Autorka: Anna Rabiega

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Instytucje stojące na straży praworządności

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

IV. Prawa człowieka i ich ochrona.

Uczeń:

2) przedstawia sądowe środki ochrony praw i wolności w Rzeczypospolitej Polskiej oraz sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich; pisze skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich (według wzoru dostępnego na stronie internetowej); wykazuje znaczenie skargi konstytucyjnej.

V. Prawo w Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczeń:

12) wskazuje, do jakich organów i instytucji można się zwrócić w Rzeczypospolitej Polskiej o pomoc prawną w konkretnych sytuacjach; przedstawia zadania notariuszy, radców prawnych, adwokatów.

Zakres rozszerzony

X. Kontrola władzy.

Uczeń:

7) wykazuje rolę Krajowej Rady Sądownictwa i Sądu Najwyższego w Rzeczypospolitej Polskiej; przedstawia strukturę Sądu Najwyższego;

8) wyjaśnia rolę sądownictwa administracyjnego w kontroli decyzji władz; przedstawia strukturę Naczelnego Sądu Administracyjnego i jego rolę w Rzeczypospolitej Polskiej;

9) wykazuje znaczenie sądownictwa konstytucyjnego dla państwa prawa; przedstawia działania Trybunału Konstytucyjnego w Rzeczypospolitej Polskiej, odwołując się do przykładów rozstrzygniętych przez niego spraw;

10) uzasadnia znaczenie Najwyższej Izby Kontroli w Rzeczypospolitej Polskiej, odwołując się do wyników wybranej kontroli przeprowadzonej przez tę instytucję.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie zasady praworządności dla funkcjonowania państwa i sytuacji jednostki,

• charakteryzuje organy kontroli państwowej i ochrony prawa w Polsce,

• rozważa znaczenie każdej z omawianych instytucji.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• lekcja odwrócona,

• rybi szkielet,

• dyskusja,

• analiza materiałów źródłowych,

• rozwiązywanie ćwiczeń interaktywnych.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

1. Podział klasy na trzy grupy. Każda z nich ma przydzielony jeden z organów ochrony i kontroli prawa – Najwyższą Izbę Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji. Zadaniem uczniów jest przygotowanie:

• krótkiej prezentacji dotyczącej przydzielonej instytucji (skład, tryb powoływania, funkcje i zasady działania),

• przykładów różnorodnych rzeczywistych działań i form aktywności przydzielonej instytucji (np. ze stron internetowych tych instytucji).

Wykorzystują informacje z sekcji Przeczytaj, Schemat i z innych źródeł.

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Prowadzący rysuje na tablicy schematyczny szkielet ryby, z umieszczonym w jej głowie słowem „praworządność”. Uczniowie przedstawiają swoje propozycje uzupełnienia wpisów wzdłuż większych i mniejszych ości ryby, dotyczących:

• tego, czym jest praworządność, jak należy rozumieć to pojęcie,

• znaczenia praworządności dla funkcjonowania państwa i sytuacji jednostki,

• warunków koniecznych do realizacji zasady praworządności.

Na tablicy zostają zapisane propozycje uczniów.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie przedstawiają rezultaty swoich poszukiwań i ustaleń.

2. Po przedstawieniu każdej z instytucji uczniowie indywidualnie rozwiązują ćwiczenia interaktywne poświęcone omówionej właśnie instytucji, odpowiednio:

• Najwyższa Izba Kontroli: ćwiczenia 1, 5, 6;

• Rzecznik Praw Obywatelskich: ćwiczenia 4, 7;

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji: ćwiczenia 2, 3, 8.

Sprawdzają i omawiają poprawność rozwiązań na forum klasy.

Faza podsumowująca

1. Powrót do rybiego szkieletu z początku lekcji. Wybrane osoby wyjaśniają, jak ich zdaniem każda z omówionych podczas zajęć instytucji przyczynia się do realizacji zasady praworządności. Warto też postawić przewrotne pytanie: Jakie konsekwencje dla funkcjonowania państwa i jednostki miałaby sytuacja, gdyby organ, taki jak Najwyższa Izba Kontroli/Rzecznik Praw Obywatelskich/Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji nie istniał?

Chętne/wybrane osoby przedstawiają wnioski.

Praca domowa:

Wybierz jeden z przytaczanych dziś podczas lekcji przykładów rzeczywistych działań NIK/RPO/KRRiT. Poszukaj informacji o wspomnianej sprawie i opisz dokładnie, co się wydarzyło, jakie działania podejmował wybrany przez ciebie organ, co dzięki temu osiągnięto.

Materiały pomocnicze:

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, prawo.sejm.gov.pl.

Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, prawo.sejm.gov.pl.

Maria Wąsicka, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji jako przedmiot zainteresowania polityków, Poznań 2014, s. 111–112.

Informacja o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich w roku 2016, bip.brpo.gov.pl.

Jakub Rzucidło, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji jako konstytucyjny organ ochrony wolności słowa i prawa do informacji w radiofonii i telewizji, repozytorium.uni.wroc.pl.

Leksykon politologii, red. A. Antoszewski, R. Herbut, Wrocław 2004.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Schemat uczniowie mogą wykorzystać w ramach przygotowania się do lekcji powtórkowej.