Fotografia interaktywna przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma pociągłą twarz. Postać ukazuje lewy półprofil. Jego włosy są krótkie, falujące, zaczesane ku górze. Mężczyzna ma niewielką brodę hiszpankę i wąsy. Nosi okulary w drucianej oprawce. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Najważniejsze poglądy Prusa felietonisty. Opierając się na charakterystycznej dla swojej epoki myśli filozoficzno‑społecznej (głównie na ideach angielskiego filozofa i socjologa Herberta Spencera) Prus głosił, że jednostka ludzka jest całkowicie złączona z naturą i podległa jej prawom. Człowiek może jednak nad nią zapanować, więc wolna wola istnieje pomimo rządzącego rzeczywistością determinizmu. Zygmunt Szweykowski Twórczość Bolesława Prusa „Stosunek pisarza do natury jest pełen gorącej aprobaty, i to nie tylko dlatego, że daje nam ona tak rozliczne praktyczne korzyści. Twórcza siła praw natury tkwi w tym, że zmierzają one z zasady do potęgowania życia, a nie do jego zniszczenia. Potęgowanie zaś musi dawać tryumf istotnym wartościom, wśród których wartości moralne odgrywają również rolę zasadniczą. Była to zasada, która przez szereg lat dawała Prusowi krzepiące przeświadczenie o ciągłym doskonaleniu się życia”. Źródło: Zygmunt Szweykowski, Twórczość Bolesława Prusa, Warszawa 1972, s. 31. 2. Najważniejsze poglądy Prusa felietonisty. Ta siła wypływająca z istoty natury działa również na całe społeczeństwo, dzięki czemu rozwija się ono prężniej i szybciej. Zygmunt Szweykowski Twórczość Bolesława Prusa „Społeczeństwo to organizm zbiorowy, rządzący się takimi samymi prawami jak organizmy jednostkowe, a więc przede wszystkim współdziałaniem poszczególnych części. (…) Zespolenie człowieka z naturą, prawo walki o byt, prawo wspierania się i wymiany usług, dalej idea rozwoju i koncepcja organizmu społecznego – to było pięć głównych zasad, które nauce Prus zawdzięczał”. Źródło: Zygmunt Szweykowski, Twórczość Bolesława Prusa, Warszawa 1972, s. 33. 3. Najważniejsze poglądy Prusa felietonisty. Warto pamiętać, że na kartach swoich kronik (według Józefa Bachórza było to łącznie około tysiąc tekstów) Prus wyrażał poglądy na niemal wszystkie istotne ówcześnie tematy m.in. polityczne, moralne, społeczne. Od W 1876 roku autor Lalki nawiązał współpracę z czasopismem „Ateneum” (pisał głównie Kroniki miesięczne), a rok później z tygodnikiem „Nowiny”, gdzie w 1882 roku został redaktorem naczelnym. To na jego łamach zamieścił słynny i kontrowersyjny Szkic programu w warunkach obecnego rozwoju społeczeństwa. W późniejszym, dojrzałym okresie życia Prus drukował jeszcze m.in. w „Tygodniku Ilustrowanym” oraz w „Kurierze Codziennym”.

Ilustracja interaktywna przedstawia kolaż składający się z trzech zdjęć ukazujących widoki Warszawy z perspektywy od góry. Zdjęcie umieszczone po lewej u góry prezentuje plac Zamkowy. Wokół niego stoją kilkukondygnacyjne kamienice i Zamek Królewski. Jest to okazały, dwukondygnacyjny budynek zwieńczony wieżą ozdobioną zegarem. Nieliczni piesi chodzą po brukowanej ulicy. Ulicą jeżdżą dorożki. Pośrodku stoi wysoka kolumna zwieńczona pomnikiem prezentującym mężczyznę w koronie. Postać unosi prawą rękę. W lewej trzyma krzyż. W tle lekko zachmurzone niebo. Drugie zdjęcie, umieszczone u góry po prawej ukazuje w całości gmach Zamku Królewskiego. W fotografii zastosowano perspektywę z góry. Po prawej stronie ukazana jest ulica, która ciągnie się w głąb zdjęcia, aż do mostu na Wiśle. W tle lekko zachmurzone niebo. Trzecia fotografia jest umieszczona u dołu. Przedstawia miejskie kamienice ukazane z perspektywy od góry. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Ilustracja przedstawia kolaż składający się z czterech rysunków. U góry znajduje się prezentacja budynku fabryki. Na pierwszym planie ukazany jest trotuar z trojgiem pieszych. Dalej ciągnie się brukowana ulica. Poruszają się na niej w przeciwnych kierunkach dwa konne powozy. Przy ulicy stoi jednokondygnacyjny budynek biura fabryki. W głębi znajduje się bryła budowli fabryki. Z kominów unosi się dym. Poniżej tej ilustracji znajdują się dwie mniejsze. Po lewej stronie umieszczona jest ilustracja prezentująca wnętrze kuźni. Ukazuje mężczyzn ubranych w fartuchy. W prawych dłoniach trzymają młoty, a w lewych szczypce. Kowale kują metal. Ilustracja po prawej przedstawia wnętrze warsztatu budowy wag dziesiętnych i setnych. Jest to wąskie pomieszczenie. Po prawej stronie stoi duży, metalowy pojemnik o cylindrycznym kształcie. Do jego szczytu umocowany jest szeroki przewód. W głębi ukazany jest mężczyzna pochylający się nad konstrukcją złożoną z dwóch dużych kół zębatych. Dolna ilustracja przedstawia wnętrze warsztatu budowy przyrządów telegraficznych. Jest to duże, głębokie pomieszczenie. Stanowiska pracy znajdują się przy oknach. Na wysokich stołach siedzą przy nich mężczyźni w sile wieku. Między ilustracjami umieszczone są ozdoby w kształcie liści. Warszawa w oczach Prusa: miasto zmian i kontrastów. Fabryka telegrafów p. Woroncowa-Weliaminowa: warsztat budowy przyrządów telegraficznych, 1873. Źródło: „Tygodnik Illustrowany” 1873, nr 273 s. 152–153, domena publiczna. Warszawa felietonisty Prusa to miasto podlegające dynamicznym zmianom. Na przełomie stuleci zaliczano ten Paryż Północy, jak kurtuazyjnie nazywano stolicę, do kilkunastu miast europejskich o największym potencjale gospodarczym i rozwojowym. W swoich reportażach autor Kamizelki zobrazował moment nagłego wzrostu populacji Warszawy, powstanie olbrzymich fabryk, domów handlowych (na terenie stolicy było ich niemal trzydzieści).

Ilustracja interaktywna przedstawia wycinek z gazety. Ukazuje on zdjęcia portretowe szesnastu mężczyzn. Są one ułożone w czterech kolumnach i czterech wierszach. Mężczyźni prezentowani na fotografiach są w wieku dojrzałym. Wszyscy mają wąsy. Są ubrani w koszule i marynarki. Dopisek na ilustracji. Do artykułu: Jubileusz Towarzystwa Kredytowego miasta Warszawy. Pod zdjęciami podpisy: Edward Grabowski, Leopold Kronenberg (ojciec), Jan Bloch, Aleksander Temler, Longin Gudowski, Stanisłwa Wolski, Edward Leo, Leopold Kronenberg (syn), Kajetan Mijakowski, Zygmunt Mierosławski, Wiktor hr. Roniker, Alfred Schouppe, Edmund Diehl, Apolinary Szmit, Kazimierz Rutkowski, Feliks Grzędziński. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Warszawa w oczach Prusa: miasto zmian i kontrastów. W 1886 roku aglomeracja liczyła już ponad pół miliona mieszkańców, trwał boom mieszkaniowy (1887 – 1889), a z zachodu przywędrował wielki kapitał. W Warszawie pojawili się także prężni, światowi przedsiębiorcy – „król kolei żelaznych” Jan Gottlieb Bloch, Leopold Kronenberg, założyciel m.in. Banku Handlowego, Towarzystwa Kredytowego miasta Warszawy i Towarzystwa Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych czy spółka Lilpop, Rau & Loewenstein – pierwszy koncern hutniczo metalowy.

Ilustracja interaktywna przedstawia kolaż składający się z sześciu rysunków prezentujących noclegownie dla biedoty. Pierwsza miniatura przedstawia wnętrze jadalni. Na pierwszym planie stoi ława. Siedzą na niej dwaj chłopcy. Jeden pije coś z kubka. W głębi ukazana jest kolejka złożona z sześciu osób. Stoją przed ladą. Za lada stoją dwaj sprzedawcy. Zauważamy dużą wagę i regał. Druga ilustracja przedstawia wnętrze wieloosobowej sypialni. Ludzie układają się do snu na złączonych stołach. Są to kobiety i mężczyźni w różnym wieku. Trzeci obrazek to klatka schodowa domu. Po prawej stronie ukazane są otwarte drzwi wejściowe. Wychodzi przez nie trzyosobowa rodzina. Po drugiej stronie na wejście oczekuje mężczyzna. Po lewej stronie wznoszą się schody. Podążają nimi trzy postaci. Czwarta ilustracja to przedstawienie drugiej, nieco mniejszej sypialni. Ukazane są tu cztery osoby. Dwie śpią skulone. A dwie siedzą. Są to młodzi mężczyźni. Na ich twarzach maluje się rezygnacja. Na ścianie wisi krzyżyk. Po prawej stronie umieszczone jest duże okno. Dwie dolne ilustracje pokazują noclegownie od zewnątrz. Są to dwukondygnacyjne budynki z otwartymi na oścież drzwiami. W ich stronę kierują się potrzebujący. Są to osoby w różnym wieku, kobiety i mężczyźni. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Warszawa w oczach Prusa: miasto zmian i kontrastów opis alternatywny Z drugiej strony wielu mieszkańców stolicy żyło w skrajnym ubóstwie, w 1882 roku 45% jej obywateli stanowili analfabeci, a pracownicy fizyczni byli tragicznie opłacani. Dodatkowo pod koniec stulecia 15% warszawskich ulic pozbawionych było bruku, a trzy czwarte z nich pokrywały tzw. kocie łby, czyli obłe, nierówne kamienie, uniemożlwiające szybki i płynny transport dóbr oraz ludzi. Te wszystkie kontrasty uchwycił Prus w swoich felietonach, stając często po stronie słabszych i wyzyskiwanych jednostek. Zygmunt Szweykowski „Twórczość Bolesława Prusa” Pewne sukcesy, które Prus zaczął uzyskiwać rzucając w właściwych momentach projekty reorganizacji życia społecznego, przekonanie o słuszności swego stanowiska jeszcze w nim niewątpliwie utwierdzały. Za szczególną zasługę miał sobie na przykład Prus pomysł zorganizowania kasy pożyczkowej dla robotników. Rzucił go pisarz w roku 1881, w momencie groźnych zaburzeń, które na tle nędzy proletariatu wybuchły zarówno na zachodzie Europy, jak i w Rosji, odbijając się wyraźnym fermentem i w Polsce”. Źródło: Zygmunt Szweykowski, Twórczość Bolesława Prusa, Warszawa 1972, s. 37.

Ilustracja interaktywna przedstawia kolaż składający się z dwunastu miniatur. Ukazują one czynności wykonywane o różnych porach dnia. Godzina siódma – Dojrzała kobieta siedzi i nalewa do dzbanków mleko. Obok stoi młoda kobieta i nastoletni chłopiec. Kupują mleko. Godzina ósma – Mężczyzna w sile wieku trzyma w lewej dłoni worek wypełniony śmieciami. Obok ukazana jest miotła oparta o ścianę budynku. Godzina ósma trzydzieści – Trotuarem idą w różnych kierunkach postaci: elegancko ubrana kobieta z dziewczynką, nastoletni chłopiec z tornistrem na plecach i dojrzały mężczyzna niosący paczkę. Godzina dziewiąta trzydzieści – Dwie kobiety idą ulicą, jedna za drugą. Pierwsza jest młoda. Ubrana w krótki żakiet i długą spódnicę. Na głowie ma kapelusz i chustę. Druga kobieta jest dojrzała. Niesie wiklinowy kosz pełen mięsa: drobiu i wieprzowiny. Jest skromnie ubrana. Spódnice obu kobiet powiewają od podmuchu silnego wiatru. Godzina dziesiąta – Ukazani są dwaj mężczyźni idący ulicą. Są ubrani w płaszcze. Pod pachami niosą teczki. To urzędnicy. Obok nich idzie młoda dama. Trzyma pudełko o cylindrycznym kształcie, służące do transportu kapeluszy. Naprzeciw niej idzie mężczyzna w sile wieku. Pod pachą niesie teczkę podpisaną Akta. Godzina od dziesiątej do jedenastej – Dwaj dojrzali mężczyźni idą do budynku opatrzonym szyldem Giełda Warszawska. Godzina od dwunastej do trzynastej – Starsza kobieta i mężczyzna w sile wieku siedzą na drewnianych ławach. W dłoniach trzymają gliniane naczynia. Pochylają się nad nimi i jedzą ich zwartość. Godzina od trzynastej do czternastej – Ukazana jest tu trzyosobowa rodzina spacerująca w parku. Kobieta i mężczyzna w sile wieku ukazują prawe profile. Kobieta jest ubrana w płaszcz obszyty futrzanym kołnierzem. Mężczyzna ma na głowie cylinder. Ubrany jest w płaszcz. W lewej dłoni trzyma papierosa. Przed parą kroczy kilkuletnia dziewczynka. Jej długie włosy są zaplecione w warkocz. Na głowie ma kapelusz. Jest ubrana w płaszcz i sukienkę. Dłonie ukrywa w futrzanej mufce. Godzina od piętnastej do szesnastej – Dwaj mężczyźni w sile wieku są odwróceni tyłem do nas. Na głowach mają cylindry. Są ubrani w płaszcze. Przed nimi znajdują się drzwi wiodące do restauracji. Przy drzwiach stoi brodaty mężczyzna w sile wieku. W prawej dłoni trzyma kapelusz, prosząc o datki. Godzina od dziewiętnastej do dwudziestej – Ukazane jest wnętrze buduaru. Kobieta w sile wieku siedzi przy toaletce. Jest ubrana w długą suknię. Opuszcza głowę. Za jej plecami stoi młody mężczyzna. Ma ciemne, krótkie włosy i małe wąsy. Czesze długie włosy damy. Przy ścianie stoi młoda kobieta. Ma upięte włosy. Jest ubrana w bluzkę i długą spódnicę. Ręce zakłada na plecy. Godzina od dwudziestej pierwszej do dwudziestej drugiej. – Mężczyzna w sile wieku idzie ulicą. Na plecach niesie dużą skrzynkę. Na głowie ma czapkę. Jest ubrany w kurtkę i spodnie. Godzina od dwudziestej trzeciej do dwudziestej czwartej – Ukazane są drzwi wiodące do kamienicy. Stoi przy nich kobieta w sile wieku. Jest ubrana w długą suknię. Na głowie ma kapelusz. Po drugiej stronie stoją dwaj mężczyźni. Jeden trzyma w dłoni lampę naftową. Drugi pałkę policyjną. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Warszawa w oczach Prusa: codzienność stolicy. Ilustracja przedstawia targowisko. Na pierwszym planie ukazany jest stragan wypełniony warzywami: kapustami, marchwiami, pietruszkami, kalafiorami i pomidorami. Za straganem siedzi dojrzała kobieta. Ukazuje lewy profil. Wyciąga przed siebie rękę. Obok niej brodaty mężczyzna w sile wieku pochyla się nad koszem pełnym kapusty. Przed straganem stoją dwie kobiety w sile wieku. Jedna z nich trzyma wiklinowy kosz wypełniony warzywami. Druga jest odwrócona do nas plecami. Na głowie ma wzorzystą chustę. Wyciąga rękę za siebie, w kierunku kobiety sprzedającej warzywa. W głębi ukazani są liczni kupujący. Józef Pankiewicz, Targ na jarzyny na Placu Żelaznej Bramy w Warszawie, 1888. Źródło: domena publiczna. Prus w swoich reportażach świadomie współtworzył tożsamość Warszawy i jej mieszkańców. Portretował każdą ówczesną klasę społeczną: arystokrację, zamożne mieszczaństwo, urzędników państwowych, subiektów, sklepikarzy, nędzarzy oraz robotników.

Ilustracja interaktywna przedstawia cztery młode kobiety stojące na trybunie. Damy są ubrane w długie suknie. Na głowach mają kapelusze. W dłoniach trzymają lornetki. Z zaangażowaniem parzą przez nie. Za plecami kobiet stoją krzesła. W tle ukazane są barierki trybun. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Warszawa w oczach Prusa: codzienność stolicy Ilustracja przedstawia miejski krajobraz. Na pierwszym planie ukazany jest mokry trotuar. Podążają nim liczni przechodnie. Po lewej stronie stoi dojrzały mężczyzna. Jest umundurowany. Pośrodku idą dwie kobiety w sile wieku. Są ubrane w płaszcze i suknie. Na głowach mają kapelusze. Przed nimi idzie chłopiec ubrany w płaszcz. Naprzeciw nich idą trzej mężczyźni. Na głowach mają meloniki. Są ubrani w płaszcze. Niosą złożone parasole. Za nimi idzie nastoletni chłopiec. Niesie jakiś okrągły przedmiot. Na drugim planie, na brukowanej ulicy jedzie dorożka. W głębi stoi gmach okrągłego budynku. Wejście jest ukryte za czterema kolumnami. Po obu stronach wznoszą się kilkukondygnacyjne kamienice. Władysław Podkowiński, Plac Trzech Krzyży w Warszawie, 1887. Źródło: domena publiczna. Codzienność stolicy zachwycała go i irytowała; nie obce były mu tematy z pozoru błahe, takie jak np. stan zanieczyszczenia powietrza i wody, zaniedbane zaułki i budynki czy wszechobecna drożyzna. Piętnował także nieudolność biurokracji, powierzchowną religijność, mody kulturowe, skłonność do hazardu i spirytyzmu oraz najpopularniejszą rozrywkę w mieście – wyścigi konne. Gruntowna znajomość stolicy, jej kultury, obyczajów oraz głównych problemów społecznych wykorzystał Prus m.in. w Lalce, na kartach której nakreślił realistyczną panoramę dużego miasta europejskiego w czasie przemian gospodarczych i kulturowych.

Ilustracja interaktywna przedstawia aleję wypełnioną licznymi przechodniami. Są to damy ubrane w długie suknie. Mają na głowie kapelusze. Trzymają parasole. Mężczyźni mają na głowach cylindry lub meloniki. Są ubrani w surduty i wąskie spodnie. Noszą cienkie, drewniane laski. Dzieci są ubrane podobnie. Postaci spacerują i rozmawiają ze sobą. Wzdłuż alei rosną bezlistne drzewa. Po lewej stronie, w głębi stoi trzykondygnacyjny budynek. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Warszawa w oczach Prusa: uliczni grajkowie i błoto Bolesław Prus Kroniki „Kurier Warszawski” nr 70 i 71; dn. 31 marca i 1 kwietnia 1875 r. (fragment) „Ujazdów jest to plac piękny, ani słowa. Idąc tam, można np. na początku Alei zobaczyć biednego paralityka, który z olimpijskim spokojem wygrywa na suchotniczej katarynce »Wszystkie nasze dzienne sprawy« – w południe. Przypatrujesz się wirtuozowi – kaleka, aż litość bierze. Idziesz dalej, rozmyślasz o nędzy ludzkiej i otóż naprzeciw placu Ujazdowskiego spotykasz oko w oko tegoż samego paralityka, który tym razem wygrywa ci już »Kiedy ranne wstają zorze«. »Co znowu za diabeł – dziwisz się – że w czasie świąt wielkanocnych paralitycy prędzej chodzą od ludzi zdrowych i młodych?...«Ale na rozmyślania nie ma czasu, bo otóż i plac Ujazdowski. Jakkolwiek świeżość mego umysłu i zwinność mego pióra należą naprzód do Boga, a później do piśmiennictwa, z tym wszystkim jednak kalosze, które mam na nogach, stanowią już moją osobistą własność. Że zaś utalentowany nasz przyjaciel (p. M. Glücksberg) powiedział (jak mi mówiono), że własność literacką szanować należy, sądzę więc, że nikt nie ma prawa przymuszać mnie, abym z narażeniem garderoby, zdrowia i poczucia osobistej godności lazł na środek szranków dostępnych tylko dla ludzi, którzy albo mają juchtowe buty, albo też ze względu na obuwie postawili się poza obrębem cywilizacji. Jakkolwiek błoto, po którym brodzę, ma dużo podobieństwa do śmietany, z tym wszystkim osoby otaczające mnie nie stanowią bynajmniej śmietanki towarzystwa. Mam np. wszelkie prawo przypuszczać, że ten silny młodzieniec w mocno zawiniętych spodniach jest młodszym parobkiem od rzeźnika, że dama, tak poufale opierająca się na jego grubym ramieniu, wczoraj jeszcze szorowała rondel. Znowu dwie damy. Suknie ich w zwykłych warunkach posiadają długie ogony, lecz tu okazują się być krótszymi od spódniczek baletnic. Odwracam oczy... Pulchna kupcowa, siedząca na ławie obok stosu przedmiotów łechcących podniebienie, radzi mi, abym zagrał w cetno i licho. Mąż jej odgarnia błoto, lecz usłyszawszy propozycję żony składa łopatę i obie ręce zanurza w koszu landrynowskich karmelków. Już mnie nie ma! Oto karuzela. Oprócz ławek i koni jest tu koza i wilk. Na kozie siedzi gimnazista, na wilku wojskowy niższego stopnia; obaj mają takie miny, jakby chcieli powiedzieć: »Kiep świat i ja na nim! A błoto tymczasem skwirczy pod nogami przechodniów, nabrzmiewa, zapada się, rozlewa, włazi w literackie kalosze«. Źródło: Bolesław Prus, Kroniki, t. 1, oprac. S. Fita, wybór S. Fita, Warszawa 1987, s. 31–32.

Ilustracja interaktywna przedstawia część kanału wodociągowego podczas budowy. Wokół ustawiona jest drewniana konstrukcja. Składa się z licznych desek i podpórek. Między nimi stoją dwaj mężczyźni w sile wieku. Robotnicy patrzą na nas. Na głowach mają czapki. Ubrani są w kurtki sięgające ud, spodnie i wysokie kalosze. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Warszawa w oczach Prusa: kanalizacja i statystyka Bolesław Prus Kroniki „Kurier Warszawski” nr 38 i 39; dn. 18 i 19 lutego 1876 r. (fragmenty) „Dziś »Gazeta Polska« doniosła nam, że specjalna komisja pracuje nad projektem kanalizacji Warszawy, lecz wieść ta ani w sercach, ani w umysłach warszawian nie znajduje już echa. Głosiciele lepszej przyszłości, propagatorzy zbawiennej idei ze zdruzgotaną piersią i załzawionym okiem kryją się gdzieś po kątach, a ogół drzemie – choć kanalizacja ani na chwilę nie przestała być kwestią istotnie doniosłą i choć stanowi jedną, a może jedyną z tych spraw, które posiane w roku zeszłym, kiełkują w roku bieżącym”. Źródło: Bolesław Prus, Kroniki, t. 1, oprac. S. Fita, wybór S. Fita, Warszawa 1987, s. 48–49.

Ilustracja interaktywna przedstawia wnętrze kanału kanalizacyjnego. Stoi tu dojrzały mężczyzna. Jest odwrócony do nas tyłem. Głowę obraca w prawą stronę. Lewą dłoń opiera o ceglany mur. Prawą rękę trzyma w kieszeni. Na głowie ma melonik. Jest ubrany w surdut i spodnie. Na nogach ma kalosze. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Warszawa w oczach Prusa: kanalizacja i statystyka Bolesław Prus Kroniki „Kurier Warszawski” nr 38 i 39; dn. 18 i 19 lutego 1876 r. (fragmenty) „Duchy apostołów! jeżeli trzymacie się jeszcze ciał pokiereszowanych ciężko i tak niesprawiedliwie, obudźcie się! Iskry, rzucone przez was, wkrótce zamienią się w jasne ognisko, szpalty dzienników czekają na was, a więc do dzieła!... Ty, ludu warszawski, dowiedz się, że kanalizacja – to nie żadne chychy! Kanalizacja – to zmniejszenie błota na ulicach, brudów na podwórzach, to oczyszczenie powietrza i zmniejszenie śmiertelności! Warszawa jest miastem bardzo niezdrowym. Z tysiąca mieszkańców umiera rocznie w Londynie i Glasgowie 22, w Paryżu, Moskwie i Madrycie 31, w Neapolu, Berlinie i Pradze 33, a u nas aż 40, to jest prawie dwa razy więcej niż w Londynie. A ty, szanowna komisjo kanalizacyjna, racz ze swej strony nie zapominać o jednej rzeczy. W okolicach Warszawy mamy dosyć wody źródlanej, warto by więc pomyśleć o sprowadzeniu jej do miasta. Wodociągowa bowiem, którą się dziś tuczymy, nie wystarczy nawet do popłukania przyszłych kanałów i powiedzmy prawdę, na niewiele więcej się przyda!”. Źródło: Bolesław Prus, Kroniki, t. 1, oprac. S. Fita, wybór S. Fita, Warszawa 1987, s. 48–49.

Ilustracja przedstawia okazałą fontannę stojącą pośrodku parku. Wokół niej zgromadzili się liczni goście. Są to damy ubrane w długie suknie. Mają na głowie kapelusze. Trzymają parasole. Mężczyźni mają na głowach cylindry lub meloniki. Są ubrani w surduty i wąskie spodnie. Noszą cienkie, drewniane laski. Dzieci są ubrane podobnie. Postaci rozmawiają ze sobą. Po prawej stronie stoi okazały budynek z dużymi oknami. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Warszawa w oczach Prusa: miejska kakofonia Bolesław Prus Kroniki „Kurier Warszawski” nr 90 i 91; dn. 22 i 24 kwietnia 1876 r. (fragmenty) „Kwestią grzmotów zostawić wypada na później, a tymczasem przejść do innych zjawisk wiosennych. Zjawiska te nie tylko oddziaływają na wzrok, jak na przykład liście drzew, jedwabne suknie dam, stanowczy brak kożuchów u dorożkarzy – nie tylko wywierają wpływ na powonienie, jak fijołki, hiacynty i rynsztoki – nie tylko dają się uczuć przez skórę jak podwyższona temperatura í świeża, giętka brzezina, ale przeważnie oddziaływają na uszy. Z tego to powodu lękający się cugów emeryci w czasie wiosny najchętniej zatykają uszy bawełną; z tej samej racji młodzi terminatorzy, miłośnicy karuzeli i świeżego powietrza, najczęściej podczas wiosny mają uszy spuchnięte; z tego też powodu każdy mieszkaniec miasta rad by się pod ziemię schować albo przynajmniej władzę w uszach utracić na wiosnę. Zaprawdę! ostatnie to życzenie jest najzupełniej usprawiedliwione w obecnej porze roku”. Źródło: Bolesław Prus, Kroniki, t. 1, oprac. S. Fita, wybór S. Fita, Warszawa 1987, s. 49–50.

Ilustracja interaktywna przedstawia podwórko przed dwukondygnacyjną kamienicą. Stoi na nim grupa osób zgromadzonych wokół kataryniarza i jego instrumentu. Jest to mężczyzna w sile wieku. Ma długie, ciemne włosy i zarost na twarzy. Przy jego nogach siedzi pies. Najbliżej katarynki stoi dwoje małych dzieci. Są to dziewczynka i chłopiec. Mają bose stopy. Włosy dziewczynki są zaplecione w dwa warkocze. Opiera rękę o ramię brata. Za nimi stoi stary mężczyzna. Opiera się o laskę. Na głowie ma futrzaną czapkę. Jest ubrany w długą szatę. Ma torbę przewieszoną przez ramię. Za jego plecami skrada się nastoletni chłopak uzbrojony w nóż. Pod ścianami kamienicy i na balkonie stoją kobiety i dzieci. Przysłuchują się występującemu mężczyźnie. Po lewej stronie na drodze wędruje handlarz. Na plecach niesie duży, wiklinowy kosz. W głębi stoi dwukondygnacyjny dom. Za domem rosną topole. Na niebie fruwają ptaki. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Warszawa w oczach Prusa: miejska kakofonia Bolesław Prus Kroniki „Kurier Warszawski” nr 90 i 91; dn. 22 i 24 kwietnia 1876 r. (fragmenty) „Dziś każdy, kto żyje, okna otwiera, skutkiem czego wszystkie fortepiany z całego domu słyszysz tak dokładnie, jakby biedny mózg twój był pewnym rodzajem Pociejowa dla rozklekotanych fortepianów i nie lepszych fortepianistów. Prócz tego piaskarze, druciarze, szczotkarze, śmieciarki i handlarze z większą niż zimą zaciętością wrzaskami zapełniają powietrze. Prócz tego na wiosnę zjawiają się całe stada muzyków, którzy zanim osiądą w „Dolinie Szwajcarskiej” uczą się pod naszymi oknami grać sensowniej i zgodnie na swych dychawicznych instrumentach. Już to, cośmy wymienili dotychczas, jest straszne, a przecież nie wspomnieliśmy jeszcze o katarynkach. Katarynki wymyślili karbonaryści i farmazoni włoscy i rozpuścili je na świat w podwójnym celu: raz dlatego, aby przypominać o sobie Europie, drugi raz, aby znękać Austrią. I znękali ją: zwycięska bowiem armia uciekła za granicę Lombardii, gdy na kilkaset kroków przed bersalierami ustawiono, kilkotysięczny szereg kataryniarzy, z których każdy co innego wygrywał!”. Źródło: Bolesław Prus, Kroniki, t. 1, oprac. S. Fita, wybór S. Fita, Warszawa 1987, s. 49–50.