Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Jakie jest zastosowanie jodu?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:
11) analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne fluorowców;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
omawia zastosowania jodu;
interpretuje znaczenie liczby jodową dla kwasów tłuszczowych;
omawia sposób otrzymywania trudnotopliwych metali przy użyciu jodu;
przeprowadzi doświadczenie na wykrywanie skrobi w produktach spożywczych.
Strategie nauczania:
problemowa;
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
metoda odwróconej klasy;
analiza materiału źródłowego;
dyskusja dydaktyczna;
technika gadająca ściana;
technika okienko informacyjne;
technika zdań podsumowujących;
eksperyment uczniowski;
symulacja interaktywna.
Formy pracy:
praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca w parach;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do Internetu;
podręczniki tradycyjne;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak.
Przed lekcją
Metoda odwróconej klasy. Uczniowie mają zapoznać się z częścią „Przeczytaj”.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel pyta uczniów: Czym jest jodyna?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów, którzy odpowiadają na pytanie: Jakie zastosowania ma jod?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy, rozdaje arkusze papieru A3, mazaki. Na podstawie informacji uzyskanych podczas zapoznawania się z treściami e‑materiału w domu, uzyskanymi podczas fazy wstępnej, uczniowie przygotowują plakat na temat zastosowania jodu. Forma plakatu dowolna: opisowa/graficzna. Po wyznaczonym czasie, liderzy grup prezentują efekty pracy na forum klasy z zastosowaniem techniki gadająca ściana.
Eksperyment chemiczny – „Badanie wykrywania skrobi w produktach spożywczych”. Nauczyciel rozdaje karty pracy, przygotowuje odpowiednie szkło, sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę i wykonują kolejno czynności podane w instrukcji (patrz materiały pomocnicze). Uczniowie obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez liderów grup efektów pracy. Nauczyciel wyjaśnia ewentualnie zaistniałe niezrozumiałe kwestie.
Uczniowie analizują w parach symulację interaktywną, zawartą w e‑materiale. Na jej podstawie wykonują zawarte w medium ćwiczenia.
Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.
Faza podsumowująca:
Okienko informacyjne – forma indywidualnej twórczej notatki. Uczniowie dzielą na cztery części (poziom, pion lub po przekątnej) kartkę w zeszycie. W pierwsze okienko uczniowie wpisują hasło, które ich interesuje. W drugim okienku podają definicję danego terminu (z różnych źródeł). W trzecie okienko wpisują metaforyczne znaczenie wyrazu, żart językowy, rebus itp. Ostatnie może mieć formę scenki komiksowej, dialogu, karykatury z zastosowaniem interesującego uczniów terminu.
Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Dziś nauczyłem/łam się...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Symulacja może być wykorzystana przez uczniów jako pomoc w przeprowadzeniu doświadczenia lub zastąpić doświadczenie na lekcji poprzez analizę symulacji.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Dlaczego jod jest bardzo istotny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego?
Co to jest dagerotyp?
Co to jest liczba jodowa?
Na czym polega metoda otrzymywania trudnotopliwych metali przy użyciu jodu?
Czym jest i do czego służy płyn Lugola.
Nauczyciel przygotowuje arkusze papieru A3, mazaki, glutaki.
Doświadczenie chemiczne: „Badanie wykrywania skrobi w produktach spożywczych”
Szkło i sprzęt laboratoryjny: szalki Petriego, pipety, nóż.
Odczynniki chemiczne: płyn Lugola/jodyna, kleik skrobiowy.
Materiał badawczy – produkty spożywcze: chleb, banan, ogórek, kiełbasa mortadela, jabłko.
Instrukcja wykonania:
A. Przygotowanie próby kontrolnej:
Na szalce Petriego umieść niewielką ilość kleiku skrobiowego.
Na kleik skrobiowy nanieś jedną kroplę jodyny.
Obserwuj zachodzące zmiany.
B. Badanie wykrywania skrobi w produktach spożywczych:
Umieść niewielki kawałek produktu spożywczego na szalkę Petriego.
Na produkcie umieść jedną/dwie krople jodyny.
Obserwuj zachodzące zmiany.
Karta charakterystyki substancji.
Karta pracy ucznia: