Autorka: Anna Rabiega

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Definicja państwa

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

V. Państwo, myśl polityczna i demokratyzacja.

Uczeń:

2) charakteryzuje atrybuty państwa jako organizacji politycznej (terytorialność, przymusowość, suwerenność zewnętrzna i wewnętrzna); przedstawia cechy władzy państwowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• analizuje różne definicje pojęcia „państwo” i poglądy myślicieli różnych epok na jego rolę;

• wyjaśnia pojęcie państwa, posługując się klasyczną trójelementową definicją;

• wyjaśnia znaczenie uznania międzynarodowego dla istnienia państwa;

• analizuje różnice między socjologicznym i politologicznym ujęciem pojęcia „państwo” oraz pojęciami „państwo” i „kraj”.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda układanki (jigsaw);

• dyskusja;

• analiza tekstu źródłowego i ikonografii;

• rymowanka – mnemotechnika.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Podczas poprzednich zajęć nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie trzech zdań ze słowem „państwo”, jakie usłyszą lub przeczytają w ciągu najbliższego tygodnia. Zdania powinny pochodzić z różnych źródeł: radia, prasy, telewizji, internetu, wypowiedzi polityków, podręcznika, rozmów osób z ich otoczenia.

2. Chętne/wybrane osoby odczytują jedno ze spisanych przez siebie zdań, a pozostali ustalają, co dokładnie kryje się pod słowem „państwo” w każdym z nich. Ci, którym uda się to odgadnąć, zapisują hasłowo swoje odkrycie na tablicy. Odczytywanie zdań trwa do momentu, kiedy dla uczniów stanie się jasna wieloznaczność omawianego pojęcia, a na tablicy pojawi się przynajmniej połowa najistotniejszych sposobów jego rozumienia.

3. Chętne/wybrane osoby przedstawiają wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia: pojęcie państwa jest wieloznaczne.

4. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

Faza realizacyjna

1. Wykorzystanie schematu interaktywnego „Definicja państwa współcześnie”. Uczniowie odliczają do pięciu. Pierwsza część ćwiczenia to praca w grupach o tych samych numerach. Każda grupa ma 3 minuty, by przeanalizować i ustalić, co jest najważniejsze w przydzielonej im części schematu interaktywnego i przygotować się do przekazania tej wiedzy innym (1 – ujęcie socjologiczne, 2 – ujęcie politologiczne, 3 – państwo a kraj, 4 – klasyczna trójelementowa definicja, 5 – uznanie międzynarodowe).

2. Jigsaw. W drugiej części ćwiczenia uczniowie siadają w grupach w taki sposób, by w każdej znalazły się numery od 1 do 5, wyświetlają na ekranie komputera schemat interaktywny i tłumaczą sobie wzajemnie elementy, z którymi zapoznawali się w części pierwszej. Należy monitorować pracę uczniów, a po zakończeniu ćwiczenia upewnić się, czy nie mają oni jakichś wątpliwości dotyczących omawianych zagadnień.

3. Praca z multimedium – schemat interaktywny „Ile jest państw na świecie?”. Uczniowie analizują tekst źródłowy w parach, odpowiadają na pytania pod schematem oraz wykonują ćwiczenia interaktywne 1–4. Wspólne omówienie odpowiedzi i wyjaśnienie wątpliwości.

4. Uczniowie ponownie w grupach zgodnych z przydzielonym wcześniej numerem dzielą się na równe podgrupy A i B. Powstaje 10 grup. W każdej z nich członkowie wybierają moderatora, sekretarza oraz przedstawiciela grupy. Nauczyciel przydziela uczniom myślicieli, o których mowa w e‑materiale „Definicja państwa na przestrzeni wieków”: 1A – Platon, 1B – Arystoteles, 2A – Cyceron itd. Każda grupa zapoznaje się z materiałem dotyczącym przydzielonego im myśliciela i po dyskusji wykonuje polecenie. Zadaniem moderatora jest zadbanie, aby każdy członek grupy się wypowiedział podczas dyskusji, zadaniem sekretarza – zanotowanie wspólnie ustalonego stanowiska, zadaniem przedstawiciela grupy – po upływie czasu krótkie zaprezentowanie reszcie klasy, czego dotyczyła dyskusja w ich grupie i do jakich doszli wniosków. Po każdej prezentacji pozostali uczniowie mogą skomentować, czy zgadzają się ze stanowiskiem grupy, lub przedstawić propozycję własnej odpowiedzi/interpretacji itp.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne 5–8, ponownie pracując w parach. Wspólne omówienie odpowiedzi.

2. W ramach podsumowania uczniowie samodzielnie, w parach lub większych grupach, układają krótką rymowankę ułatwiającą zapamiętanie trójelementowej definicji państwa i konieczności posiadania przez państwo międzynarodowego uznania. Chętne/wybrane osoby przedstawiają swoje propozycje na forum klasy.

Praca domowa:

Każdy chce żyć na koszt państwa. Zapominają jednak, że państwo żyje na koszt każdego. Jak rozumiesz słowa francuskiego ekonomisty Frédérica Bastiata?

Materiały pomocnicze:

Lech Dubel, Jarosław Kostrubiec, Grzegorz Ławnikowicz, Zbigniew Markwart, Elementy nauki o państwie i polityce, Warszawa 2011.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wykorzystać schemat do przygotowania własnej prezentacji dotyczącej definicji państwa.