Bogdan Lis był wiceprzewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Zanim jednak powstał MKS, współorganizował strajk w Gdańskich Zakładach Okrętowych Urządzeń Elektrycznych i Automatyki „Elmor”.

Bogdan Lis (BL): – „Elmor” był jednym z tych zakładów na wybrzeżu, który był najlepiej zorganizowany, jeżeli chodzi o działalność opozycji wówczas demokratycznej.

Bogdan Lis jeszcze przed 1980 r. razem z Andrzejem Gwiazdą organizował w „Elmorze” Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża, które odegrały istotną rolę w wydarzeniach Sierpnia.

BL: – Oficjalne związki zawodowe, część rad zawodowych, nawet do 80% była opanowana przez działaczy WZZ. Ja byłem wiceprzewodniczącym rady zakładowej. Gdy stocznia zastrajkowała, naturalną rzeczą było, że my do tego strajku się przyłączymy. Nie wiedzieliśmy jeszcze, co się będzie dalej działo, jakie inne zakłady do strajku przystąpią, ale my na pewno.

Współorganizator strajku w stoczni Bogdan Borusewicz mówi, że w chwili wybuchu protestu 14 sierpnia działacze wolnych związków zawodowych, rozsiani po różnych zakładach, wiedzieli, co mają robić.

Bogdan Borusewicz (BB): – Alina jak zobaczyła przez okno, że idzie demonstracja, natychmiast wiedziała, że ma zadzwonić do Kuronia, a potem rzucić to wszystko, zebrać jedzenie. Kołodziej jak się dowiedział, to wiedział, że ma też u siebie zorganizować. Gwiazda, Lis i inni wiedzieli, że mają zrobić strajk w „Elmorze” i przyjść do Stoczni Gdańskiej.

BL: – Całą noc po rozpoczęciu strajku przez Stocznię Gdańską byliśmy na Zaspie w mieszkaniu kolegi. Ja, Alina Pieńkowska, Andrzej Gwiazda przygotowywaliśmy listę postulatów, które zgłosimy jako „Elmor” do naszej dyrekcji i do Zjednoczenia. Zresztą później część tych postulatów „Elmoru” trochę przeformułowana znalazła się w 21 postulatach MKS‑u. Gdy przyszliśmy do zakładu pracy rano, już ludzie wiedzieli wcześniej i kierownictwo też wiedziało, że będzie strajk, że my do tego strajku doprowadzimy, także nie było to dla nikogo zaskoczeniem. Powołaliśmy komitet strajkowy […]. Podjęte zostały rozmowy z dyrekcją. Ja, Jan czy Gwiazda zostaliśmy oficjalnie oddelegowani przez komitet do Stoczni Gdańskiej jako przedstawiciele MORS. Wtedy było wiadomo, że strajkuje bodajże pięć czy sześć zakładów pracy, w tym komunikacja. Byłem szczęśliwy. Oczywiście że wiedziałem, że jest niebezpieczeństwo, szczególnie jak strajk rósł w siłę, czyli jak już było 20 zakładów, 27, 80, 120 to już wiedzieliśmy wtedy, że zrobiliśmy takie wielkie kuku, jak ja to zawsze mówiłem, władzy, że my mamy tylko jedno wyjście. Wygrać ten strajk, bo jak przegramy, to pójdziemy albo do piachu gdzieś tam po jakimś czasie, albo nas wywiozą. Tak myśleliśmy po prostu.

16 sierpnia, gdy do protestu dołączały kolejne trójmiejskie zakłady, komitet strajkowy w stoczni zakończył strajk, bo dyrekcja postanowiła częściowo spełnić jego żądania. Wtedy właśnie stery na chwilę przejął „Elmor”.

BL: – Zależało nam na kontynuowaniu strajku w „Elmorze”, więc szybko wróciliśmy do „Elmoru”, zrobiliśmy wiec przed budynkiem dyrekcji, informując o tym, że jeżeli stocznia uzyskała swoje, to my też musimy swoje uzyskać i w związku z tym powołujemy do życia Międzyzakładowy Komitet Strajkowy.

c1 Cytat za: artykuł Bogdan Lis: mało kto ma okazję przeżyć coś takiego; 36. rocznica Sierpnia ’80, Polskie Radio, Jedynka, 2015.

Anna Walentynowicz, ur. 15 VIII 1929 we wsi Sienne niedaleko Równego na Wołyniu (obecnie Ukraina), zginęła 10 IV 2010 w katastrofie lotniczej k. Smoleńska (Rosja). Ukończyła 4 klasy SP.

Córka Nazara (zm. 1995) i Pryśki Lubczyk (zm. 1937), ukraińskich sztundystów*. Pod koniec 1943 przedostała się z polską rodziną Teleśnickich pod Warszawę. Od 1945 pracownica gospodarstwa rolnego pod Gdańskiem, następnie piekarni, w 1950 pakowaczka w Gdańskich Zakładach Przemysłu Tłuszczowego Amada, 1950–1991 (z przerwami) spawacz, od 1966 suwnicowa w Stoczni Gdańskiej im. Lenina; w 1. połowie l. 50. przodowniczka pracy socjalistycznej (270% normy). I–VIII 1951 członek ZMP, delegat na zjazd młodzieży socjalistycznej w Berlinie; następnie członek Ligi Kobiet, przewodnicząca LK w Stoczni, działaczka na rzecz praw pracowniczych. W XII 1970 uczestniczka demonstracji pod KW PZPR i siedzibą Polskiego Radia w Gdańsku, uczestniczka strajku w SG, przygotowywała posiłki. 25 I 1971 uczestniczka spotkania w SG z I sekretarzem KC PZPR Edwardem Gierkiem. Od 1978 członek WZZ Wybrzeża, udostępniała mieszkanie na punkt kontaktowy, redaktor niezależnego pisma „Robotnik Wybrzeża”, kolporterka, współorganizatorka obchodów rocznic Grudnia ’70; wielokrotnie zatrzymywana na 48 godz., poddawana rewizjom.

7 VIII 1980 zwolniona z pracy (5 mies. przed emeryturą), żądanie jej przywrócenia stało się 1. postulatem strajku w SG, który wybuchł 14 VIII 1980; 16 VIII 1980 przywrócona. 14–31 VIII 1980 uczestniczka strajku w SG, 16 VIII 1980 (po zakończeniu przez Lecha Wałęsę strajku) z Aliną Pienkowską zatrzymywała przy bramie nr 3 wychodzących ze Stoczni robotników i wzywała do kontynuacji strajku, następnie członek Prezydium MKS, sygnatariuszka Porozumień Sierpniowych; od IX 1980 w „S”, członek Prezydium Komitetu Założycielskiego w SG, członek Prezydium MKZ w Gdańsku. W X 1981 podczas spotkania z robotnikami w Radomiu dwóch funkcjonariuszy SB (we współpracy z TW Karol) podjęło próbę jej otrucia za pomocą leku Furosemidum. 3 IV 1981 w wyniku konfliktu z L. Wałęsą decyzją Prezydium KZ SG odwołana z Prezydium MKZ Gdańsk. Gość I KZD. W XI 1981 sygnatariuszka Deklaracji ideowej Klubów Rzeczypospolitej Samorządnej Wolność–Sprawiedliwość–Niepodległość.

14–16 XII 1981 współorganizatorka strajku w SG, po pacyfikacji zatrzymana, 18 XII 1981 internowana w Ośr. Odosobnienia w Bydgoszczy‑Fordonie i Gołdapi, w VII 1982 zwolniona. W VIII 1982 aresztowana pod zarzutem zorganizowania strajku w SG w XII 1981, osadzona w AŚ w Gdańsku, AŚ Warszawa‑Mokotów i ZK w Grudziądzu, 30 III 1983 skazana wyrokiem Sądu Rejonowego w Grudziądzu na 1 rok i 3 mies. więzienia w zawieszeniu na 3 lata; zwolniona z pracy. 16 XII 1983 ponownie aresztowana za próbę wmurowania (z Kazimierzem Świtoniem i Ewą Tomaszewską) tablicy upamiętniającej pacyfikację KWK Wujek, osadzona w ZK w Lublińcu, zwolniona w IV 1984 ze względu na stan zdrowia; 18 II 1985 – 31 VIII 1986 inicjatorka i uczestniczka głodówki rotacyjnej w kościele Narodzenia NMP w Krakowie‑Bieżanowie. Od 1988 organizatorka sympozjów „W trosce o Dom Ojczysty”.

W 1989 przeciwniczka obrad Okrągłego Stołu. W 1989 współzałożycielka Fundacji Promocji Sztuki Sakralnej. 1989–1997 współpracowniczka pisma „Poza Układem”. Od 1991 na emeryturze.

W 2000 odmówiła przyjęcia tytułu Honorowego Obywatela Gdańska. Odznaczona Medalem Wolności przyznawanym przez amerykańską Fundację Ofiar Komunizmu (2005), Orderem Orła Białego (2006), Krzyżem Wolności i Solidarności (2018, pośmiertnie).

Poświęcono jej kilka książek: S. Cenckiewicz, Anna Solidarność. Życie i działalność Anny Walentynowicz na tle epoki (2010), T. Jastrun, Życie Anny Walentynowicz (1985, 2011 – II wyd.), D. Karaś, M. Sterlingow, Walentynowicz. Anna szuka raju (2020).

Indeks dolny * Sztundyści - (ros. штундисты, od niem. Stundisten) – ruch w protestantyzmie powstały XIX w. na terenie Ukrainy, nazwa pochodzi od niemieckiego słowa oznaczającego godzinę i nawiązuje do czasu, który należy poświęcić na modlitwę i czytanie Biblii. Indeks dolny koniec_{* Sztundyści - (ros. штундисты, od niem. Stundisten) – ruch w protestantyzmie powstały XIX w. na terenie Ukrainy, nazwa pochodzi od niemieckiego słowa oznaczającego godzinę i nawiązuje do czasu, który należy poświęcić na modlitwę i czytanie Biblii.}

A Źródło: tekst dostępny online: encysol.pl.