczyciel przypomina, że uczniowie mieli zapoznać się z nagraniem przed zajęciami. Poleca, aby dobrali się w pary i opracowali odpowiedzi na polecenia dołączone do multimedium. Uczniowie wyjaśniają, na czym polegały zadania opata w klasztorze benedyktyńskim (polecenie 2) oraz jaką funkcję w życiu mnichów pełniła praca (polecenie 3). Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) pary prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź.

3. Nauczyciel przechodzi do genezy uniwersytetów średniowiecznych. Odtwarza uczniom pierwszy z filmów z sekcji „Film + Sprawdź się”, prosząc jednocześnie, aby wynotowali najważniejsze informacje. Po zakończeniu emisji zadaje uczniom pytania: W jaki sposób powstały uniwersytety? Co było ich poprzednikami? W czym specjalizowały się poszczególne uczelnie? Uczniowie zgłaszają się z odpowiedziami, nauczyciel w razie potrzeby je uzupełnia. Jeżeli czas na to pozwoli, nauczyciel może odtworzyć też drugi film i poprosić uczniów, aby wymienili najważniejsze średniowieczne uniwersytety oraz osoby, które położyły podwaliny pod rozwój średniowiecznej nauki i edukacji.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie dobierają się w pary i wymieniają poglądami, dzielą się tym, czego się nauczyli na temat: „Filozofia średniowieczna, klasztory i uniwersytety”. Wybrana osoba lub ochotnik może podsumować zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć oraz pracę uczniów.

Praca domowa:

1. Opracuj podsumowanie tematu „Filozofia średniowieczna, klasztory i uniwersytety” w formie pytań do krzyżówki.

2. Wykonaj ćwiczenia nr 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Historia powszechna XIV–XV w. Wybór tekstów źródłowych, oprac. M. Małowist, Warszawa 1954.

Europa w średniowieczu. Wybór źródeł do historii powszechnej średniowiecza, oprac. G.P. Bąbiak, J. Kaliszuk, red. E. Potkowski, Pułtusk 1996.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 9, Kultura średniowieczna (do schyłku XV wieku), oprac. L. Matusik, Warszawa 1960.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Wielka historia Polski, t. 1–10, Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Wskazówki metodyczne:

Audiobook może zostać wykorzystany w lekcji poświęconej średniowiecznym zakonom, a także do przygotowania się do lekcji powtórkowej dotyczącej kultury średniowiecznej.