Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się z prezentacją przedstawiającą wybrane postaci Solidarności, a następnie wykonaj kolejne polecenia.

1,1

Lech Wałęsa był działaczem związkowym, współzałożycielem i pierwszym przewodniczącym Solidarności. Jego życie zawodowe i polityczne związane było ze Stocznią Gdańską. Pracował tam od 1967 r., a trzy lata później, podczas strajków grudniowych, został wybrany do komitetu strajkowego. Krytyczny wobec związków zawodowych i stoczniowej administracji w 1978 r. rozpoczął współpracę z nielegalnymi Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeża. 14 sierpnia 1980 r. stanął na czele strajku w Stoczni Gdańskiej i został przewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. 31 sierpnia podpisał w imieniu strajkujących porozumienia sierpniowe. W październiku 1981 r. został wybrany na przewodniczącego NSZZ „Solidarność”. W czasie stanu wojennego był internowany, a w późniejszym okresie stale znajdował się pod obserwacją policyjną. W 1983 r. otrzymał, jako jedyny Polak w historii, Pokojową Nagrodę Nobla. W maju 1988 r. brał udział w strajkach w Stoczni Gdańskiej i kierował rozmowami opozycji z władzą podczas obrad Okrągłego Stołu. Jesienią 1990 r. został wybrany na prezydenta Rzeczypospolitej.

R1Ym29cP1dDcA
Lech Wałęsa
Źródło: dostępny w internecie: encysol.pl, domena publiczna.
1,1
R1eSenaGwlcXw
Lech Wałęsa w czasie strajku w sierpniu 1980.
Źródło: Giedymin Jabłoński, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
dr hab. Sławomir Cenckiewicz Prawda o Wałęsie

W życiorysie Wałęsy zgadza się chyba tylko data urodzenia, a cała reszta stała się przedmiotem manipulacji i mitów. Wędruję więc po kolejnych fazach życiorysu Wałęsy od 1943 r. aż do teraz, odsłaniając skrywane przez niego i jego sojuszników fragmenty biografii. Książka pełna jest takich „newsów”, ale za najważniejsze uznałbym kilka: rekonstrukcję aktywności Wałęsy w Grudniu ’70, z której wynika, że już wówczas popierał komunistów; tajne kontakty z ludźmi obozu władzy PRL w latach 1980‑1981; upadek ducha i składaną po wprowadzeniu stanu wojennego ofertę sojuszu z komunistami oraz aktywną rolę Wałęsy w budowie postkomunizmu w Polsce po wygranych wyborach prezydenckich w 1990 roku. [...] Okazuje się, że relacje te (między Wałęsą a Służbami Bezpieczeństwa - przyp. autorka) były nawiązywane i odbudowywane, choć nigdy nie przybrały już wcześniejszej formy agent‑oficer, ale były raczej sojuszem Wałęsy z bezpieką skierowanym przeciwko zdeklarowanym wrogom systemu wewnątrz „Solidarności”. To bardzo smutny motyw mojej książki, gdyż pokazuje rolę przywódcy „Solidarności” w jej rozmontowaniu jako ruchu narodowowyzwoleńczego.

2 Źródło: dr hab. Sławomir Cenckiewicz, Prawda o Wałęsie, 2013 r., dostępny w internecie: naszdziennik.pl.
1,1
R1bi2hcqv4grP
Lech Wałęsa, 1980 r.
Źródło: onbekend, Wikimedia Commons, domena publiczna.
Bogdan Lis Dokumenty z szafy Kiszczaka? To teksty ubeckie, to nie Wałęsa

Wałęsa jeszcze w 1980 roku miał problem, żeby czytać tak, jak należy i żeby formułować zdania w sposób prawidłowy (…). Czyli w roku 1970 nie był w stanie tak formułować swoich myśli i pisać takich długich tekstów, jak to pokazują te papiery, bo to był prosty człowiek, więc to musiało wyglądać inaczej. Tu jest potrzebna nie tylko grafologia, ale i grafoskopia, czyli poza charakterem pisma, także kwestia budowania zdań, słownictwa. Trzeba wyjaśnić, jak te teksty powstawały. Inna wątpliwość: tam jest mnóstwo maszynopisów rzekomego agenta Bolka. Ale czy Lech Wałęsa miał wtedy maszynę do pisania?! Raczej nie miał jej nawet w 1978 roku, jak był w WZZ, a co dopiero w 1970! I on miał nauczyć się pisać na tej maszynie? To kompletnie niemożliwe! To są teksty ubeckie, to nie jest Lech Wałęsa. Wygląda na to, że ktoś podszywa się pod niego.”

1 Źródło: Bogdan Lis, Dokumenty z szafy Kiszczaka? To teksty ubeckie, to nie Wałęsa, , dostępny w internecie: newsweek.pl.
A. Friszke Teczka „Bolka” jako narzędzie

Atak prowadzony przeciw Lechowi Wałęsie dotyczy także okresu jego największej chwały – przewodzenia strajkowi sierpniowemu oraz organizowania i kierowania „Solidarnością”. W archiwach IPN i spuściźnie po KC PZPR nie ma jednak żadnych dokumentów, które by pozwalały stawiać znak zapytania nad uczciwością i autentyzmem przywództwa Wałęsy. Jego oskarżyciele odwołują się więc nie do dokumentów, lecz stawiają „hipotezy” i znaki zapytania – zupełnie swobodnie. Pan Cenckiewicz głosi, że na I Zjeździe „Solidarności” SB chciała, by Wałęsa został wybrany na przewodniczącego (nie dodaje, że alternatywą był wybór radykała, którego naturalnie władze PRL nie chciały widzieć jako partnera do rozmów; nie dodaje również, że na tym etapie władze PRL nie były jeszcze zdecydowane na wprowadzenie stanu wojennego). W ten sposób półprawda o treści dokumentu zostaje przekuta w punkt aktu oskarżenia.To samo dotyczy okresu internowania przez prawie rok po 13 grudnia w niemal zupełnej izolacji. Zachowało się sporo materiałów dotyczących tego okresu, wszystkie najważniejsze dokumenty są opublikowane. Pokazują niezłomność Wałęsy, który nie ugiął się przed żądaniami potępienia oporu społecznego i działaczy podziemia, tym bardziej odmówił podjęcia z władzami gry zmierzającej do podzielenia i rozbicia „Solidarności”. Cała rozległa już wiedza na ten temat nie jest przyjmowana do wiadomości. Uwolnienie z internowania Wałęsy w listopadzie 1982 roku przedstawia się jako kolejną dwuznaczność, a treść rozmowy ostrzegawczej z prokuratorem i szefem Biura Śledczego MSW prawie jako dowód współpracy. Pomija się natomiast to, co powiedział na posiedzeniu Biura Politycznego gen. Kiszczak: „Wałęsa nie zmienił się, jest to mały człowiek, żulik, lis, chytry człowiek, chce oszukać partnera. (…) Będziemy mieli z nim kłopoty”.

3 Źródło: A. Friszke, Teczka „Bolka” jako narzędzie, 2017 r., dostępny w internecie: wiez.pl.
1,1
R10I0r99wJhk5
Anna Walentynowicz
Źródło: dostępny w internecie: encysol.pl, domena publiczna.

Anna Walentynowicz była robotnicą Stoczni Gdańskiej od 1950 r., początkowo działaczką organizacji komunistycznych, a od 1970 r. angażowała się w akcję strajkową. W 1980 r. za współpracę z nielegalnymi związkami zawodowymi została dyscyplinarnie zwolniona z pracy. Stało się to jedną z bezpośrednich przyczyn strajku stoczniowców. W następnych latach była wielokrotnie sądzona za działalność opozycyjną i skazywana na karę więzienia. Była przeciwniczką obrad Okrągłego Stołu i krytykowała środowisko skupione wokół Lecha Wałęsy. W 2006 r. została odznaczona Orderem Orła Białego. Zginęła w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010 r.

1,1

Działalność opozycyjną Bogdan Borusewicz rozpoczął jako licealista. W 1968 r. został aresztowany za wykonywanie i rozpowszechnianie ulotek popierających protesty studenckie w Gdyni. Rok później, na mocy amnestii z 1969 r., go zwolniono. Działalność opozycyjną kontynuował jako student historii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W latach 70. był członkiem KOR‑u, działaczem Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeże oraz redaktorem niezależnych pism, takich jak „Robotnik” i „Robotnik Wybrzeża”. Współorganizował strajk w Stoczni Gdańskiej w 1980 r., był też członkiem prezydium Międzyzakładowego Komitetu Związkowego Gdańsk. W latach 80. organizował podziemne struktury Solidarności. Był przeciwny obradom Okrągłego Stołu, uważał je za przedwczesne. W 1993 r. odszedł z Solidarności i zaangażował się w działalność Unii Demokratycznej, a później Platformy Obywatelskiej.

