Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Satyryczna publicystyka Bolesława Prusa

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozpozna podstawowe cechy publicystyki Bolesława Prusa;

• wskaże środki stylistyczne używane przez autora w felietonach i wyjaśnisz ich funkcję;

• porówna felietonistyczny styl Prusa ze współczesnym tekstem prasowym.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie przed lekcją przygotowują notatki na temat felietonów (cechy felietonu, polscy felietoniści).

Faza wprowadzająca:

1. Chętna osoba prezentuje pracę przygotowaną w domu. Wymienia cechy felietonu, np. aktualna problematyka, pierwszoosobowy narrator, luźna kompozycja, subiektywizm, swobodna stylistyka oraz omawia polskich felietonistów.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji, cel zajęć oraz ustala z uczniami kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstami w sekcjach „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”. Chętne osoby omawiają przeczytane informacje.

2. Nauczyciel odtwarza audiobook zamieszczony w sekcji multimedialnej. uczniowie w parach wyjaśniają, co łączy wstępne spostrzeżenia felietonisty z opisem sytuacji szlachcica pojawiającym się w drugiej części tekstu. Następnie nazywają środki językowe użyte w liście szlachcica i określają ich funkcję w budowaniu ekspresji wypowiedzi.

3. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się i wykonują w grupach zamieszczone tam ćwiczenia Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel ocenia i komentuje.

4. Nauczyciel podsumowuje tę cześć lekcji.
   Bolesław Prus, czasopismo „Niwa”, 15 kwietnia 1875 r.
   Felietonista dawniejszy musiał być „wszędzie” i wiedzieć „o wszystkim”. Wszędzie – znaczyło; na każdym przedstawieniu teatralnym lub cyrkowym, na każdej majówce, przy pożarach, powodziach itp. O wszystkim – znaczyło: o tym, kto był na balu, kto w teatrze, w jakiej sukni. […] Dzisiejszy felietonista także musi być wszędzie i wiedzieć o wszystkim. Musi zwiedzać nowo zabudowujące się place, ulice pozbawione chodników, tamy, mosty, targi, muzea, teatry, uczone psy, cyrkowe konie, posiedzenia różnych towarzystw akcyjnych, instytucje dobroczynne itp. Musi czytywać i robić wyciągi ze wszystkich pism, sprawozdań i nowych książek, reklam, skarg i procesów. Musi być kawałeczkiem ekonomisty, kawałeczkiem astronoma, technika, pedagoga, prawnika itd., jeżeli zaś brak mu jakiejś cząstki „wszechwiedzy i wszechmądrości”– wówczas musi, nie przymierzając się z wywieszonym językiem, gonić po mieście specjalistów lub do góry nogami przewracać encyklopedie. […] Dodajcie jeszcze to, że każdy z powyższych faktów musi być przedstawiony jak najzwięźlej, a całość powleczona lekkim werniksem blagi; pomyślcie, że śmiejąc się w wierszu np. piętnastym, powinniście płakać w siedemnastym, chwalić w dwudziestym, ganić w dwudziestym pierwszym. Pomyślcie w końcu, że ten od artykułów waszych wymaga cyfr, inny dowcipu, inny arcybiskupiej powagi, inny Salomonowej mądrości […].

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi uczniów o podsumowanie zgromadzonej wiedzy, zadając pytania:
   - Co przyciągało czytelników Bolesława Prusa?
   - Czy współczesne teksty prasowe bywają podobne do felietonów Bolesława Prusa?

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Poszukaj we współczesnej prasie felietonów i porównaj ich styl ze stylem Bolesława Prusa.

Materiały pomocnicze:

• Edward Pieścikowski,Bolesław Prus, Warszawa 1977.

• Bolesław Prus, Kroniki tygodniowe, [w:] tegoż, Kurier Codzienny, t. 55, 1891.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.