Autor: Daria Reczyńska

Przedmiot: biologia

Temat: Główne etapy ontogenezy człowieka

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wymienisz etapy ontogenezy człowieka.

• Omówisz kolejne etapy ontogenezy człowieka.

• Wskażesz różnice w ontogenezie kobiet i mężczyzn.

• Wyjaśnisz skutki wydłużającego się okresu starości.

Strategie nauczania:

• nauczanie wyprzedzające;

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• WebQuest.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• praca z materiałem źródłowym z e‑podręcznika;

• ćwiczenia przedmiotowe.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• magnesy;

• szary papier;

• markery;

• gwiazda pytań.

Przed lekcją:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na sześć grup. Każdej przypisuje inne podokresy ontogenezy:

   • grupa I – podokres zygoty, zarodkowy i płodowy;

   • grupa II – podokres noworodkowy i niemowlęcy;

   • grupa III – wczesne dzieciństwo i dzieciństwo;

   • grupa IV – podokres wczesnomłodzieńczy i młodzieńczy;

   • grupa V – dorosłość i dojrzałość;

   • grupa VI – starość.

2. Uczniowie szukają informacji na wyznaczony temat, np. artykułów naukowych i popularnonaukowych. Polecenie dla uczniów: „W dostępnych źródłach informacji, np. w artykułach naukowych i popularnonaukowych, wyszukaj informacje na temat przypisanych do twojej grupy podokresów ontogenezy człowieka, a następnie oznacz je w zrozumiały dla ciebie sposób (za pomocą karteczek samoprzylepnych, zakreślenia) i przynieś na kolejną lekcję”. Przykłady artykułów:

   • I. Szilágyi-Pągowska, Charakterystyka rozwoju somatycznego w okresie dojrzewania, [w:] „Borgis - Postępy Nauk Medycznych”, 2006, nr 6, s. 316‑320.

   • M. Chrzanowska, Rozwój prenatalny [hasło], [w:] Encyklopedia dzieciństwa, pod. red. D. Waloszek, www.encyklopediadziecinstwa.pl

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel rozpoczyna burzę mózgów, pytając: „Czym jest ontogeneza? Jakie zmiany obserwujemy w każdym podokresie ontogenezy?”.

2. Nauczyciel kończy burzę mózgów, podsumowując odpowiedzi uczniów na zadane pytania.

3. Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z tekstem zamieszczonym w sekcji „Przeczytaj”. Następnie pracują w utworzonych przed lekcją grupach. Otrzymują arkusze szarego papieru i markery. Na podstawie przyniesionych na lekcję materiałów każdy zespół ma za zadanie przygotować mapę myśli, w której zostaną zawarte informacje na temat przydzielonych wcześniej podokresów ontogenezy człowieka. Polecenie dla uczniów: „Scharakteryzuj przydzielony grupie podokres ontogenezy człowieka. Uwzględnij jego długość oraz zmiany dotyczące budowy i funkcjonowania organizmu.”

2. Zespoły kolejno prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel w razie potrzeby dopowiada potrzebne informacje lub koryguje błędy.

3. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję, mówiąc „W czasach prehistorycznych ludzie dożywali średnio 30 lat. Obecnie przeciętna długość życia jest dużo wyższa i np. w Polsce wynosi 82 lata u kobiet i 74 lata u mężczyzn. Jakie są skutki wydłużenia życia człowieka?”. Chętni uczniowie zabierają głos w dyskusji, podając przykłady skutków społecznych, ekonomicznych i kulturowych spowodowanych wydłużeniem okresu starości. Nauczyciel podsumowuje dyskusję, podkreślając wpływ rozwoju cywilizacji, w tym medycyny i farmacji na jakość i długość życia.

4. Uczniowie samodzielnie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia interaktywne.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie oglądają film i na jego podstawie samodzielnie układają pięć pytań dotyczących ontogenezy człowieka, zapisują je na szablonie „gwiazdy pytań” i przekazują do odpowiedzi swoim kolegom i koleżankom. Polecenie dla uczniów: „Ułóż pięć pytań dotyczących ontogenezy człowieka i zapisz je na ramionach gwiazdy pytań. Następnie wymień się gotową gwiazdą pytań z kolegą/koleżanką z ławki i odpowiedz na pytania zamieszczone w ramionach otrzymanej gwiazdy pytań”. Po upływie 10 minut uczniowie prezentują wykonane prace.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów podczas lekcji.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia interaktywne zawarte w e‑materiale.

Materiały pomocnicze:

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu:

Film pt. „Główne etapy ontogenezy człowieka” może zostać wykorzystany w fazie realizacyjnej lekcji.