Ilustracja interaktywna przedstawia stojącą na brzegu kobietę w obszernej, długiej szacie. Za jej plecami, na wodzie leży powalone drzewo. Pomiędzy jego konarami leżą różne przedmioty: instrumenty muzyczne, krzesło, książki. W oddali znajduje się zarys słońca. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Norwid, zgodnie z tradycją nawiązującej do Platona estetyki romantycznej […] sztukę odnajdował w kręgu piękna. Skoro więc Bogumił został pomyślany przede wszystkim jako »rzecz o sztuce«, nie mogło w nim zabraknąć próby określenia, czym jest piękno. Jego ogromnie popularna potem »definicja« pada w 109 wersie tekstu, wypowiedziana ustami wiecznego – człowieka: »Kształtem jest Miłości«. Definicja to naturalnie metaforyczna, poetycka, a więc i niejednoznaczna. Wskazuje niewątpliwie na ścisły związek piękna i miłości, ale równocześnie rodzi pytania: Czy piękno jest tym, co cechuje miłość, jest jej »kształtem«? Czy też miłość – wcielając się, przybierając konkretny kształt – staje się pięknem? Różne dopowiedzenia i cząstkowe naświetlenia w innych fragmentach tekstu skłaniają do wyboru drugiej możliwości. Piękno zaczyna się tam, gdzie miłość staje się kształtem, gdzie się w jakimś »tworzywie« ucieleśnia”.

Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 14.

Ilustracja interaktywna przedstawia kilka szkiców kobiecych sylwetek. Młode kobiety ukazane są w pozycji półleżącej, mają nagie piersi, a biodra osłonięte zwojem materiałów. Jedna z kobiet ma obnażone pośladki. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Bóg w tej koncepcji staje się Wielkim Artystą. Człowiek natomiast – sztukmistrzem, który na swoją miarę i skalę kontynuuje dzieło Stwórcy; nie tylko zresztą jako twórca, również w roli odbiorcy („stąd i słuchacz, i widz jest artystą”, Bogumił, w. 137).

Kształtem miłości piękno jest; i tyle,
Ile ją człowiek oglądał na świecie,
W ogromnym Bogu albo w sobie – pyle,
Na tego Boga wystrojonym dziecię,
Tyle o pięknem człowiek wie i głosi –
Choć każdy w sobie cień pięknego nosi
I każdy – każdy z nas – tym piękna pyłem.

Bogumił, w. 115–121

Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 15.

Ilustracja interaktywna przedstawia trzy męskie popiersia. Twarze mężczyzn są zniekształcone, powykrzywiane, nierzeczywiste. Z ust jednego z nich wyłania się nienaturalnie długi język. Drugi mężczyzna trzyma dłoń w ustach. Trzeciemu chodzą po twarzy długie robaki. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Wraz z człowiekiem zaczyna się właściwa sztuka, która stale pozostaje w kręgu piękna: rodzi się jako efekt wcielenia miłości, jako konieczne podłoże, w którym piękno ma swój bytowy fundament. Wyjaśnia to ścisły związek sztuki z dobrem, tak silnie akcentowany w Promethidionie, zwłaszcza w Wiesławie. Zrozumiałe też stają się rozważania o pracy, która w sytuacji człowieka jest niezbędnym warunkiem każdego kształtowania i to bardzo często powracające w ówczesnych rozprawach estetycznych słowo – wcielania”.

Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 15.

Ilustracja interaktywna przedstawia białego łabędzia pływającego na wodzie. Ptak ma głowę lekko pochyloną nad wodą. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Wcielenie, kształtowanie wymaga nie tylko zdolności, również wysiłku. Odnajdujemy tu ten moment, w którym sztuka łączy się – w myśli Norwida – z pracą. Praca jest koniecznym warunkiem wszelkiej sztuki, ona ją można tak rzec – uzmysławia. Rzeźbę jako sztukę wyróżniał poeta dlatego, że w sposób najbardziej rzeczywisty łączy się ona właśnie z wysiłkiem; wzorem rzeźbiarza był dla Norwida Michał Anioł, »co kuł sam w marmurze« (Bogumił, w. 195). Rodzaje tego wysiłku, połączonego zawsze z jakimś »pojęciem«, jakąś ideą, wskazywały poecie odmienność narodzin sztuki u większości ludów”.

Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 16.

Ilustracja interaktywna przedstawia grupę osób zgromadzonych przy dwóch drzewach. Ludzie stoją. Są tu kobiety, mężczyźni i mały chłopiec. Kobiety są w długich sukniach, mężczyźni ubrani w kubraki, spodnie. Duża część osób ma założone na głowy laurowe wieńce. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Każdy naród przychodzi inną drogą do uczestnictwa w sztuce [...]
Indianin cierpliwy – przez pojęcie grzechu i pokuty – pracę dla pracy.
Egipcjanin – przez religijną Nilu inżynierię.
Fenicjanin – przez pojęcie życia jako używanie, handel, przemysł, konstrukcję okrętów.
[…]
Pers – przez pojęcie światła; skąd kolory tkanin perskich sławne.
Babilończyk – przez pojęcie mocy i panowania (pion i cegła).
[…]
Rzymianin – przez pojęcie ogromu i ogarnięcia (Kolosseum).
[…]
Niderlandczyk praktyczny – przez chemię, to jest przez wynalezienie olejnego malowania (Van Eyck)”.

Epilog, w. 6‒29

Źródło: Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 101–102.

Ilustracja interaktywna przedstawia postać dziewczynki siedzącej na fotelu przy wpółotwartym oknie. W jej pobliżu stoi stolik, przy nim znajduje się kot. Przez okno wpada światło do pokoju, w którym jest dziewczynka. Za oknem znajduje się drzewo gęsto porośnięte liśćmi. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Rola, jaką w zakresie genezy sztuki wyznaczał Norwid pracy, skłaniała poetę do wyprowadzania dojrzałych form artystycznych z form prostych, odnajdywanych w życiu codziennym”.

Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 17.

Ilustracja interaktywna przedstawia kwiat pelargonii. Ma on czerwone baldachimy z drobnymi płatkami i liczne, owalne, zielone liście. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Najbliższe przecież były poecie w krainie sztuki nie czynności, a wytwory. Nie wyróżniał jednak, wbrew większości swych współczesnych, »sztuk pięknych«. Piękno dostrzegał także w przedmiotach o funkcjach utylitarnych, doceniał tak zwaną dziś sztukę stosowaną, również twórczość ludową. Duchowa rzeczywistość miłości ukonkretniała się – według niego, wbrew opinii wielu współczesnych – dzięki wysiłkowi twórców w najróżnorodniejszy sposób, tworząc »całą gamę idei pięknego«, włączając do dziedziny sztuki rzemiosło, upowszechniającą się właśnie dagerotypię i przemysł. Szczególnie ostro przeciwko ograniczaniu sztuki do arcydzieł wypowiedział się Norwid w XVIII fragmencie Epilogu. Obruszał go zwyczaj urządzania osobno wystaw »sztuk pięknych«, a osobno ekspozycji sztuki użytkowej. Sztukę rozumiał – posłużmy się określeniem z logiki – typologicznie: do jej obszaru należały zjawiska »zmierzające« do piękna, o różnej ilości i różnym nasileniu jego cech”.

Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 17‒18. def

Ilustracja interaktywna przedstawia wnętrze niewielkiej celi. Na jednej ze ścian, pod sufitem znajduje się małe zakratowane okno. Na podłodze leży sterta bliżej nieokreślonych przedmiotów. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Rozdzielenie ekspozycyj publicznych na ekspozycje, czyli wystawy, sztuk pięknych i rzemiosł albo przemysłu jest najdoskonalszym dowodem, o ile sztuka dziś swej powinności nie wypełnia. Wystawa powinna być, przeciwnie, tak urządzona, ażeby od statuy pięknej do urny grobowej, do talerza, do szklanki pięknej, do kosza uplecionego pięknie, cała cyrkulacja idei piękna w czasie danym uwiadomioną była. Żeby od gobelinu, przedstawiającego Rafaelowski pędzel jedwabną tkaniną. do najprostszego płócienka cała gamma idei pięknego rozlewająca się w pracy. uwiadomioną była – wtedy wystawy będą użytecznie i sprawiedliwie na uszanowanie i ocenienie pracy wpływać – Dziś jest to rozdział duszy z ciałem, czyli śmierć!....”.

