Scenariusz zajęć

Autor: Agata Krzak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie barwy przybierają wskaźniki?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

3) interpretuje wartości pH w ujęciu jakościowym i ilościowym (np. związek między wartością pH a stężeniem jonów wodorowych).

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

3) interpretuje wartości pKw, pH, Ka, Kb, Ks.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, co to wskaźniki;

• wymienia wskaźniki kwasowo‑zasadowe;

• przedstawia barwy danego wskaźnika w określonym pH;

• proponuje sposób odróżnienia roztworów o różnym pH.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• wirtualne laboratorium;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda, marker;

• rzutnik multimedialny;

• aplikacje: Kahoot!, Quizizz lub LearningApss.org.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania:

• Czy barwy są w życiu ważne?

• Co za pomocą różnych barw można zidentyfikować?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Dyskusja dydaktyczna wokół wskaźników, ich barw w zależności od odczynów roztworów. Efektem burzy mózgów ma być wymienienie różnych wskaźników i stwierdzenie, że ich barwa zależy od odczynu roztworu.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Burza mózgów. Uczniowie dyskutują na temat wskaźników kwasowo‑zasadowych, jakie mogą spotkać w życiu codziennym. Proponują barwy, jakie te wskaźniki mogą przyjmować w różnym pH. Jeżeli początek dyskusji jest trudny, nauczyciel naprowadza uczniów (np. pyta, co dzisiaj pili w trakcie śniadania? Co się dzieje, kiedy dodają cytrynę do czarnej czy też owocowej herbaty? Czy kiedykolwiek używali kwasku cytrynowego, żeby pozbyć się śladów po soku z czarnych jagód? Co obserwowali?).

2. Wirtualne laboratorium – praca indywidualna. Każdy z uczniów posiada komputer, na którym można odtworzyć e‑materiał. Uczestnicy zajęć samodzielnie analizują tekst w e‑materiale. Następnie zapoznają się z medium bazowym. Samodzielnie wykonują polecenie do medium bazowego. Jeżeli pojawiają się wątpliwości, zapisują pytania w zeszytach. Następnie wspólnie weryfikują rozwiązanie polecenia do multimedium bazowego. Odpowiadają wzajemnie na swoje pytania, odczytane na forum klasy.

3. Eksperyment chemiczny – „Badanie odczynu poszczególnych roztworów”. Teraz uczniowie wykorzystają wiedzę, zdobytą w e‑materiale oraz multimedium bazowym. Nauczyciel poprzez losowanie dzieli uczniów na grupy. Zadaniem uczniów jest uszeregowanie poszczególnych roztworów od roztworu o najmniejszym pH do roztworu o największym pH. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i odczynniki, które znajdują się na stole laboratoryjnym, a następnie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia – część 1 do uzupełnienia i część 2 w koszulce foliowej do przeprowadzania doświadczenia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym. Nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie przykładowych pytań lub może również przygotować quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot!, Quizizz z zastosowaniem smartfonów/tabletów. Uczniowie odpowiadają na pytania:

• Co to są wskaźniki kwasowo‑zasadowe?

• Jakie znasz wskaźniki?

• Jakie znasz wskaźniki naturalne?

• Od czego zależy barwa danego wskaźnika po dodaniu go do roztworu?

• Jakie barwy przybierają wskaźniki w danym pH?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Dziś nauczyłem/łam się, że...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudności sprawiło mi...

• Zaskoczyło mnie...

• Wiadomości przedstawione na lekcji były podane w...sposób.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może zostać wykorzystane podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to są wskaźniki kwasowo‑zasadowe?

• Jakie znasz wskaźniki?

• Jakie znasz wskaźniki naturalne?

• Od czego zależy barwa danego wskaźnika po dodaniu go do roztworu?

• Jakie barwy przybierają wskaźniki (np. fenoloftaleina, oranż metylowy, uniwersalny papierek wskaźnikowy) w w roztworze o odczynie kwasowym, obojętnym i zasadowym?

2. Doświadczenie: „Badanie odczynu poszczególnych roztworów”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw na probówki.

Odczynniki chemiczne: oranż metylowy, fenoloftaleina, wywar z czerwonej kapusty, uniwersalne papierki wskaźnikowe, rozcieńczony kwas solny, ocet, sok z cytryny, sok z grejpfruta, sok z kiszonych ogórków, woda destylowana, woda z cukrem, mydło w płynie, płyn do szyb, pasta do zębów, wodny roztwór wodorotlenku sodu, wodny roztwór środka do udrażniania rur.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia (część 1 i część 2):