Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Sytuacje graniczne

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Zapoznasz się z podstawowymi informacjami na temat filozofii egzystencjalnej Karla Jaspersa.

• Przeanalizujesz kategorię sytuacji granicznych.

• Zastanowisz się nad znaczeniem sytuacji granicznych w refleksji nad ludzką egzystencją.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych;

• omawia poglądy filozofów reprezentatywnych dla poszczególnych epok kultury europejskiej;

• wymienia ważniejsze pojęcia, zagadnienia i stanowiska głównych dyscyplin filozoficznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• praca z tekstem;

• praca z multimedium.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Sytuacje graniczne”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczeń nr 1‑7 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w zakładce „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.

2. Burza mózgów. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, kto zapoznał się z materiałem i wykonał zadane ćwiczenia. Krótkie omówienie treści materiału i ćwiczeń. Następnie wybrany uczeń pisze na tablicy hasło sytuacje graniczne i klasa, pracując metodą burzy mózgów, zbiera przykłady takich sytuacji. W dalszej kolejności wszyscy zastanawiają się, co wspólnego mają wypisane sytuacje i jakie mogą mieć konsekwencje dla człowieka. Szukają w nich także wyrazu sformułowanej przez Jaspersa myśli, że egzystencja ludzka jest skierowana na pełnię, na absolut.

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Schemat”, a następnie odczytuje polecenie:
   - Uzupełnij grafikę, przesuwając kafelki pod pojęcia i wpisując filozoficzny opis do podanych haseł.
   Uczniowie pracują w parach, analizując treść zadań, dyskutując i zapisując wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

2. Uczniowie pracują w parach i przygotowują krótkie scenki ilustrujące słowa Jaspersa zawarte w sekcji „Przeczytaj”: Ze źródła, jakim są sytuacje graniczne, wypływa zasadniczy impuls, który w klęsce każe szukać drogi do bytu. Decydujący jest dla człowieka sposób, w jaki doświadcza on klęski: czy pozostaje przed nim ukryta i dopiero u kresu powala go siłą faktu, czy też człowiek potrafi postrzegać klęskę bez masek, uobecniać ją sobie jako stałą granicę swego istnienia; czy sam siebie uspokaja, chwytając się jakichś fantastycznych rozwiązań, czy też uczciwie przyjmuje klęskę milcząc w obliczu niewyjaśnialnego. Sposób, w jaki człowiek doświadcza klęski, rozstrzyga o tym, kim się staje. W sytuacjach granicznych albo ukazuje się nicość, albo też daje się odczuć to, co jest naprawdę, pomimo i ponad wszelkim znikającym byciem w świecie. Nawet rozpacz, przez sam fakt, że jest możliwa w świecie, staje się drogowskazem odsyłającym poza świat. Prezentacja wybranych scenek i omówienie ich na forum klasy.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel wyświetla na tablicy ćwiczenia nr 8 i 9 i prosi uczniów, aby rozwiązali je indywidualnie. Po wykonaniu zadania nauczyciel sprawdza odpowiedzi uczniów i udziela im informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 11.

Praca domowa:

1. Ćwiczenie nr 10 w zestawie ćwiczeń oraz polecenie nr 3 do multimedium.

Materiały pomocnicze:

• Gadacz T., Historia filozofii XX wieku, Kraków 2009.

• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, tom 3, Warszawa 2005.

• Prokopski J.A., Egzystencja i tragizm. Dialektyka ludzkiej skończoności, Kęty 2007.

• Wahl J., Krótka historia egzystencjalizmu, Wrocław 2004.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Schemat” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.