Autor: Joanna Oparek

Temat: Biblijny opis stworzenia świata

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie i tajemnice ukryte w biblijnym opisie stworzenia świata;

• wyjaśnia symbolikę cyfry siedem;

• omawia etapy stwarzania świata opisane w Księdze Rodzaju;

• bierze udział w dyskusji na temat Pisma Świętego;

• podaje argumenty uzasadniające własne stanowisko;

• redaguje tekst na zadany temat.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• podająca;

• rozmowa kierowana;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel omawia z uczniami pojęcie stworzenia świata, które w Izraelu sięga starożytności – czasów sprzed Abrahama. Nauczyciel omawia mity o stworzeniu świata, rozpowszechnione na Bliskim Wschodzie, związane z religiami politeistycznymi i kosmogoniami Egipcjan oraz ludów zamieszkujących tereny Mezopotamii (Sumerów, Babilończyków i Asyryjczyków). Nauczyciel może zaznaczyć, że np. w Mezopotamii, teksty inspirowane opowiadaniami sumeryjskimi zawierają wiele opisów stworzenia, związanych z mitami o wojnie bogów. W antycznym mieście Ugarit, znajdującym się na terenie Kanaanu, najwyższe bóstwo El było nazywane „stwórcą stworzeń”. W Egipcie na ścianach piramid przedstawiano stworzenie świata przez jednego z najwyższych bogów egipskich Atum.

2. Nauczyciel może zaprezentować malarskie przedstawienia stworzenia świata (np. Michał Anioł, William Blake).

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji, stawiając pytania zawarte we „Wprowadzeniu”: Jakie znaczenie i tajemnice kryje biblijny opis stworzenia świata? Czy tekst ten należy traktować jako przedstawienie zdarzeń, czy jako teologiczny poemat o symbolicznej wymowie, w którym został ukazany Bóg i Jego relacja z człowiekiem?

2. Nauczyciel udostępnia e‑materiał. Następnie wraz z uczniami ustala kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”.

2. Dyskusja moderowana. Nauczycie zachęca uczniów do dyskusji, czy Pismo Święte wymaga od czytelników, by uważali poglądy przyrodnicze za prawdy wiary. Na wstępie może poprosić uczniów o ustosunkowania się do faktu, że w Heksameronie znalazły odbicie poglądy i wyobrażenia przyrodnicze, które są przestarzałe i błędne. Zaznacza, że chociaż, według teologów, te poglądy i wyobrażenia nie stanowią zagrożenia dla żadnego z dogmatów chrześcijaństwa, to jednak ludzie wierzący często są nimi zaniepokojeni, a niewierzący dopatrują się w nich usprawiedliwienia swojej niewiary. Nauczyciel prezentuje stanowiska dawniejszych teologów, którzy rozwiązywali problem w dwojaki sposób. Jedni z nich kwestionowali słuszność twierdzeń naukowych, które sprzeciwiały się poglądom przyrodniczym autora Heksameronu i innych pisarzy biblijnych (w wyniku tego stanowiska Galileo Galilei był prześladowany przez Inkwizycję za wyznawanie systemu kopernikańskiego). Inni teologowie usiłowali wykazać, że poglądy przyrodnicze pisarza biblijnego są zgodne z prawdami naukowymi, przy czym słowu „dzień”, po hebr. „jóm” , nadawali znaczenie „okres”, a w sześciu dniach stworzenia dopatrywali się er kosmo‑geologicznych.

3. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o wyjaśnienie teologicznego przesłania opisu stworzenia świata, co stanowi podsumowanie dyskusji.

4. Nauczyciel udostępnia w klasie nagranie z „Audiobooka”.

5. Uczniowie wykonują pisemnie polecenie 1 (Wysłuchaj audiobooka. Następnie wyjaśnij, co sprawia, że opisy dotyczące pierwszych sześciu dni kosmogonii biblijnej są do siebie podobne.). Wybrany uczeń prezentuje swoje wyjaśnienie, inni komentują. Nauczyciel ocenia poprawność wykonanej pracy.

6. Uczniowie wykonują polecenie 2 z sekcji „Audiobook”. Wybrany uczeń prezentuje swoją pisemną wypowiedź, inni komentują. Nauczyciel komentuje i ocenia poprawność wyjaśnienia.

