Film edukacyjny
Zapoznaj się z prezentacją przedstawiającą wybrane postaci Solidarności, a następnie wykonaj kolejne polecenia.
Lech Wałęsa był działaczem związkowym, współzałożycielem i pierwszym przewodniczącym Solidarności. Jego życie zawodowe i polityczne związane było ze Stocznią Gdańską. Pracował tam od 1967 r., a trzy lata później, podczas strajków grudniowych, został wybrany do komitetu strajkowego. Krytyczny wobec związków zawodowych i stoczniowej administracji w 1978 r. rozpoczął współpracę z nielegalnymi Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeża. 14 sierpnia 1980 r. stanął na czele strajku w Stoczni Gdańskiej i został przewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. 31 sierpnia podpisał w imieniu strajkujących porozumienia sierpniowe. W październiku 1981 r. został wybrany na przewodniczącego NSZZ „Solidarność”. W czasie stanu wojennego był internowany, a w późniejszym okresie stale znajdował się pod obserwacją policyjną. W 1983 r. otrzymał, jako jedyny Polak w historii, Pokojową Nagrodę Nobla. W maju 1988 r. brał udział w strajkach w Stoczni Gdańskiej i kierował rozmowami opozycji z władzą podczas obrad Okrągłego Stołu. Jesienią 1990 r. został wybrany na prezydenta Rzeczypospolitej.
dr hab. Sławomir Cenckiewicz Prawda o WałęsieW życiorysie Wałęsy zgadza się chyba tylko data urodzenia, a cała reszta stała się przedmiotem manipulacji i mitów. Wędruję więc po kolejnych fazach życiorysu Wałęsy od 1943 r. aż do teraz, odsłaniając skrywane przez niego i jego sojuszników fragmenty biografii. Książka pełna jest takich „newsów”, ale za najważniejsze uznałbym kilka: rekonstrukcję aktywności Wałęsy w Grudniu ’70, z której wynika, że już wówczas popierał komunistów; tajne kontakty z ludźmi obozu władzy PRL w latach 1980‑1981; upadek ducha i składaną po wprowadzeniu stanu wojennego ofertę sojuszu z komunistami oraz aktywną rolę Wałęsy w budowie postkomunizmu w Polsce po wygranych wyborach prezydenckich w 1990 roku. [...] Okazuje się, że relacje te (między Wałęsą a Służbami Bezpieczeństwa - przyp. autorka) były nawiązywane i odbudowywane, choć nigdy nie przybrały już wcześniejszej formy agent‑oficer, ale były raczej sojuszem Wałęsy z bezpieką skierowanym przeciwko zdeklarowanym wrogom systemu wewnątrz „Solidarności”. To bardzo smutny motyw mojej książki, gdyż pokazuje rolę przywódcy „Solidarności” w jej rozmontowaniu jako ruchu narodowowyzwoleńczego.
Bogdan Lis Dokumenty z szafy Kiszczaka? To teksty ubeckie, to nie WałęsaWałęsa jeszcze w 1980 roku miał problem, żeby czytać tak, jak należy i żeby formułować zdania w sposób prawidłowy (…). Czyli w roku 1970 nie był w stanie tak formułować swoich myśli i pisać takich długich tekstów, jak to pokazują te papiery, bo to był prosty człowiek, więc to musiało wyglądać inaczej. Tu jest potrzebna nie tylko grafologia, ale i grafoskopia, czyli poza charakterem pisma, także kwestia budowania zdań, słownictwa. Trzeba wyjaśnić, jak te teksty powstawały. Inna wątpliwość: tam jest mnóstwo maszynopisów rzekomego agenta Bolka. Ale czy Lech Wałęsa miał wtedy maszynę do pisania?! Raczej nie miał jej nawet w 1978 roku, jak był w WZZ, a co dopiero w 1970! I on miał nauczyć się pisać na tej maszynie? To kompletnie niemożliwe! To są teksty ubeckie, to nie jest Lech Wałęsa. Wygląda na to, że ktoś podszywa się pod niego.”
