Autorka: Marzenna Śliwka

Temat: Traf, los, przypadek w życiu człowieka. Przypadek, reż. K. Kieślowski

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Cele operacyjne. Uczeń:

• analizuje filmowe środki wyrazu zastosowane przez reżysera filmu Przypadek, Krzysztofa Kieślowskiego,

• odczytuje symbolikę niektórych obrazów filmowych.

• charakteryzuje postawy bohatera, Witka Długosza,

• redaguje esej, odnosząc się do przesłania filmu Przypadek Krzysztofa Kieślowskiego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• e‑podręcznik;

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel przygotowuje dla klasy losy w celu podzielenia na grupy: Dworzec, Dom, Uczelnia, Szpital, Lotnisko. Każda grupa powinna mieć dostęp do laptopa.

Faza wprowadzająca:

1. Przed wejściem do klasy każdy uczeń losuje przydział do grupy.
   Nauczyciel wyświetla na tablicy temat i cele zajęć.
   Nauczyciel zadaje pytania wprowadzające: Co kieruje twoim losem? Kto/co ma wpływ na twoje życie, na to, co się w nim dzieje? Czy uważasz, jak starożytni, że los człowieka jest z góry przesądzony? Czy możemy wpłynąć na zmianę przeznaczenia?

Faza realizacyjna:

1. Każda z grup wybiera lidera. Nauczyciel prosi liderów o wylosowanie koperty z zadaniami. W określonym czasie poszczególne grupy wykonują zadania.
   Dworzec – zapiszcie sceny, które rozgrywają się na dworcu. Co mówią o ludziach? Jakie może być symboliczne znaczenie tego miejsca? Obejrzyjcie fragmenty: dworzec [01:34:18–01:35:35], rozmowa z dziekanem na dworcu [01:48:06–01:50:20], zapiszcie swoje refleksje. Wykonajcie ćw. 1, 2 (sekcja „Sprawdź się”).
   Dom – zapiszcie sceny, które rozgrywają się w domach. Zwróćcie uwagę, z czym wiążą się te sytuacje. Obejrzyjcie fragmenty filmu: w mieszkaniu Wernera [00:14:28–00:15:55], w mieszkaniu zrewidowanej kobiety [01:04:50–01:09:06], rozmowa z Werką [01:22:07–1:25:58], w domu z Olgą 1:47:06–01:47:42]. Odczytajcie symbolikę domu. Wykonajcie ćwiczenie 6 (sekcja „Sprawdź się”)
   Uczelnia – zapiszcie sceny, które dotyczą wykładów, studiów, rozmów na tematy światopoglądowe i egzystencjalne. Obejrzyjcie fragmenty filmu: wykład Wernera [00:20:46–00:22:12], rozmowa z  Adamem [00:38:36–00:39:33], rozmowa ze Stefanem i modlitwa Witka [01:16:23–01:18:21] i zanotujcie wnioski. Wykonajcie ćw. 5 (sekcja „Sprawdź się”).
   Szpital – jakie sceny rozgrywają się w szpitalu? Czego dotyczą sytuacje związane z chorymi? Co symbolizuje szpital, a czym jest w filmie? Obejrzyjcie fragmenty filmu [01:41:26–01:43:48], [01:45:00–01:47:05]. Zapiszcie swoje wnioski. Wykonajcie ćw. 4 (sekcja „Sprawdź się”).
   Lotnisko – w jakich sytuacjach bohater pojawia się na lotnisku? Czego dowiadujemy się o nim na podstawie tych scen? Obejrzyjcie fragment filmu: na lotnisku [01:53:16–01:55:20], zanotujcie swoje refleksje. Wykonajcie ćw. 3, 4 (sekcja „Sprawdź się”).
   Prezentacja wniosków z pracy.

2. Później każda z grup wykonuje jedno, wskazane przez nauczyciela polecenie z sekcji „Prezentacja multimedialna”.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie dzielą się swoimi wrażeniami dotyczącymi filmu i lekcji. Swobodne wypowiedzi mogą być ciekawym podsumowaniem zajęć. Nauczyciel podaje informacje na temat tego, że film Przypadek stał się inspiracją dla Toma Tykwera, reżysera filmu Biegnij, Lola, biegnij (1998), gdzie zastosowano podobną zasadę konstrukcyjną (trzy warianty tej samej historii). Innym przykładem jest Mr. Nobody (reż. J.V. Dormael, 2009), w którym losy bohatera również rozstrzygają się na dworcu.
   Nauczyciel prosi o wnioski z lekcji, wypowiadają się chętni uczniowie. Prowadzący podsumowuje zajęcia (można określić film jako zapis doświadczeń i wyborów pokolenia, którego reprezentantem jest Witek Długosz; można nawiązać do losów innych pokoleń, np. Kolumbów, Lost Generation, „straconego/skradzionego pokolenia” Aborygenów, Lost COVID Generation itp.).

Praca domowa:

1. Wybierz i wykonaj jedno z poleceń pracy domowej:
   1) Witek odbiera od różnych ludzi komunikaty:
   Ojciec: „Nic nie musisz”.
   Werner: „Ludzie czasem nie uciekają, bo nie chcą”.
   Zrewidowana kobieta: „Nie wstydź się. Nie trzeba się wstydzić. Każdy się boi”.
   Dziekan: „Pan jest porządnym człowiekiem, panie Witku, i tamto nie jest ważne”.
   Jakie znaczenia mają te słowa dla ciebie? Czy można im przypisać uniwersalne znaczenie? Zapisz swoje przemyślenia.
   2) Na samym początku filmu reżyser pokazuje krzyczącego bohatera. Jak rozumiesz tę scenę? Co, według ciebie, symbolizuje krzyk? Zapisz przykłady innych dzieł, w których występuje motyw krzyku.

Materiały pomocnicze:

• Krzysztof Kieślowski: I`m so‑so…, reż. K. Wierzbicki, 1998.
  O Kinie Moralnego Niepokoju w 25.rocznicę śmierci Krzysztofa Kieślowskiego, Audycje Kulturalne – w dobrym tonie, 13.03.2021.
  Strona internetowa: Śladami Kieślowskiego (kieslowski.art.pl).
  Przypadek, reż., K. Kieślowski, 1981 (wersja filmu na stronie Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych z fragmentami usuniętymi wcześniej przez cenzurę).

Wskazówki metodyczne

• Proponowany scenariusz przeznaczony jest na dwie godziny lekcyjne. Jeśli nauczyciel zamierza przeprowadzić tylko jedną lekcję, może zrezygnować z wykonania poleceń z sekcji „Prezentacja multimedialna”.
  W fazie wprowadzającej można obejrzeć film animowany Destiny (reż. F. Weibel, 2012), by poprzedzić pytania, które nauczyciel zada uczniom.
  Fragmenty filmu do wykorzystania:
  - rozmowa telefoniczna z ojcem [00:05:04–00:05:45]
  - w mieszkaniu Wernera [00:14:28–00:15:55]
  - wykład Wernera [00:20:46–00:22:12]
  - rozmowa z  Adamem [00:38:36–00:39:33]
  - rozmowa ze Stefanem i modlitwa Witka [01:16:23–01:18:21]
  - w mieszkaniu zrewidowanej kobiety [01:04:50–01:09:06]
  - rozmowa z Werką [01:22:07–1:25:58]
  - dworzec 3 [01:34:18–01:35:35]
  - żonglerka i propozycja 1 [01:41:51–01:43:48]
  - żonglerka i propozycja 2 [01:45:00–01:47:05]
  - w domu z Olgą [1:47:06–01:47:42]
  - rozmowa z dziekanem na dworcu [01:48:06–01:50:20]
  - na lotnisku [01:53:16–01:55:20]