Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Porównywanie mocy kwasów karboksylowych i nieorganicznych

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:

6) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik dowiedzie, że dany kwas organiczny jest kwasem słabszym np. od kwasu siarkowego(VI) i mocniejszym np. od kwasu węglowego; na podstawie wyników doświadczenia porównuje moc kwasów.

Zakres rozszerzony

XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik dowiedzie, że dany kwas organiczny jest kwasem słabszym np. od kwasu siarkowego(VI) i mocniejszym np. od kwasu węglowego; na podstawie wyników doświadczenia porównuje moc kwasów.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje, w jaki sposób zachowują się kwasy w wodzie

• wyjaśnia pojęcie stałej dysocjacji kwasowej;

• porównuje moc kwasów na podstawie wartości stałych dysocjacji kwasowych;

• porównuje moc kwasów na podstawie oceny czy reakcja chemiczna zachodzi, czy nie;

• wymienia objawy reakcji występujące podczas powstawania kilku kwasów;

• pisze i uzgadnia równania reakcji kwasów z solami.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda;

• aplikacja Kahoot! lub Quizizz.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie: dlaczego istotna jest znajomość mocy kwasów? Gdzie w życiu codziennym może to być wykorzystane?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel podaje różne przykłady kwasów (po dwa kwasy). Uczniowie na podstawie tablic z wartościami stałych dysocjacji kwasowych kwasów organicznych i nieorganicznych, wybierają kwas mocniejszy z dwóch podanych.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment uczniowski. Uczniowie w parach przeprowadzają doświadczenie chemiczne „Badanie mocy kwasu octowego, kwasu siarkowego(VI) i kwasu węglowego” (instrukcja w materiale pomocniczym). Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy, odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie formułują pytanie badawcze oraz hipotezę i zapisują w kartach pracy. Swoje spostrzeżenia z przeprowadzonego eksperymentu oraz równania zachodzących reakcji w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej uczniowie zapisują w kartach pracy, po czym formułują wniosek. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Chętni lub wybrani uczniowie prezentują swoje rezultaty na forum klasy, a równania reakcji chemicznych zapisują na tablicy. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi uczniów i w razie potrzeby uzupełnia podane informacje.

2. Uczniowie wykorzystując wiedzę z przeprowadzonego doświadczenia, pracują w parach z grafiką interaktywną i wykonują polecenia zawarte w multimedium bazowym.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale - zestaw ćwiczeń.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania:

• Jak rozumiesz pojęcie mocy kwasu?

• Wyjaśnij pojęcie stałej dysocjacji kwasowej.

• Czy mocny kwas reaguje z solą pochodzącą od słabszego kwasu?

• Czy mocny kwas posiada wysoką wartość stałej dysocjacji kwasowej?

• Czy kwas węglowy reaguje z chlorkiem sodu?

• Czy kwas octowy reaguje z mrówczanem potasu?

• Nauczyciel może przygotować quiz i skorzystać z aplikacji Kahoot! lub Quizizz.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują ćwiczenia zawarte w e‑materiale – zestaw ćwiczeń.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

1. Grafika interaktywna może być wykorzystana podczas wykonywania zadań zawartych w e‑materiale oraz podczas przygotowywania się ucznia do zajęć lub do sprawdzianu.

Materiały pomocnicze:

1. Tablica stałych dysocjacji kwasowych.

2. Doświadczenie „Badanie mocy kwasu octowego, kwasu siarkowego(VI) i kwasu węglowego”:

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw do probówek, pipety, palnik, zapalniczka/zapałki, korki do probówek z rurkami odprowadzającymi.

Odczynniki chemiczne: węglan sodu, kwas octowy, octan sodu, kwas siarkowy(VI), woda destylowana, woda wapienna.

Instrukcja do doświadczenia:

• Do pierwszej probówki wsyp węglan sodu, dodaj wody i kilka cmIndeks górny 3³ rozcieńczonego roztworu kwasu octowego. Całość zamykamy korkiem z rurką odprowadzającą do probówki z wodą wapienną. Probówkę ogrzej w płomieniu palnika spirytusowego.

• Do drugiej probówki wsyp kryształy octanu sodu, dodaj wody i kilka kropli kwasu siarkowego(VI).

• W trzeciej probówce umieść węglan sodu, dodaj wody i kilka kropli kwasu siarkowego(VI). Całość zamykamy korkiem z rurką odprowadzającą do probówki z wodą wapienną.

• Obserwuj zmiany.

3. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak rozumiesz pojęcie mocy kwasu?

• Wyjaśnij pojęcie stałej dysocjacji kwasowej.

• Czy mocny kwas reaguje z solą pochodzącą od słabszego kwasu?

• Czy mocny kwas posiada wysoką wartość stałej dysocjacji kwasowej?

• Czy kwas węglowy reaguje z chlorkiem sodu?

• Czy kwas octowy reaguje z mrówczanem potasu?

4. Karta pracy ucznia: