Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Klasyfikacja wodorotlenków ze względu na charakter chemiczny

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

8) klasyfikuje wodorotlenki ze względu na ich charakter chemiczny (zasadowy, amfoteryczny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorotlenku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorotlenków.

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

8) klasyfikuje wodorotlenki ze względu na ich charakter chemiczny (zasadowy, amfoteryczny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorotlenku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorotlenku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorotlenków (w tym równania reakcji otrzymywania hydroksokompleksów).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• klasyfikuje wodorotlenki ze względu na ich charakter chemiczny (zasadowy, amfoteryczny);

• projektuje doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorotlenku;

• pisze równania reakcji wodorotlenków zasadowych z kwasami;

• pisze równania reakcji wodorotlenków amfoterycznych z mocnymi kwasami i mocnymi zasadami;

• nazywa powstające hydroksokompleksy;

• wymienia produkty ogrzewania hydroksokompleksów.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• eksperyment chemiczny;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami z dostępem do Internetu;

• tablica interaktywna/pisak i kreda;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja: co to jest charakter chemiczny? Jaki charakter chemiczny mają wodorotlenki?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „amfoteryczność”.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie analizują treści zawarte w e‑materiale, które dotyczą wodorotlenków zasadowych i amfoterycznych. Nauczyciel inicjuje dyskusję – podział wodorotlenków, zdefiniowanie charakteru zasadowego i amfoterycznego, przykłady, związki kompleksowe.

2. Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie wodorotlenku glinu oraz badanie jego charakteru chemicznego” (instrukcja w materiałach pomocniczych). Zadaniem uczniów jest zaprojektowanie i wykonanie doświadczenia. Ze wskazanego szkła i sprzętu oraz odczynników wybierają te narzędzia, które są im potrzebne do przeprowadzenia eksperymentu. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje karty pracy, które uczniowie uzupełniają podczas wykonywania tego zadania, formułując pytanie badawcze, hipotezę, opisując potrzebne szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne, obserwacje, wnioski oraz równania reakcji chemicznych reakcji chemicznych w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej. Prowadzący zajęcia monitoruje pracę. Po zakończeniu, liderzy grup prezentują efekty pracy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną prezentowanych efektów przez uczniów.

3. Eksperyment chemiczny „Otrzymywanie wodorotlenku wapnia oraz badanie jego charakteru chemicznego” (instrukcja w materiałach pomocniczych). Zadaniem uczniów jest zaprojektowanie i wykonanie doświadczenia. Ze wskazanego szkła i sprzętu oraz odczynników wybierają te, które są im potrzebne do przeprowadzenia eksperymentu. Pracują w tych samych grupach. Podopieczni uzupełniają karty pracy wg wskazania, jak w poprzednim doświadczeniu. Prowadzący zajęcia monitoruje pracę uczniów. Po zakończeniu, liderzy grup prezentują efekty pracy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną prezentowanych efektów przez uczniów.

4. Uczniowie zapoznają się z grafiką interaktywną i pracują w parach. Nauczyciel wspiera uczniów.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadając przykładowe pytania:

• Czy wodorotlenki o charakterze zasadowym reagują z mocnymi zasadami?

• Czy wodorotlenki o charakterze amfoterycznym reagują z mocnymi zasadami?

• Czy wodorotlenki o charakterze amfoterycznym reagują ze słabymi kwasami?

• Jakie poznałeś/łaś wodorotlenki o charakterze amfoterycznym?

• Jakie wodorotlenki wykazują charakter zasadowy?

• Czy wodorotlenek miedzi(II) ma charakter amfoteryczny?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń, dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego. Osoby nieobecne na lekcji mogą wykorzystać to źródło informacji jako uzupełnienie braków podczas nieobecności.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czy wodorotlenki o charakterze zasadowym reagują z mocnymi zasadami?

• Czy wodorotlenki o charakterze amfoterycznym reagują z mocnymi zasadami?

• Czy wodorotlenki o charakterze amfoterycznym reagują ze słabymi kwasami?

• Jakie poznałeś/łaś wodorotlenki o charakterze amfoterycznym?

• Jakie wodorotlenki wykazują charakter zasadowy?

• Czy wodorotlenek miedzi(II) ma charakter amfoteryczny?

2. Doświadczenie „Otrzymywanie wodorotlenku glinu oraz badanie jego charakteru chemicznego”:

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw do probówek, pipety, zlewki.

Odczynniki chemiczne: stały siarczan(VI) glinu, stały wodorotlenek sodu, kwas solny, woda destylowana.

Przebieg doświadczenia:

• W dwóch probówkach sporządź roztwór siarczanu(VI) glinu, do którego kroplami dodawaj roztwór wodorotlenku sodu, aż do momentu otrzymania białego, galaretowatego osadu.

• Do jednej probówki dodaj kwas solny, do drugiej roztwór wodorotlenku sodu.

• Obserwuj zmiany.

3. Doświadczenie „Otrzymywanie wodorotlenku wapnia oraz badanie jego charakteru chemicznego”:

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, pręcik szklany, statyw do probówek, zlewki, pipety.

Odczynniki chemiczne: tlenek wapnia, stały wodorotlenek sodu, kwas solny, woda destylowana.

Przebieg doświadczenia:

• Do dwóch probówek wsyp niewielką ilość tlenku wapnia, a następnie dodaj wody destylowanej.

• Zawartość probówki wymieszaj za pomocą pręcika szklanego.

• Do jednej probówki dodaj kwas solny, do drugiej roztwór wodorotlenku sodu.

• Obserwuj zmiany.

4. Karty charakterystyk substancji.

5. Karta pracy ucznia: