Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Poeci o swoim życiu, twórczości i pośmiertnej sławie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
12) w interpretacji utworów literackich odwołuje się do tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym: trenów i pieśni Jana Kochanowskiego, bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Zemsty Aleksandra Fredry, Balladyny Juliusza Słowackiego;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: esej, interpretacja porównawcza, reportaż, felieton.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • przeprowadzi analizę porównawczą utworów: Do losu Juliana Tuwima oraz Ostatni z mego pokolenia… Leopolda Staffa;

  • na podstawie dwóch wierszy wskaże, w jaki sposób twórcy formułują refleksje na temat życia, twórczości i pośmiertnej sławy;

  • omówi, w jaki sposób w obu utworach funkcjonuje topos non omnis moriar.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o zastanowienie, czym jest sława, kiedy można uznać, że ktoś jest sławny oraz dlaczego tak się dzieje, że czasem sławę zyskuje się dopiero po śmierci.

Faza wprowadzająca

  1. Uczniowie zapoznają się z sekcjami „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Nauczyciel odtwarza nagrania wierszy, o których mowa w lekcji.

    RDRL0v4a1nJSS

    Julian Tuwim

    Do losu

    Miłość mi dałeś, młodość górną,

    Dar ładu i wysokie żądze.

    I jeszcze, na uciechę durniom,

    Raczyłeś dać mi i pieniądze.

    Płonącą kroplą obłąkania

    W mózg szary mój wsączyłeś tęczę.

    Miraże wstają śród mieszkania,

    Palcami w stół na lutni dźwięczę.

    I gdy poniosło, to już niesie,

    Roztrącam dni i rwę na części,

    I w zgiełku wieku, i w rwetesie

    Ubrdało mi się jakieś szczęście:

    Rytmowi przebieg chwil powierzać,

    Apollinowym drżąc rozmysłem,

    Surowo składać i odmierzać

    Wysokim kunsztem słowa ścisłe.

    I kiedy kształt żywego ciała

    W nieład rozpadnie się plugawy,

    Ta strofa, zwarta, zwięzła, cała,

    Nieporuszona będzie stała

    W zimnym, okrutnym blasku sławy.

    Smutku! Uśmiechu! Melancholio!

    W bęben żałobny bije gloria…

    I smutnie brzmi: „Dum Capitolium…!”

    I śmieszne jest: „Non omnis moriar”.

RbwdpZcK3W9j4

Leopold Staff

Ostatni z mego pokolenia ...

Ostatni z mego pokolenia

Drogich przyjaciół pogrzebałem.

Widziałem, jak się życie zmienia,

I sam jak życie się zmieniałem.

Człowiekam kochał i przyrodę,

W przyszłość patrzyłem jasnym okiem,

Wielbiłem wolność i swobodę,

Zbratany z wiatrem i obłokiem.

Nie wabił mnie spiżowy pomnik,

Rozgłośne trąby, huczne brawa.

Zostanie po mnie pusty pokój

I małomówna, cicha sława.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie wspólnie przygotowują mapę myśli dotyczącą sławy. Wykorzystują informacje przygotowane w domu oraz te, z którymi zapoznali się w fazie wprowadzającej lekcji.

  2. Nauczyciel odtwarza nagranie z sekcji audiobook. Uczniowie w grupach:
    - wypisują wyrazy, pojęcia, terminy, których dodatkowe wyjaśnienie jest konieczne, abyś móc przystąpić do analizy zaproponowanych w audiobooku kroków,
    - przypominają sobie tytuły utworów, których autorzy mówią o swojej sławie,
    - stawiają tezę bądź hipotezę interpretacyjną,
    - porządkują analizę kroków interpretacji porównawczej,
    - redagują wstęp do interpretacji porównawczej.

Faza podsumowująca:

  1. Na zakończenie zajęć nauczyciel odtwarza film Non omnis moriar w wierszach XX w. Uczniowie wyjaśniają w parach, czemu topos exegi monumentum łączy się z toposem non omnis moriar.

Praca domowa:

  1. Poeci o swym życiu, twórczości i pośmiertnej sławie. Dokonaj analizy i interpretacji porównawczej wierszy.

Materiały pomocnicze:

  • Ginczanka Zuzanna, Non omnis moriar, [w:] tejże, Poezja Polski Ludowej. Antologia, red. R. Matuszewski, S. Pollak, Warszawa 1955.

  • Wyrwas Katarzyna, Testament poetycki jako wtórny gatunek mowy, [w:] Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 5: Gatunek a granice, red. D. Ostaszewska, J. Przyklenk, Kraków 2015.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Prezentacja TED