Paweł Alvaro, nawrócony z islamu biskup hiszpańskiej Kordoby, żyjący w IX w. Kraje i kultury śródziemnomorskie

Liczni moi współbracia czytają wiersze i bajki arabskie, studiują utwory muzułmańskich filozofów i teologów nie po to, aby je krytykować, ale studiują te dzieła jako wzory prawidłowej i wytwornej mowy arabskiej. A gdzież znaleźć można teraz chociażby jednego umiejącego czytać łacińskie komentarze do Pisma Świętego? Kto spośród nich czyta Ewangelię i Proroctwa? Niestety, wszyscy młodzi i zdolni ludzie zachwycają się tylko językiem i kulturą arabską, tracąc też ogromne sumy na gromadzenie księgozbiorów i nie tają swego zachwytu dla tej literatury. O książkach chrześcijańskich mówią z pogardą, że nie zasługują na żadną uwagę. A chrześcijanie zapomnieli swego języka i sądzę, że z trudnością znajdzie się jeden na tysiąc umiejący napisać list po łacinie, chociaż z drugiej strony, nie mają takich trudności w wyrażaniu swoich myśli po arabsku. Wszak w tym języku wyrażają się z najwyższą elegancją i tworzą wiersze piękniejsze i z większym talentem niż sami Arabowie.

1 Źródło: Paweł Alvaro, nawrócony z islamu biskup hiszpańskiej Kordoby, żyjący w IX w., [w:] Jerzy Hauziński, Kraje i kultury śródziemnomorskie, Poznań 1990, s. 115.

Tadeusz Miłkowski, Paweł Machcewicz Historia Hiszpanii

Niezadowolenie z rządów Almorawidów [ród rządzący Andaluzją od XI w. – przyp.] znalazło ujście w powstaniu, które wybuchło w Andaluzji (1145). Alfons VII [król Kastylii i Leónu, rządzący w XII w. – przyp.] podporządkował sobie Kordobę (1046) i zawarł porozumienie z Aragonią i Genuą o wspólnym ataku na Almerię. W 1147 roku Alfons VII zdobył twierdzę Calatrava, otwierając drogę do Andaluzji. W tym samym roku Alfons niespodziewanym atakiem zdobył Santarém, co oznaczało odcięcie lądowych szlaków zaopatrzeniowych do Lizbony. […] Dokładnie w tym samym czasie […] siły Alfonsa VII […] po długim marszu przez Andaluzję, spotkały się pod Almerią z wojskami Aragonii, Montpellier i flotą Genui. Portowe miasto zostało zdobyte przez sojuszników, nie był to trwały sukces, lecz inne zdobycze pozostały na stałe w rękach chrześcijan. W 1148 r. koalicja Aragonii, Genui, Montpellier i Tuluzy, wsparta grupą krzyżowców, zdobyła Tortosę nad Ebro. […] W ten sposób w ciągu zaledwie trzech lat granica chrześcijańskiej Hiszpanii przesunęła się daleko na południe.

2 Źródło: Paweł Machcewicz, Tadeusz Miłkowski, Historia Hiszpanii, Wrocław 1999, s. 52–53.