Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Między literaturą popularną a grafomanią

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

4. Rozróżnianie kultury wysokiej i niskiej, elitarnej i popularnej oraz dostrzeganie związków między nimi.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

7) odróżnia dzieła kultury wysokiej od tekstów kultury popularnej, stosuje kryteria pozwalające odróżnić arcydzieło od kiczu.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

wskaże cechy literatury grafomańskiej i przywoła jej przykłady;
wyjaśni, jak rozumie różnice miedzy literaturą grafomańską a popularną;
oceni, które przykłady tekstów należą do jakiego typu literatury;
zajmie stanowisko wobec twierdzenia, że w dzisiejszej kulturze dzielenie sztuki na wysoką i niską, elitarną i popularną jest bezzasadne.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
podająca.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Mapa myśli. Nauczyciel zapisuje na jednej części tablicy słowo literatura popularna, a na drugiej części - grafomaństwo. Uczniowie dopisują swoje pierwsze skojarzenia związane z tymi słowami. Następnie indywidualnie czytają informacje z sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj” i uzupełniają mapy myśli kolejnymi określeniami.

Faza realizacyjna:

Uczniowie w mniejszych grupach tworzą definicje literatury grafomańskiej oraz literatury popularnej - mogą prosić nauczyciela o pomoc w prawidłowym zdefiniowaniu obu pojęć. Następnie zapoznają się z tekstami zamieszczonymi w sekcji „Sprawdź się” i oceniają, do jakiej kategorii literatury one należą.
Nauczyciel wyświetla na dużym ekranie film edukacyjny. Po jego prezentacji uczniowie indywidualnie wynotowują tytuły dwóch tekstów reprezentujących literaturę popularną i wyjaśniają, czym różnią się one od literatury wysokoartystycznej. Następnie w parach wypisują cechy literatury popularnej oraz notują, czym różni się ona od literatury wysokoartystycznej.
Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia 1, 2 i 6 z sekcji „Sprawdź się”. Pozostałe wykonują w parach. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel prosi wybranych uczniów o przedstawienie odpowiedzi i weryfikuje ich poprawność.

Faza podsumowująca:

Dyskusja. Nauczyciel prosi uczniów, by podzielili się na dwie grupy. Informuje, że będą uczestniczyć w dyskusji na temat: Czym literatura popularna różni się od wysokoartystycznej i czy współcześnie takie rozróżnienie ma jeszcze sens? Wyjaśnia, że ten typ dyskusji określany jest jako akwarium.
Nauczyciel przedstawia zasady: pierwsza grupa siada w kręgu i dyskutuje na zadany temat (jeśli uczniowie nie potrafią sami znaleźć argumentów, nauczyciel może na początku udzielić im podpowiedzi zadając pytania). W tym samym czasie druga grupa zajmuje miejsca dookoła i obserwuje przebieg dyskusji. Jej zadaniem jest analiza doboru i skuteczności argumentów, przestrzegania zasad i ogólnego przebiegu debaty. Nauczyciel wyznacza dokładny czas dyskusji.
Po zakończeniu debaty uczniowie mogą zamienić się rolami. Następnie nauczyciel prosi wybranych/chętnych uczniów o dokonanie oceny umiejętności prowadzenia dyskusji, trzymania się tematu, doboru argumentów itp. kolegów z grupy dyskutującej.

Praca domowa:

Napisz rozprawkę, w której zajmiesz stanowisko wobec twierdzenia, że w szkole nie ma miejsca na literaturę popularną. Twoja praca powinna liczyć przynajmniej 250 słów.

Materiały pomocnicze:

M. Krajewski, Kultury kultury popularnej, Poznań 2003.
J.Z. Lichański, W. Kajtoch, B. Trocha, 2015, Literatura i kultura popularna. Metody: propozycje i dyskusje, pod. red A. Gemry, [POPkultura‑POPliteratura 5], Wrocław: Pracownia Literatury i Kultury Popularnej oraz Nowych Mediów.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film edukacyjny” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się