Autor: Joanna Oparek

Temat: Śmierć bliskich jako doświadczenie sytuacji granicznych w życiu człowieka. O różnych sposobach przeżywania żałoby. Trzy kolory niebieski, reż. Krzysztof Kieślowski i 33 sceny z życia, reż. Małgorzata Szumowska

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji:

• Zinterpretujesz filmy: Trzy kolory: Niebieski Krzysztofa Kieślowskiego i 33 sceny z życia Małgorzaty Szumowskiej.

• Zinterpretujesz teksty staropolskie o śmierci.

• Poznasz funkcje pogrzebu.

• Przypomnisz sobie motyw theatrum mundi.

• Poznasz związki frazeologiczne związane ze śmiercią.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• podająca.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie oglądają filmy: Trzy kolory niebieski, reż. Krzysztof Kieślowski i 33 sceny z życia, reż. Małgorzata Szumowska.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat recepcji filmów. Pyta, o czym, według uczniów, opowiadają i czy znajdują w nich odniesienia do osobistych doświadczeń.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wprowadza uczniów w temat lekcji. Może zrobić krótki wykład na temat motywu śmierci w literaturze, teatrze, sztuce. Może również zaznaczyć, że dla twórców podejmowanie tego tematu jest często sposobem radzenia sobie z utratą najbliższych – przeżywania żałoby.

2. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał „Śmierć bliskich jako doświadczenie graniczne w życiu człowieka. O różnych sposobach przeżywania żałoby. Trzy kolory niebieski, reż. Krzysztof Kieślowski i 33 sceny z życia, reż. Małgorzata Szumowska”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel (uzupełniając informacje z sekcji „Przeczytaj”) prezentuje sylwetkę reżyserki – Małgorzaty Szumowskiej.

2. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o przedstawienie zarysu fabuły filmu M. Szumowskiej (jako uzupełnienie materiału z sekcji „Przeczytaj”).

3. Nauczyciel podsumowuje wymowę współczesnych (filmowych) obrazów śmierci i zapowiada uczniom, że za chwile porównają je z obrazem przeżywania żałoby w polskiej poezji renesansowej.

4. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Audiobook”. Może także krótko zaprezentować sylwetkę Łukasza Górnickiego. Następnie uczniowie wykonują polecenie 1 – indywidualnie formułują odpowiedź na pytanie: Jaki portret osoby w żałobie wyłania się z tego tekstu?. Nauczyciel prosi jednego z uczniów o zaprezentowanie odpowiedzi, a innych o uzupełnienie i skomentowanie.

5. Uczniowie indywidualnie wykonują polecenie 2. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o przedstawienie odpowiedzi i komentuje ją.

6. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i wykonują ćwiczenia 1 i 2 – wybrane osoby prezentują odpowiedzi.

7. Nauczyciel daje uczniom czas na zapoznanie z tekstami 1 i 2 (ćwiczenie 3). Pyta, kto zgadza się ze zdaniem Żiżka. Prosi chętnych uczniów o przedstawienie argumentacji za i przeciw – następuje krótka dyskusja.

8. Ćwiczenia 4, 5, 6 uczniowie wykonują indywidualnie. Nauczyciel może – wprowadzając uczniów do ćwiczenia 4 – poprosić jedną osobę o przypomnienie historii Hioba.

9. Uczniowie przystępują do ćwiczenia 7. Nauczyciel zachęca uczniów do dyskusji – do odwołania się do materiału z lekcji i (ewentualnie) przywołania także własnych doświadczeń w zetknięciu ze śmiercią.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel robi krótki wykład na temat toposów Deus ridens i teatru świata, po czym zachęca uczniów do wypowiedzi na forum (ćwiczenie 8).

2. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o podsumowanie refleksji płynących z omawianych filmów.

Praca domowa:

1. Nauczyciel zachęca uczniów do zapoznania się przykładami poezji współczesnej mierzącej się z tematem śmierci. Może także zasugerować zapoznanie się z książką Tadeusza Różewicza Matka odchodzi. Uczniowie mogą opisać swoje odczucia po zapoznaniu się z utworami.

2. Nauczyciel zachęca uczniów do zdobycia informacji na temat obrządków pogrzebowych różnych kultur i przemyślenia ich funkcji.

Materiały pomocnicze:

• Metodyka literatury, tom 1 i 2, Warszawa 2001.

• Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.

• Jacques Le Goff, Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 1995.

• Ryszard Handke, Alfabet kultury w lekturze tekstu literackiego, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.