Ilustracja interaktywna przedstawia nagiego, muskularnego, młodego mężczyznę leżącego na grzbiecie dużego, skrzydlatego smoka. Mężczyzna obejmuje smoka obiema rękami, przywiera ciałem do jego grzbietu. Prawą ręką podtrzymuje niedużą harfę. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Najbliższe przecież były poecie w krainie sztuki nie czynności, a wytwory. Nie wyróżniał jednak, wbrew większości swych współczesnych, „sztuk pięknych”. Piękno dostrzegał także w przedmiotach o funkcjach utylitarnych, doceniał tak zwaną dziś sztukę stosowaną, również twórczość ludową. Duchowa rzeczywistość miłości ukonkretniała się – według niego, wbrew opinii wielu współczesnych – dzięki wysiłkowi twórców w najróżnorodniejszy sposób, tworząc »całą gamę idei pięknego«, włączając do dziedziny sztuki rzemiosło, upowszechniającą się właśnie dagerotypię i przemysł. Szczególnie ostro przeciwko ograniczaniu sztuki do arcydzieł wypowiedział się Norwid w XVIII fragmencie *Epilogu*. Obruszał go zwyczaj urządzania osobno wystaw ,»sztuk pięknych«, a osobno ekspozycji sztuki użytkowej. Sztukę rozumiał – posłużmy się określeniem z logiki – typologicznie: do jej obszaru należały zjawiska »zmierzające« do piękna, o różnej ilości i różnym nasileniu jego cech”.

Źródło: Stefan Sawicki, *Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem</e,>, Kraków 1997, s. 18.

Ilustracja interaktywna przedstawia niewyraźne, rozmyte kształty roślin. Pomiędzy nimi zielonkawobrązowe plamy. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Tak rozległe jak u Norwida rozumienie zakresu piękna, dostrzeganie jego obecności w całej rzeczywistości było znane od dawna w myśli filozoficznej, zwłaszcza tej, która wywodziła się od Platona. Piękno uważano za jedno z transcendentaliów. Piękna była m.in. cała przyroda. Nie łączono jednak piękna w sposób konieczny ze sztuką. W starożytności i średniowieczu przez sztukę rozumiano produkcję wymagającą po prostu określonych specjalistycznych umiejętności. Zaliczano do niej zarówno malarstwo, jak i krawiectwo. Nie znano rozróżnienia na przedmioty artystyczne i rzemieślnicze. Takie rozumienie sztuki, na jakie zgadzają się wszyscy uczestnicy dialogów w Bogumile, jakkolwiek sygnalizowane już w starożytności, zaczęło dojrzewać dopiero w czasach nowożytnych, a upowszechniło się od połowy wieku XVIII dzięki terminowi „sztuki piękne”, który w roku 1747 wprowadził […] Charles Batteux. To pojmowanie sztuki, wskazujące na jej związek z pięknem, łączyło się z zawężeniem jej zakresu do malarstwa, rzeźby, muzyki, poezji, tańca, także architektury i wymowy”.

Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 18.

