Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Co nam zostało po Mickiewiczu? Dialog z tradycją

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

12) w interpretacji utworów literackich odwołuje się do tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym: trenów i pieśni Jana Kochanowskiego, bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Zemsty Aleksandra Fredry, Balladyny Juliusza Słowackiego;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

8) rozróżnia pojęcia manipulacji, dezinformacji, postprawdy, stereotypu, bańki informacyjnej, wiralności; rozpoznaje te zjawiska w tekstach i je charakteryzuje;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

3. korzysta z literatury naukowej lub popularnonaukowej;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

dowiaduje się, jaki wpływ na polską literaturę i kulturę miał zapoczątkowany przez Adama Mickiewicza paradygmat romantyczny,
wyjaśnia, na czym polega krytyczny stosunek twórców kultury do Pana Tadeusza Adama Mickiewicza.
poznaje historię rękopisu Pana Tadeusza Adama Mickiewicza.
ocenia, jakie znaczenie dla zachowania ciągłości dziedzictwa narodowego ma gromadzenie pamiątek, dokumentów i manuskryptów.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Co nam zostało po Mickiewiczu? Dialog z tradycją”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i o przygotowanie odpowiedzi na polecenia.
Recytacja. Chętna lub wybrana osoba przygotowuje głośne czytanie utworu poetyckiego klocek Tadeusza Różewicza, z elementami aktorskiej interpretacji.

Faza wprowadzająca:

Wyświetlenie na tablicy treści zawartych w sekcji „Wprowadzenie”. Przybliżenie przez nauczyciela tematu i celów lekcji. Określenie wiążących dla uczniów kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

Burza mózgów. Nauczyciel formułuje pytanie związane z tematem lekcji: Jakie znacie mity narodowe wywodzące się z epoki romantyzmu? Jakie były przyczyny i okoliczności ich powstania? oraz informuje, że pierwsza część zajęć będzie przeprowadzona metodą burzy mózgów.
Określa jej zasady oraz podaje czas przeznaczony na realizację zadania. Uczniowie pracują indywidualnie i zapisują swoje pomysły, następnie prezentują je na forum klasy. Nauczyciel wyznacza osobę, która zapisuje na tablicy propozycje uczestników zajęć.
Uczniowie dzielą się na 5 grup, każdej z nich nauczyciel wskazuje do opracowania pytania zamieszczone w drugiej części bloku tekstowego. Po upływie ustalonego czasu wskazane osoby prezentują propozycje odpowiedzi, uczniowie dyskutują, wymieniają się swoimi opiniami. Notują najważniejsze ustalenia w zeszytach.
Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Film edukacyjny”. Nauczyciel czyta polecenie: „Wysłuchaj wykładu prof. Michała Kuziaka. Wyjaśnij, na czym polega krytyczny stosunek twórców kultury do Pana Tadeusza Adama Mickiewicza” i prosi uczniów, aby wykonali je w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udziela też uczniom informacji zwrotnej.
Później uczniowie wykonują indywidualnie polecenia 2‑4 z sekcji „Film edukacyjny”.
W drugiej części tej fazy lekcji nauczyciel wyświetla galerię zdjęć interaktywnych. Uczniowie wspólnie opracowują polecenia 1 i 2 z tej sekcji.
Osoba, która się do tego przygotowała prze lekcją, odczytuje utwór Tadeusza Różewicza klocek, a następnie uczniowie w parach, wykonują polecenie 3 związane z tym wierszem.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np.
Czym jest paradygmat romantyczny?
Jak funkcjonuje zbiorowa pamięć w kształtowaniu świadomości narodowej?

Praca domowa:

Zapoznaj się z fragmentem tekstu Doroty Tałaj, a następnie wymień określenia świadczące o tym, że wiersz Różewicza „wyróżnia się mocnym mickiewiczowskim tchnieniem”.

Materiały pomocnicze:

Witold Bobiński, Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.
Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, T. 3, pod red. J. Czachowskiej, A. Szałagan, Warszawa 1994.
Maria Janion, Zmierzch paradygmatu, [w:] Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś?, Gdańsk 2000.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film edukacyjny” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Galeria zdjęć interaktywnych