Dla nauczyciela
Autor: Joanna Oparek
Przedmiot: Język polski
Temat: Śmierć bliskich jako doświadczenie sytuacji granicznych w życiu człowieka. O różnych sposobach przeżywania żałoby. Trzy kolory niebieski, reż. Krzysztof Kieślowski i 33 sceny z życia, reż. Małgorzata Szumowska
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele lekcji:
Zinterpretujesz filmy: Trzy kolory: Niebieski Krzysztofa Kieślowskiego i 33 sceny z życia Małgorzaty Szumowskiej.
Zinterpretujesz teksty staropolskie o śmierci.
Poznasz funkcje pogrzebu.
Przypomnisz sobie motyw theatrum mundi.
Poznasz związki frazeologiczne związane ze śmiercią.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
podająca.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie oglądają filmy: Trzy kolory niebieski, reż. Krzysztof Kieślowski i 33 sceny z życia, reż. Małgorzata Szumowska.
Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat recepcji filmów. Pyta, o czym, według uczniów, opowiadają i czy znajdują w nich odniesienia do osobistych doświadczeń.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel wprowadza uczniów w temat lekcji. Może zrobić krótki wykład na temat motywu śmierci w literaturze, teatrze, sztuce. Może również zaznaczyć, że dla twórców podejmowanie tego tematu jest często sposobem radzenia sobie z utratą najbliższych – przeżywania żałoby.
Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał „Śmierć bliskich jako doświadczenie graniczne w życiu człowieka. O różnych sposobach przeżywania żałoby. Trzy kolory niebieski, reż. Krzysztof Kieślowski i 33 sceny z życia, reż. Małgorzata Szumowska”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel (uzupełniając informacje z sekcji „Przeczytaj”) prezentuje sylwetkę reżyserki – Małgorzaty Szumowskiej.
Nauczyciel prosi chętnego ucznia o przedstawienie zarysu fabuły filmu M. Szumowskiej (jako uzupełnienie materiału z sekcji „Przeczytaj”).
Nauczyciel podsumowuje wymowę współczesnych (filmowych) obrazów śmierci i zapowiada uczniom, że za chwile porównają je z obrazem przeżywania żałoby w polskiej poezji renesansowej.
Nauczyciel przechodzi do sekcji „Audiobook”. Może także krótko zaprezentować sylwetkę Łukasza Górnickiego. Następnie uczniowie wykonują polecenie 1 – indywidualnie formułują odpowiedź na pytanie: Jaki portret osoby w żałobie wyłania się z tego tekstu?. Nauczyciel prosi jednego z uczniów o zaprezentowanie odpowiedzi, a innych o uzupełnienie i skomentowanie.
Uczniowie indywidualnie wykonują polecenie 2. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o przedstawienie odpowiedzi i komentuje ją.
Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i wykonują ćwiczenia 1 i 2 – wybrane osoby prezentują odpowiedzi.
Nauczyciel daje uczniom czas na zapoznanie z tekstami 1 i 2 (ćwiczenie 3). Pyta, kto zgadza się ze zdaniem Żiżka. Prosi chętnych uczniów o przedstawienie argumentacji za i przeciw – następuje krótka dyskusja.
Ćwiczenia 4, 5, 6 uczniowie wykonują indywidualnie. Nauczyciel może – wprowadzając uczniów do ćwiczenia 4 – poprosić jedną osobę o przypomnienie historii Hioba.
Uczniowie przystępują do ćwiczenia 7. Nauczyciel zachęca uczniów do dyskusji – do odwołania się do materiału z lekcji i (ewentualnie) przywołania także własnych doświadczeń w zetknięciu ze śmiercią.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel robi krótki wykład na temat toposów Deus ridens i teatru świata, po czym zachęca uczniów do wypowiedzi na forum (ćwiczenie 8).
Nauczyciel prosi wybranego ucznia o podsumowanie refleksji płynących z omawianych filmów.
Praca domowa:
Nauczyciel zachęca uczniów do zapoznania się przykładami poezji współczesnej mierzącej się z tematem śmierci. Może także zasugerować zapoznanie się z książką Tadeusza Różewicza Matka odchodzi. Uczniowie mogą opisać swoje odczucia po zapoznaniu się z utworami.
Nauczyciel zachęca uczniów do zdobycia informacji na temat obrządków pogrzebowych różnych kultur i przemyślenia ich funkcji.
Materiały pomocnicze:
Metodyka literatury, tom 1 i 2, Warszawa 2001.
Doskonalenie warsztatu nauczyciela polonisty, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków.
Jacques Le Goff, Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 1995.
Ryszard Handke, Alfabet kultury w lekturze tekstu literackiego, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.