Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Lęk i pustka w poezji Zbigniewa Herberta na przykładzie utworu Język snu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• pozna pochodzący z ostatniego tomu poezji Zbigniewa Herberta wiersz Język snu;

• przeanalizuje funkcjonalność środków stylistycznych stosowanych przez poetę;

• scharakteryzuje tytułowy język snu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Lęk i pustka w poezji Zbigniewa Herberta na przykładzie utworu Język snu”. Następnie prosi uczniów o zapoznanie się z wierszem Herberta zawartym w e‑materiale. Uczniowie powinni utwór przeczytać i przygotować się do jego omówienia: przygotować wstępne informacje, które pozwolą umiejscowić tekst w kontekście biograficznym lub historycznoliterackim.

2. Przekład intersemiotyczny. Chętni uczniowie przygotowują krótki film jako ilustrację do utworu poetyckiego w e‑materiale. Film mogą przygotować na telefonach komórkowych lub wykorzystać szablony do animacji dostępne w internecie.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i określa cele.
   Uczniowie wykonują na tablicy polecenia nauczyciela:
   a) Zapiszcie jak najwięcej skojarzeń ze słowami lęk oraz pustka.
   b) Zapoznajcie się z wprowadzeniem do lekcji i wyjaśnijcie, czym jest sen.
   Po określonym czasie następuje podsumowanie zadania.

2. Prezentacja pracy domowej – wybrane osoby prezentują film będący ilustracją wiersza. Następuje krótkie omówienie prezentacji oraz podzielenie się wrażeniami.

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium. Uczniowie po obejrzeniu filmu wyjaśniają, co to znaczy, że Herbert był zwolennikiem wiersza przypominającego okno, za którym widać świat. Następnie w parach omawiają, w jaki sposób poezja Herberta realizuje motyw lęku i pustki.

2. Praca z grupach. Nauczyciel dzieli klasę na zespoły. Każdy z nich ma określone zadania związane z ćwiczeniami zamieszczonymi w sekcji „Sprawdź się”. I – Podajcie po jednym przykładzie funkcjonalnego kontekstu, który można by wykorzystać w interpretacji wiersza Język snu. (ćw. 8). II – Przeczytajcie fragmenty maturalnych realizacji interpretacji wiersza Zbigniewa Herberta Język snu. Spróbujcie je połączyć, przygotowując ustną wypowiedź na temat utworu Herberta, w której zastosujecie elementy retoryki. (ćw. 7) III – Przeczytajcie wiersz Język snu i wybierzcie z trzech podanych tez interpretacyjnych tę, którą można uzasadnić na podstawie utworu oraz funkcjonalnie wybranych kontekstów. (ćw. 5)
   • Podmiot liryczny mówi o rzeczywistości, której nie można doświadczyć na jawie.
   • Zbigniew Herbert sugeruje, że sen jest formą wyzwolenia języka poetyckiego.
   • Język snu jest metaforyczny, ponieważ mówi o tym, co nie jest jednoznaczne.
   IV – Określcie funkcję metafor zastosowanych przez poetę w wierszu Język snu. Podejmijcie próbę charakterystyki języka snu. Zredagujcie notatkę, w której wykorzystacie wymienione wcześniej określenia. (ćw. 3, 4).
   V – Wskażcie fragment wiersza Język snu wskazujący na obrazowy charakter języka snu, podstawowy dla większości ludzi i obecny również u podmiotu lirycznego. Następnie uzupełnijcie mapę myśli cechami języka snu. (ćw. 1, 2).

3. Ćwiczenie 6 uczniowie wykonują indywidualnie: Zredaguj argument, w którym uzasadnisz słuszność lub błędność sformułowania: Sen jest dla poety specyficzną narracją.

Faza podsumowująca:

1. Przedstawiciele zespołów prezentują wyniki pracy grupy. Chętna osoba podsumowuje zajęcia.

Dla chętnych

Przeanalizuj utwór Język snu Herberta. Ustal, jakim doświadczeniem dla podmiotu lirycznego jest śnienie. Zapisz swoją odpowiedź.

Materiały pomocnicze:

• https://www.legalnakultura.pl/pl/czytelnia‑kulturalna/rozmowy/news/2951,zbigniew‑herbert

• https://rcin.org.pl/Content/58916/WA248_73985_P‑I-2524_sienkiew‑platon_o.pdf

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film” do podsumowania lekcji.