Autor: Paulina Król

Temat: Wiersz / pisze się / aż do milczenia – o funkcji milczenia w poezji Tadeusza Różewicza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• analizuje wiersze, w których Tadeusz Różewicz wykorzystał motyw milczenia;

• omawia funkcję milczenis w poezji Tadeusza Różewicza;

• określa w twórczości Różewicza funkcję odwołań religijnych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• debata;

• drama.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał Wiersz / pisze się / aż do milczenia – o funkcji milczenia w poezji Tadeusza Różewicza. Prosi o zapoznanie się z załączonym wykładami Nicość u Tadeusza Różewicza w sekcji „Prezentacja TED”. Zachęca uczniów do samodzielnej refleksji nad znaczeniem padających w nich haseł: np. TAK, NIE, NIC.

2. Uczniowie zapoznają się z treścią wierszy zamieszczonych w e‑materiale Wiersz / pisze się / aż do milczenia – o funkcji milczenia w poezji Tadeusza Różewicza i przygotowują się do wstępnego omówienia: motyw, umieszczenie tekstów w kontekście biograficznym i historyczno‑filozoficznym.

3. Cztery wyłonione osoby proszone są o zapoznanie się i przemyślenie e‑materiału Tadeusz Różewicz powinien dostać Nagrodę Nobla - list do komisji noblowskiej w stosunku do zapowiedzianej lekcji.

4. Nauczyciel prosi uczniow, aby utworzyli dwa zespoły, które będą pracować metodą dramy w wyznaczonym czasie. Trzeci zespół tworzą wyłonione osoby.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i wspólnie z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

3. Nauczyciel wprowadza uczniów w rozmowę: czy „nic” równa się „milczenie”?.
   Tym samym sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji na podstawie poleceń w sekcji „Prezentacja TED” .

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla sekcję „Sprawdź się”, wskazując na zamieszczone w niej wiersze Tadeusza Różewicza. Uczniowie dzielą się na dwie grupy i odczytują treść ćwiczeń: nr 1 i nr 4. Każdy uczeń indywidualnie zastanawia się nad poprawnym kluczem. Następnie grupy kolejno przedstawiają swoje wybory na forum klasy.

2. Burza mózgów. Nauczyciel wyjaśnia, że uczniowie będą pracować metodą burzy mózgów. Następnie nawiązuje do przywołanego zdania, filozofa Ludwiga Wittgensteina, które brzmi: „O czym nie można mówić, o tym należy milczeć”. Uczniowie analizują zdanie i zastanawiają się, jaką funkcję pełni milczenie w poezji Tadeusza Różewicza. Nauczyciel wyłania osobę, która będzie zapisywać pomysły na tablicy. Po zakończeniu następuje wspólne omówienie pomysłów porównując je z wypowiedziami zamieszczonymi w podrozdziale Milczenie w twórczości Tadeusza Różewicza. Wyłonione przed lekcją osoby przygotowują się do wystąpienia, ale nie zdadzają swojej wiedzy.

3. Drama. Nauczyciel prosi uczniow, aby utworzyli zespoły, które będą pracować metodą dramy. Zadaniem każdej grupy będzie wspólne przygotowanie krótkiej debaty publicznej za i przeciw, na temat: Czy Tadeusz Różewicz mówił czy milczał w swojej twórczości?.
   Uczniowie wspólnie z nauczycielem wcielą się w różne role. Nauczyciel jest prowadzącym (może zaprosić ucznia). Na przeciw siebie siadają grupy debatujące. Ostatnia grupa to widownia, w skład której wchodzą wybranie przed lekcją uczniowie. Uczniowie muszą zaplanować i przygotować swoje wypowiedzi i zaaranżować przestrzeń sceniczną. Następnie zapoznają się z ćwiczeniem 6 w sekcji „Sprawdź się”. Podczas przygotowania debaty grupy będą mogły korzystać z udostępnionych materiałów. Po zakończeniu debaty uczniowie dzielą się wrażeniami. Nauczyciel też podsumowuje wykonaną przez poszczególne grupy pracę.

4. Uczniowie pozostają na miejscach. Nauczyciel wyświetla wyświetla ćwiczenie nr 5.  Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

Faza podsumowująca

1. Na koniec zajęć nauczyciel, za pomocą rzutnika, ponownie wyświetla cele zajęć z sekcji „Wprowadzenie”. Zaprasza uczniów do opisania ich stopnia osiągnięcia.

2. Nauczyciel wyświetla polecenie 3 w sekcji „Prezentacja TED”. Uczniowie zapisują swoje odpowiedzi. Nauczyciel odczytuje i komentuje.

Praca domowa

1. Na podstawie cytatu, wyjaśnij wpływ manifestu poetyckiego Norwida na poetykę Tadeusza Różewicza Odpowiednie dać rzeczy słowo.

Materiały pomocnicze:

• Stanisław Burkot, Tadeusz Różewicz, Warszawa 1987.

• Michał Januszkiewicz, Horyzonty nihilizmu. Gombrowicz, Borowski, Różewicz, Poznań 2009.

Wskazówki metodyczne:

1. Nauczyciel możemy wykorzystać multimedium jako podsumowanie zajęć.