Ilustracja interaktywna przedstawia dwa szkice. Szkic po lewej stronie ukazuje grupę osób: mężczyznę z dziećmi i sylwetki dwóch osób, których płeć trudno jest ustalić. Wszyscy stoją w pobliżu siebie. Szkic po prawej stronie ukazuje kobietę w długiej sukni , która unosi się nad niewyraźnie zarysowanymi sylwetkami budynków. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Szczególnie charakterystyczne jest to, że poeta nie ograniczał funkcji sztuki do sfery duchowej (sztuka nie powinna być »jakąś nad-zmysłową ekstatyczką!«), że wiązał jej działanie z konkretną ludzką pracą. Nie tylko przy tym widział w pracy – o czym już była mowa – czynnik konieczny dla powstawania w świecie człowieka piękna, a więc i wytworów sztuki. Dostrzegał w niej również zdolność swoistego rewanżu: sztuka – poprzez piękno, które ujawnia – pomaga w pracy, łagodzi wysiłek, czyni go czymś bardziej ludzkim, szlachetnym:

Bo piękno na to jest, by zachwycało.
Do pracy [...]
Bogumił, w. 185‒186”

Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 19‒20.

Ilustracja interaktywna przedstawia kobiecy akt. To stojąca, młoda, długowłosa kobieta. Jej tułów jest nagi a biodra osłonięte materiałem. Nogi kobiety są skrzyżowane. Kobieta wspiera się prawym łokciem na stojącym obok niej przedmiocie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Dwuznaczeniowość słowa »zachwycać« jest znamienna, chodzi tu nie tylko o fascynację pracą, lecz wręcz o skuteczne włączanie w jej rytm. Piękno »zachwyca« – w rozumieniu Norwida – do pracy, gdy jest zarówno jej celem-motywacją, jak i czynnikiem wspomagającym, »ubłogosławiającym« wysiłek. Sztuka w obu przypadkach staje się ogniwem, które pośredniczy między pracą i pięknem. Nabiera cech symbolu, wysublimowanego znaku ludzkiego uszlachetnionego trudu:

I tak ja widzę przyszłą w Polsce sztukę,
Jako chorągiew na prac ludzkich wieży”
Bogumił, w. 333‒334

Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 20.

Ilustracja interaktywna przedstawia siedzącą, wspartą na lewym ramieniu postać. Nad nią unosi się skrzydlata zjawa. Jej cień odbija się na ścianie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „W tych wymiarach rozumiana sztuka staje się czymś ogromnie poważnym i ważnym. Podnoszącym na wyższy, a nawet inny poziom ludzkie prace i dni. Tylko ona może nadać pracy pewien naturalny ład, który byłby zaprzeczeniem oficjalnego, organizacyjnego uporządkowania”.

Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 20.

Ilustracja interaktywna przedstawia męski akt. To stojący, młody mężczyzna z włosami oplecionymi gałązkami z liśćmi. Jego tułów jest nagi, a biodra oplatają gałązki z liśćmi. Mężczyzna trzyma nieznany przedmiot w lewej ręce. Prawą ręką ma lekko uniesioną. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Sztuka powinna tworzyć [...] atmosferę, która nas otacza, którą się niemal oddycha. Dlatego tak ważne, aby nie zakreślać wąsko jej granic, aby sięgała jak najszerzej. Współtworzy ona środowisko specyficznie ludzkie, [...] umożliwia człowiekowi pełniejszy rozwój, uszlachetnia jego działania i ułatwia mu odzyskanie utraconej niegdyś godności. [...] Dlatego, mimo niesprzyjających warunków, jakie dostrzegał w czasach sobie współczesnych, Norwid wierzył wytrwale w przyszłe zwycięstwo sztuki, a więc i w zwycięstwo człowieka. Sztuka jest dziełem człowieka, ale jednocześnie jego dobroczyńcą”.

Źródło: Stefan Sawicki, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 20.

Ilustracja interaktywna przedstawia pięć kobiecych aktów. Ukazane są stojące, nagie kobiety. Dwie z nich zasłaniają twarze rękami, dwie stoją z głową odwróconą w lewą stronę do widza. Ostatnia z kobiet zasłania dłońmi łono. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. „Statuę grecką weź – zrąb jej ramiona –
Nos – głowę – nogi opięte w koturny –
I ledwo torsu grubą zostaw bryłę;
Jeszcze na żywych stu uduchowiona,
Jeszcze to nie głaz ślepy – jedną żyłę
Pozostaw, wskrzesi!...”

Cyprian Norwid, Promethidion. Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Kraków 1997, s. 85.