Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Cele wypowiedzi retorycznej

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2) wskazuje i rozróżnia cele perswazyjne w wypowiedzi literackiej i nieliterackiej;
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
4) wyjaśnia, w jaki sposób użyte środki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziałują na odbiorcę;
5) rozróżnia typy argumentów, w tym argumenty pozamerytoryczne (np. odwołujące się do litości, niewiedzy, groźby, autorytetu, argumenty ad personam);
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
9) rozpoznaje elementy erystyki w dyskusji oraz ocenia je pod względem etycznym;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • redaguje przemówienie z zachowaniem zasad retoryki;

  • wygłasza przemówienie na wybrany temat;

  • wymienia rodzaje perswazji;

  • podaje przykłady zastosowania różnych rodzajów perswazji.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • przemówienie.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o wyszukanie w internecie słynnych mów, które wpływały na bieg historii (np. królowa Elżbieta 1, Napoleon Bonaparte, Abraham Lincoln, Emmeline Pankhurst, Martin Luther King) oraz przemówień współczesnych (np. językoznawców). Istotne, aby uczniowie odsłuchali przynajmniej dwie mowy, które staną się dla nich wzorem do przygotwania własnego przemówienia.

  2. Uczniowie pracują w kilkuosobowych zespołach:
    • zbiorą materiał potrzebny do wygłoszenia przemówienia, korzystając ze źródeł informacji (np. znajdując właściwą literaturę przedmiotu) i zastosują trójdzielną kompozycję (wprowadzenie, rozwinięcie, zakończenie);
    • zbudują poprawną wypowiedź argumentacyjną: posiadającą tezę popartą argumentami;
    • wygłoszą przemówienia na forum klasy, stosując zasady poprawnej wymowy, akcentowania, utrzymywania kontaktu ze słuchaczami itp.;
    • dokonają samooceny oraz ocenią przemówienia innych, wykorzystując posiadane wiadomości o zasadach retoryki.

Faza wprowadzająca:

  1. Chętna osoba głośno odczytuje informacje zawarte w części „Wprowadzenie”. Sekcję „Przeczytaj” uczniowie czytają samodzielnie. Jedna osoba głośno podsumowauje zamieszczone tam wiadomości.

  2. Nauczyciel wraz z uczniami określa cele lekcji i ustala kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel wspólnie z uczniami zapoznaje się z mapą myśli z sekcji multimedialnej. Całym zespołem klasowym wykonują polecenia tam zamieszczone.

  2. Nauczyciel rozmawia z uczniami na temat zadania domowego: jakie uczniowie mieli z nim trudności, czy podczas pisania przemówień coś szczególnie im się podobało lub stanowiło kłopot. Informuje dodatkowo, że umiejętność wygłaszania tekstów przemówień ma przełożenie praktyczne na funkcjonowanie w różnych dziedzinach życia: sukces szkolny, dalsza edukacja, życie zawodowe.

  3. Uczniowie przygotowują odpowiednio klasę do wygłaszania mów. Najlepiej byłoby, aby ławki znalazły się z tyłu klasy, a krzesła ustawione jak dla publiczności. Przód klasy należy zarezerwować na wystąpienie mówców.
    Przedstawiciele zespołów po kolei wygłaszają przygotowane mowy. Po zakończeniu dokonują samooceny oraz ocenią przemówienia innych, wykorzystując posiadane wiadomości o zasadach retoryki. Rozmawiają również o tym, jak wiedza z dzisiejszej lekcji wpływa na ich postrzeganie tworzenia przemówień - czy napisaliby je teraz inaczej.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie dobierają się w pary. Wykonują ćwiczenia zamieszczone w sekcji „Sprawdź się” (tyle, na ile pozwoli czas lekcyjny - pozostałe mogą stanowić pracę domową).

  2. Nauczyciel zadaje na koniec pytania podsumowujące:
    - Jakie są rodzaje perswazji i jak je stosować w wypowiedziach?
    - Które rodzaje perswazji pasują do danego tematu wypowiedzi? Podaj przykłady.

  3. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Stwórz krótką wypowiedź zaadresowaną do koleżanek i kolegów, której celem miałoby być przekonanie do wyjazdu na klasową wycieczkę w wybrane przez ciebie miejsce. Postaraj się, aby napisany przez ciebie tekst był zgodny z zasadami retoryki. (ćwiczenie 8)

Materiały pomocnicze:

  • James Borg, Perswazja. Sztuka pozytywnego wpływania na ludzi, Warszawa 2011.

  • Lichański J. Z., Co to jest retoryka?, Wydaw. Oddziału PAN, Kraków 1996.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się