7. Nauczyciel zachęca uczniów do zbadania symbolicznego znaczenia cyfry siedem. Uczniowie wyszukują w sieci informacje (w wielu mitologiach i religiach świata cyfra siedem jest symbolem całości, dopełnienia, symbolizuje związek czasu i przestrzeni, pełnię i doskonałość, w religii judaistycznej kojarzyła się z siedmioma dniami tygodnia, siedmioma archaniołami; starożytni filozofowie przypisywali jej władzę nad światem, Pitagorejczycy uważali ją za najwyższą podstawową liczbę całkowitą; w wielu mitologiach stanowiła atrybut bogów, jej wartość odzwierciedlano w architekturze).

8. Nauczyciel udostępnia nagranie zamieszczone w sekcji „Sprawdź się”. Ćwiczenie 1 uczniowie wykonują indywidualnie. Chętny uczeń prezentuje swój kalendarz.

9. Nauczyciel dzieli uczniów na 2 grupy – jedna wykonuje ćwiczenie 2, druga – ćwiczenie 3. Po wykonaniu ćwiczeń wybrani uczniowie z obu grup prezentują odpowiedź a inni uczniowie komentują.

10. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z tekstem dotyczącym ćwiczenia 4 (Przeczytaj dwa fragmenty wypowiedzi Kazimierza Bukowskiego. Wyjaśnij na ich podstawie, na czym polega literacki i teologiczny charakter Księgi Rodzaju.). Zapisują wyjaśnienie. Wybrany uczeń odczytuje, a inni komentują. Nauczyciel ocenia. Może podkreślić, że pierwsze zdanie Księgi Rodzaju to proste, skondensowane wyznanie wiary Izraela.

11. Nauczyciel wskazuje literackie nawiązania do Księgi Rodzaju. Wybrani uczniowie odczytują na głos fragment z Księgi Rodzaju (ćwiczenie 5) i Psalm 8. Uczniowie wykonują ćwiczenie indywidualnie. Wybrana osoba prezentuje odpowiedź. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanej pracy.

12. Ćwiczenie 6 – uczniowie rozważają postawiony problem i formułują argumenty uzasadniające stanowisko. Następnie przedstawiają swoje argumenty na forum i następuje dyskusja. Nauczyciel podsumowuje pracę uczniów.

13. Ćwiczenia 7 i 8 uczniowie wykonują indywidualne. Wybrany uczeń prezentuje rozwiązanie. Nauczyciel ocenia.

Faza podsumowująca:

1. W podsumowaniu nauczyciel może powrócić do tekstu Anny Kamieńskiej Na progu słowa. Podkreśla, że opis stworzenia odbija wyobrażenia i pojęcia swoich autorów i ich środowiska. Trzeba go rozumieć w jego specyfice poetyckiej jako potężną wizję, ale także rozumieć jako poezję w całej złożoności jej warstw znaczeniowych. Zaznacza, że teologia chrześcijańska stworzyła zasady egzegezy biblijnej, posługując się kryterium rodzaju literackiego i uściślając pojęcie natchnienia.

2. Nauczyciel omawia różnice między Heksameronem a mitem. Wyjaśnia, że mit jest gatunkiem literackim, a zarazem teologią, filozofią, historią, epopeją i dąży do ujęcia całości ludzkiego życia. Można uznać, że Heksameron jest utworem tego samego gatunku co mity, istnieje jednak niebezpieczeństwo pejoratywnych konotacji (rozumienie mitów jako wytworów wyobraźni, pozbawionych realizmu). Nauczyciel informuje uczniów, że mity biblijne bywają określane jako mity egzystencjalistyczne lub pierwotne opowiadanie religijne.

3. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

1. Napisz wypracowanie na wybrany temat: 1. Człowiek – najdoskonalsze ze stworzeń Bożych. 2. Biblijny opis stworzenia świata jako wyznanie wiary ludu Izraela.

Materiały pomocnicze:

• Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.

• Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa , Bellona, 2006.

• Dorothea Forstner, Świat symboliki chrześcijańskiej, Instytut Wydawniczy PAX, 2001.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie korzystają z zasobu multimedialnego również podczas wykonywania pracy domowej.