A. Friszke Teczka „Bolka” jako narzędzieAtak prowadzony przeciw Lechowi Wałęsie dotyczy także okresu jego największej chwały – przewodzenia strajkowi sierpniowemu oraz organizowania i kierowania „Solidarnością”. W archiwach IPN i spuściźnie po KC PZPR nie ma jednak żadnych dokumentów, które by pozwalały stawiać znak zapytania nad uczciwością i autentyzmem przywództwa Wałęsy. Jego oskarżyciele odwołują się więc nie do dokumentów, lecz stawiają „hipotezy” i znaki zapytania – zupełnie swobodnie. Pan Cenckiewicz głosi, że na I Zjeździe „Solidarności” SB chciała, by Wałęsa został wybrany na przewodniczącego (nie dodaje, że alternatywą był wybór radykała, którego naturalnie władze PRL nie chciały widzieć jako partnera do rozmów; nie dodaje również, że na tym etapie władze PRL nie były jeszcze zdecydowane na wprowadzenie stanu wojennego). W ten sposób półprawda o treści dokumentu zostaje przekuta w punkt aktu oskarżenia.To samo dotyczy okresu internowania przez prawie rok po 13 grudnia w niemal zupełnej izolacji. Zachowało się sporo materiałów dotyczących tego okresu, wszystkie najważniejsze dokumenty są opublikowane. Pokazują niezłomność Wałęsy, który nie ugiął się przed żądaniami potępienia oporu społecznego i działaczy podziemia, tym bardziej odmówił podjęcia z władzami gry zmierzającej do podzielenia i rozbicia „Solidarności”. Cała rozległa już wiedza na ten temat nie jest przyjmowana do wiadomości. Uwolnienie z internowania Wałęsy w listopadzie 1982 roku przedstawia się jako kolejną dwuznaczność, a treść rozmowy ostrzegawczej z prokuratorem i szefem Biura Śledczego MSW prawie jako dowód współpracy. Pomija się natomiast to, co powiedział na posiedzeniu Biura Politycznego gen. Kiszczak: „Wałęsa nie zmienił się, jest to mały człowiek, żulik, lis, chytry człowiek, chce oszukać partnera. (…) Będziemy mieli z nim kłopoty”.
Anna Walentynowicz była robotnicą Stoczni Gdańskiej od 1950 r., początkowo działaczką organizacji komunistycznych, a od 1970 r. angażowała się w akcję strajkową. W 1980 r. za współpracę z nielegalnymi związkami zawodowymi została dyscyplinarnie zwolniona z pracy. Stało się to jedną z bezpośrednich przyczyn strajku stoczniowców. W następnych latach była wielokrotnie sądzona za działalność opozycyjną i skazywana na karę więzienia. Była przeciwniczką obrad Okrągłego Stołu i krytykowała środowisko skupione wokół Lecha Wałęsy. W 2006 r. została odznaczona Orderem Orła Białego. Zginęła w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010 r.
Działalność opozycyjną Bogdan Borusewicz rozpoczął jako licealista. W 1968 r. został aresztowany za wykonywanie i rozpowszechnianie ulotek popierających protesty studenckie w Gdyni. Rok później, na mocy amnestii z 1969 r., go zwolniono. Działalność opozycyjną kontynuował jako student historii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W latach 70. był członkiem KOR‑u, działaczem Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeże oraz redaktorem niezależnych pism, takich jak „Robotnik” i „Robotnik Wybrzeża”. Współorganizował strajk w Stoczni Gdańskiej w 1980 r., był też członkiem prezydium Międzyzakładowego Komitetu Związkowego Gdańsk. W latach 80. organizował podziemne struktury Solidarności. Był przeciwny obradom Okrągłego Stołu, uważał je za przedwczesne. W 1993 r. odszedł z Solidarności i zaangażował się w działalność Unii Demokratycznej, a później Platformy Obywatelskiej.
Jerzy Borowczak od roku 1979 przez następne trzy lata był pracownikiem Stoczni Gdańskiej. Od początku współpracował z Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeża. 14 sierpnia wraz z innymi działaczami zainicjował strajk w Stoczni Gdańskiej. Od 1980 r. należał do NSZZ „Solidarność”. Jeszcze kilkakrotnie organizował protesty, za co został zwolniony z pracy i był internowany. W 1989 r. powrócił do pracy i od tej pory był działaczem związków zawodowych, zaangażował się też w działalność polityczną, najpierw w ramach struktur Akcji Wyborczej „Solidarność”, a później Platformy Obywatelskiej.
Bogdan Felski ukończył w 1974 r. Zasadniczą Szkołę Budowy Okrętów w Gdańsku i od tego czasu pracował jako monter w Stoczni Gdańskiej. Jednocześnie zajmował się rozpowszechnianiem niezależnych wydawnictw drugiego obiegu. 14 sierpnia 1980 r. wraz z Jerzym Borowczakiem, Bogdanem Borusewiczem i Ludwikiem Prądzyńskim współorganizował strajk w Stoczni Gdańskiej. Od grudnia 1981 r. przebywał w Bremie. Tam zajmował się organizowaniem demonstracji, przerzutem materiałów poligraficznych, nadajników radiowych oraz organizował pomoc materialną dla rodzin represjonowanych w Polsce. W 2000 r. otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Gdańska, a w 2006 r. został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Ludwik Prądzyński ukończył w 1975 r. Zasadniczą Szkołę Budowy Okrętów w Gdańsku i od tego czasu przez dziewięć lat pracował w Stoczni Gdańskiej. W 1976 r. uczestniczył w strajku stoczniowców. Zajmował się kolportowaniem prasy i ulotek na terenie stoczni. W sierpniu 1980 r. wraz z Bogdanem Borusewiczem, Jerzym Borowczakiem i Bogdanem Felskim współorganizował strajk w Stoczni Gdańskiej. Podczas stanu wojennego był internowany i przetrzymywany przez osiem miesięcy w Ośrodku Odosobnienia w Strzebielinku. Wciąż należy do Solidarności. Został uhonorowany Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Konrad Bieliński był studentem Wydziału Matematyki na Uniwersytecie Warszawskim i brał udział w strajkach studenckich w 1968 r. Po ukończeniu studiów przez rok był pracownikiem naukowym Instytutu Matematyki PAN, a następnie innych szkół wyższych. W 1976 r. rozpoczął działalność opozycyjną w ramach KOR‑u, zajmował się przede wszystkim organizowaniem zaplecza wydawniczego. Związany był z Niezależną Oficyną Wydawniczą NOWA, publikował w niezależnych czasopismach. Był wielokrotnie zatrzymywany. W sierpniu uczestniczył w strajku w Stoczni Gdańskiej. W latach 80. kontynuował działalność opozycyjną, za co został internowany. Zajmował się głównie sprawami poligrafii i łączności zagranicznej. Po zmianie systemu zajął się grafiką komputerową i zrezygnował z działalności politycznej.
Joanna Duda‑Gwiazda ukończyła studia na Wydziale Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej. Od połowy lat 70. była zaangażowana w działalność opozycyjną, najpierw w ramach KOR‑u, a potem Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. W sierpniu uczestniczyła w strajku w Stoczni Gdańskiej, była członkinią Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego oraz współtworzyła 21 postulatów. Następnie pełniła funkcje rzecznika prasowego i redaktora „Tygodnika Solidarność”. W latach 80. była internowana. Była przeciwniczką obrad Okrągłego Stołu, po zmianach systemowych w Polsce wraz z mężem, Andrzejem Gwiazdą, współtworzyła czasopismo „Poza Układem”. Została odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
Władysław Frasyniuk był jednym z liderów Solidarności na Dolnym Śląsku, pracował jako kierowca autobusów we Wrocławiu. Brał udział w strajkach sierpniowych, współtworzył struktury związkowe w stolicy Dolnego Śląska oraz im przewodził. Od 1981 r. pełnił funkcję przewodniczącego Regionu Dolny Śląsk. W latach 80. wielokrotnie był aresztowany. Uczestnik obrad Okrągłego Stołu. Działacz polityczny i poseł na Sejm.
Zbigniew Bujak był pracownikiem Zakładów Mechanicznych Ursus. Od drugiej połowy lat 70. współpracował z KOR‑em. Był aktywnym działaczem Solidarności, współtworzył jej struktury na Mazowszu. Opowiadał się za strategią długiego marszu, czyli budowania niezależnego społeczeństwa obywatelskiego i oporu społecznego. W latach 80. aresztowany, zasiadał w strukturach Solidarności, m.in. w Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej. Uważa się go za najdłużej ukrywającego się członka tej struktury. Uznawany jest za jednego z najważniejszych działaczy podziemnych w okresie po stanie wojennym. Brał udział w rozmowach w Magdalence i w obradach Okrągłego Stołu. Po 1989 r. działacz polityczny. W 2011 r. odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
Wskaż różnice i podobieństwa między przedstawionymi działaczami Solidarności. Zwróć uwagę na ich wykształcenie, profil działalności, losy w latach 80. i po zmianach systemowych w Polsce, stosunek do idei porozumienia z władzą. Sformułuj na tej podstawie wnioski.
Wybierz jednego działacza spośród przedstawionych w prezentacji multimedialnej i napisz o nim krótki tekst publicystyczny (np. artykuł do gazetki szkolnej), w którym podjąłbyś/podjęłabyś próbę zainteresowania tą osobą swoich rówieśników.
Na podstawie prezentacji, oceń historyczną rolę Lecha Wałęsy w obaleniu komunizmu. Zastanów się, czy bez Lecha Wałęsy Polska wyszłaby z komunizmu. Jak to wyjście mogłoby wyglądać?
Zapoznaj się z opowieścią prof. Antoniego Dudka o postaciach Solidarności i wykonaj dołączone do filmów polecenia.
Wyjaśnij, dlaczego Anna Walentynowicz była postacią ikoniczną dla działaczy „Solidarności”?
Wymień postaci radykalnego skrzydła „Solidarności”. Która z nich miała najważniejsze znaczenie dla ruchu? Odpowiedź uzasadnij.
Wyjaśnij rolę ekspertów i doradców działających przy Solidarności. Jaką rolę odegrali w okresie transformacji ustrojowej i III Rzeczypospolitej?
Opisując postacie ruchu solidarnościowego, skupiamy się zwykle na osobach najbardziej rozpoznawalnych, reprezentujących władze ogólnokrajowe lub lokalne. Wyszukaj postaci Solidarności, które odegrały ważną rolę w twojej miejscowości, i opracuj o nich krótką notatkę w dowolnej formie.