Rt5iRvaQplyOY
Bogdan Borusewicz
Źródło: dostępny w internecie: encysol.pl, domena publiczna.
1,1
R1cOytbqaM4kg
Jerzy Borowczak
Źródło: dostępny w internecie: encysol.pl, domena publiczna.

Jerzy Borowczak od roku 1979 przez następne trzy lata był pracownikiem Stoczni Gdańskiej. Od początku współpracował z Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeża. 14 sierpnia wraz z innymi działaczami zainicjował strajk w Stoczni Gdańskiej. Od 1980 r. należał do NSZZ „Solidarność”. Jeszcze kilkakrotnie organizował protesty, za co został zwolniony z pracy i był internowany. W 1989 r. powrócił do pracy i od tej pory był działaczem związków zawodowych, zaangażował się też w działalność polityczną, najpierw w ramach struktur Akcji Wyborczej „Solidarność”, a później Platformy Obywatelskiej.

1,1

Bogdan Felski ukończył w 1974 r. Zasadniczą Szkołę Budowy Okrętów w Gdańsku i od tego czasu pracował jako monter w Stoczni Gdańskiej. Jednocześnie zajmował się rozpowszechnianiem niezależnych wydawnictw drugiego obiegu. 14 sierpnia 1980 r. wraz z Jerzym Borowczakiem, Bogdanem Borusewiczem i Ludwikiem Prądzyńskim współorganizował strajk w Stoczni Gdańskiej. Od grudnia 1981 r. przebywał w Bremie. Tam zajmował się organizowaniem demonstracji, przerzutem materiałów poligraficznych, nadajników radiowych oraz organizował pomoc materialną dla rodzin represjonowanych w Polsce. W 2000 r. otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Gdańska, a w 2006 r. został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

R8ZyJf9cWec3K
Bogdan Felski
Źródło: dostępny w internecie: encysol.pl, domena publiczna.
1,1
R1HxDFrMtJfWF
Ludwik Prądzyński
Źródło: dostępny w internecie: ipn.gov.pl, domena publiczna.

Ludwik Prądzyński ukończył w 1975 r. Zasadniczą Szkołę Budowy Okrętów w Gdańsku i od tego czasu przez dziewięć lat pracował w Stoczni Gdańskiej. W 1976 r. uczestniczył w strajku stoczniowców. Zajmował się kolportowaniem prasy i ulotek na terenie stoczni. W sierpniu 1980 r. wraz z Bogdanem Borusewiczem, Jerzym Borowczakiem i Bogdanem Felskim współorganizował strajk w Stoczni Gdańskiej. Podczas stanu wojennego był internowany i przetrzymywany przez osiem miesięcy w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku. Wciąż należy do Solidarności. Został uhonorowany Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

1,1

Konrad Bieliński był studentem Wydziału Matematyki na Uniwersytecie Warszawskim i brał udział w strajkach studenckich w 1968 r. Po ukończeniu studiów przez rok był pracownikiem naukowym Instytutu Matematyki PAN, a następnie innych szkół wyższych. W 1976 r. rozpoczął działalność opozycyjną w ramach KOR‑u, zajmował się przede wszystkim organizowaniem zaplecza wydawniczego. Związany był z Niezależną Oficyną Wydawniczą NOWA, publikował w niezależnych czasopismach. Był wielokrotnie zatrzymywany. W sierpniu uczestniczył w strajku w Stoczni Gdańskiej. W latach 80. kontynuował działalność opozycyjną, za co został internowany. Zajmował się głównie sprawami poligrafii i łączności zagranicznej. Po zmianie systemu zajął się grafiką komputerową i zrezygnował z działalności politycznej.

R1A6eVdDp5EpF
Konrad Bieliński
Źródło: dostępny w internecie: encysol.pl, domena publiczna.
1,1
Rzwlutoq8WwqF
Joanna Duda-Gwiazda
Źródło: dostępny w internecie: encysol.pl, domena publiczna.

Joanna Duda‑Gwiazda ukończyła studia na Wydziale Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej. Od połowy lat 70. była zaangażowana w działalność opozycyjną, najpierw w ramach KOR‑u, a potem Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. W sierpniu uczestniczyła w strajku w Stoczni Gdańskiej, była członkinią Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz współtworzyła 21 postulatów. Następnie pełniła funkcje rzecznika prasowego i redaktora „Tygodnika Solidarność”. W latach 80. była internowana. Była przeciwniczką obrad Okrągłego Stołu, po zmianach systemowych w Polsce wraz z mężem, Andrzejem Gwiazdą, współtworzyła czasopismo „Poza Układem”. Została odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

1,1

Władysław Frasyniuk był jednym z liderów Solidarności na Dolnym Śląsku, pracował jako kierowca autobusów we Wrocławiu. Brał udział w strajkach sierpniowych, współtworzył struktury związkowe w stolicy Dolnego Śląska oraz im przewodził. Od 1981 r. pełnił funkcję przewodniczącego Regionu Dolny Śląsk. W latach 80. wielokrotnie był aresztowany. Uczestnik obrad Okrągłego Stołu. Działacz polityczny i poseł na Sejm.

RYly3y6hU3JAZ
Władysław Frasyniuk
Źródło: dostępny w internecie: encysol.pl, domena publiczna.
1,1
RbTD6tY22LdMg
Zbigniew Bujak
Źródło: dostępny w internecie: encyklopedia.pwn.pl, domena publiczna.

Zbigniew Bujak był pracownikiem Zakładów Mechanicznych Ursus. Od drugiej połowy lat 70. współpracował z KOR‑em. Był aktywnym działaczem Solidarności, współtworzył jej struktury na Mazowszu. Opowiadał się za strategią długiego marszu, czyli budowania niezależnego społeczeństwa obywatelskiego i oporu społecznego. W latach 80. aresztowany, zasiadał w strukturach Solidarności, m.in. w Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej. Uważa się go za najdłużej ukrywającego się członka tej struktury. Uznawany jest za jednego z najważniejszych działaczy podziemnych w okresie po stanie wojennym. Brał udział w rozmowach w Magdalence i w obradach Okrągłego Stołu. Po 1989 r. działacz polityczny. W 2011 r. odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Głośność lektora
Głośność muzyki
Polecenie 2

Wskaż różnice i podobieństwa między przedstawionymi działaczami Solidarności. Zwróć uwagę na ich wykształcenie, profil działalności, losy w latach 80. i po zmianach systemowych w Polsce, stosunek do idei porozumienia z władzą. Sformułuj na tej podstawie wnioski.

RwxBpHAPqbfDY
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 3

Wybierz jednego działacza spośród przedstawionych w prezentacji multimedialnej i napisz o nim krótki tekst publicystyczny (np. artykuł do gazetki szkolnej), w którym podjąłbyś/podjęłabyś próbę zainteresowania tą osobą swoich rówieśników.

R1bHBIHyf2DZ3
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 4

Na podstawie prezentacji, oceń historyczną rolę Lecha Wałęsy w obaleniu komunizmu. Zastanów się, czy bez Lecha Wałęsy Polska wyszłaby z komunizmu. Jak to wyjście mogłoby wyglądać?

R1bHBIHyf2DZ3
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 5

Zapoznaj się z opowieścią prof. Antoniego Dudka o postaciach Solidarności i wykonaj dołączone do filmów polecenia.

R1ZGe5T3Yc4HY
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Postacie „Solidarności” — część 1.
Polecenie 6

Wyjaśnij, dlaczego Anna Walentynowicz była postacią ikoniczną dla działaczy „Solidarności”?

R1WeazX7kXW2C
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 7

Wymień postaci radykalnego skrzydła „Solidarności”. Która z nich miała najważniejsze znaczenie dla ruchu? Odpowiedź uzasadnij.

R5doivuTD88qR
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
R1DKNJxuNXxAd
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Postacie „Solidarności” — część 2.
Polecenie 8

Wyjaśnij rolę ekspertów i doradców działających przy Solidarności. Jaką rolę odegrali w okresie transformacji ustrojowej i III Rzeczypospolitej?

R1WeazX7kXW2C
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 9

Opisując postacie ruchu solidarnościowego, skupiamy się zwykle na osobach najbardziej rozpoznawalnych, reprezentujących władze ogólnokrajowe lub lokalne. Wyszukaj postaci Solidarności, które odegrały ważną rolę w twojej miejscowości, i opracuj o nich krótką notatkę w dowolnej formie.

R5doivuTD88qR
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).