Założenie uniwersytetu w Pradze (r. 1348)

Tegoż roku Karol, król Rzymian i Czech, zapalony obrońca miłości bożej, uniesiony gorącą miłością bliźnich, pragnąc powiększyć dobro społeczne i chwalebnie wyróżnić swoje królestwo Czech, wyjednał u stolicy apostolskiej przywilej studiów powszechnych w mieście Pradze, a sam swą królewską powagą nadał studiującym tamże i inne przywileje. […] najpierw sam król, a następnie pan Arnest, pierwszy arcybiskup świętej Pragi, kapituła jego kościoła, a także wszyscy inni prałaci, i kolegia innych kościołów, i klasztory królestwa Czech przekazały dość pokaźną sumę pieniędzy i opłat. Wieczyste opłaty z pewnych posiadłości przekazali na dokonanie dzieła i połączyli z dobrami arcybiskupstwa praskiego, a biskupa praskiego i jego następców mianowali kanclerzem uniwersytetu praskiego i wyrazili życzenie, by nim został. Ażeby wszystko to zostało na wieczne czasy nienaruszone, Karol, król Rzymian i Czech, opiekun i fundator uniwersytetu praskiego, wszystkie przywileje i swobody nadane studentom zatwierdził swą złotą bullą.

praga Źródło: Założenie uniwersytetu w Pradze (r. 1348), [w:] Historia powszechna XIV–XV w. Wybór tekstów źródłowych, oprac. M. Małowist, Warszawa 1954, s. 298–299.

1. W jakich miejscach należy budować klasztory.
   W miastach, zamkach i wsiach nie należy wznosić nigdy klasztorów, lecz w miejscach dalekich od styczności z ludźmi.

2. O jednolitości postępowania w rzeczach boskich i ludzkich.
   Aby zaś między opactwami łączność nierozerwalna na wieczne czasy panowała, postanowiono przede wszystkim, aby przez wszystkich reguła […] w taki sam sposób rozumiana i przestrzegana była, następnie, aby były te same księgi, o ile dotyczą kultu bożego, to samo pożywienie, te same szaty i w ogóle te same zwyczaje we wszystkim.

3. Skąd mnisi mają czerpać pożywienie.
   Mnisi naszego zakonu mają czerpać pożywienie z pracy rąk, z uprawy roli, z hodowli bydła; dlatego wolno nam na własny użytek posiadać wody i lasy, winnice, łąki, ziemie, oddalone od mieszkań ludzi świeckich, oraz zwierzęta [i ptaki], z wyjątkiem tych, które bardziej zwykły pobudzać ciekawość i pokazywać próżność, aniżeli przynosić pożytek, jak jeleni, żurawi i innych tego rodzaju.
   Dla ich wyżywienia i utrzymania możemy mieć spichrze, którymi powinni opiekować się konwersi [bracia zakonni nie mający ślubów, wykonujący prace fizyczne].

cw2.1 Cytat za: Europa w średniowieczu. Wybór źródeł do historii powszechnej średniowiecza, oprac. G.P. Bąbiak, J. Kaliszuk, red. E. Potkowski, Pułtusk 1996, s. 80–86.

I. Aby bracia żyli w posłuszeństwie, bez własności osobistej i w czystości.
Reguła i życie tych braci jest następujące: żyć w posłuszeństwie, w czystości i bez własności osobistej, oraz stosować się do nauki i wstępować w ślady Pana naszego Jezusa Chrystusa. […]
VII. O sposobie służenia i pracowania.
Wszyscy bracia, gdziekolwiekby się znajdowali, służąc lub pracując u innych, niech nie przyjmują stanowisk komorników, ani kanclerzy, ani w ogóle godności w domach tych, u których służą, i niech nie przyjmują jakiegokolwiek urzędu, któryby powodował zgorszenie lub duszy ich przynosił szkodę; lecz mają być mniejsi, i poddani wobec wszystkich, którzy znajdują się w tym domu.
A bracia, którzy umieją pracować, niech pracują i wykonują to rzemiosło, którego się nauczyli, jeżeli to nie sprzeciwia się zbawieniu ich duszy i jeśli mogą je uczciwie wykonywać. […] Mogą zaś [bracia] za pracę otrzymywać wszystko potrzebne, z wyjątkiem pieniędzy. A gdyby zaszła potrzeba, niech idą po jałmużnę, jak inni bracia. I wolno im mieć narzędzia żelazne i przyrządy potrzebne im do pracy.
Niechaj strzegą się bracia, gdziekolwiekby byli, w eremach czy w innych miejscach, by żadnego miejsca sobie nie przywłaszczali, ani nikomu [go] nie bronili. I ktokolwiekby do nich przyszedł, przyjaciel czy wróg, złodziej czy zbój, niech będzie życzliwie przyjęty. I gdziekolwiek znajdują się bracia, i w jakimkolwiek miejscu znaleźliby się powinni się dusznie i gorliwie czcić i szanować wzajemnie i bez szemrania. I niechaj się strzegą bracia, by się nie okazali na zewnątrz smutnymi i pochmurnymi hipokrytami; lecz niechaj okazują się cieszący się w Panu i weseli i należycie uprzejmi.

cw2.2 Cytat za: Europa w średniowieczu. Wybór źródeł do historii powszechnej średniowiecza, oprac. G.P. Bąbiak, J. Kaliszuk, red. E. Potkowski, Pułtusk 1996, s. 84–86.