Autor: Marta Kulikowska

Temat: Co miał na myśli Arystoteles? Różne znaczenia kategorii katharsis

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Zapoznasz się ze stanem badań nad kategorią kátharsis.

• Rozpoznasz elementy tragedii, konieczne do wywołania uczuć litości i trwogi.

• Porównasz różne interpretacje kategorii kátharsis.

• Zanalizujesz fragmenty tragedii Sofoklesa w celu wskazania realizacji zasady kátharsis.

Cele operacyjne. Uczeń:

• odróżnia kategorie mimesis i katharsis;

• wyjaśnia znaczenie pojęcia katharisis, przywołując stan badań nad tą kategorią;

• wymienia elementy tragedii według Arystotelesa;

• przedstawia aspekty pojęcia katharsis otwierające różne pola interpreatcyjne;

• rozpoznaje Arystotelesowskie cechy tragedii na przykładzie Antygony Sofoklesa;

• odnosi pojęcie katharsis do własnego doświadczenia jako odbiorcy dzieł kultury.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie notatki na temat Poetyki Arystotelesa oraz znaczenia tego dzieła dla późniejszej teorii literatury.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Wybrani lub chętni uczniowie prezentują swoje notatki o Poetyce Arystotelesa. W trakcie ich odczytywania jeden z uczniów rysuje na tablicy mapę myśli, zbierając na niej najważniejsze informacje. Treść do mapy podają wszyscy uczniowie po każdej prezentacji.

3. Nauczyciel pyta: czy zdarza się wam odczuć, podczas obcowania z literaturą lub sztuką, uczucia oczyszczenia? Uczniowie mogą wymienić swoje lektury, filmy lub spektakle teatralne, które silnie na nich oddziałały. Następnie powinni zastanowić się, dlaczego doświadczyli tak silnych emocji.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem e‑materiału. Uczniowie przystępują do cichego czytania treści w sekcji „Przeczytaj”. Po wyznaczonym czasie należy omówić treść lektury, zwracając uwagę na trudne do zrozumienia części, np. dotyczące elementów tragedii i ich znaczenia oraz identyfikacji w tekście czy cytaty z Arystotelesa.

2. Praca z multimedium. Uczniowie dzielą się na pięć grup i zapoznają się z multimedium w sekcji „Prezentacja multimedialna”. Następnie każda grupa opracowuje odpowiedź na polecenie 1: przygotowują przykłady pomagające w interpretacji pojęcia katharsis na gruncie jednej z wybranych perspektyw: estetycznej, etycznej, religijnej, medycznej i w interpretacji Pierre’a Somville’a

3. Weryfikacja wiedzy uczniów. Uczniowie pracują indywidualnie i rozwiązują ćwiczenia nr 1‑6. Omówienie wyników na forum klasy.

4. Ostatnie ćwiczenie, nr 7, uczniowie rozwiązują w parach. Mogą się tu posłużyć przykładami dzieł, które wymienili na początku lekcji.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np.
   – Czy katharsis to kategoria estetyczna?
   – Jakie znaczenie mają poszukiwania Arystotelesa na gruncie estetyki dla późniejszej teorii literatury?

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Ćwiczenie nr 8 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

• Arystoteles, Retoryka‑Poetyka, t. 1, tłum. H. Podbielski, Warszawa 1988.

• Szczeklik Andrzej, Katharsis, Kraków 2003.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.