Przeczytaj
Aleksander Głowacki (ur. 20.08.1847 w Hrubieszowie – zm. 19.05.1912 w Warszawie) przyjął pseudonim pisarski Bolesław Prus, aby zastrzec rodowe nazwisko „dla tęgich prac umysłowych” jako badacz. Naukowcem nie został, choć był autorem broszury o elektryczności i tłumaczem Logiki Milla, a niezwykłą, wręcz pomnikową popularność zyskał jako Bolesław Prus – publicystapublicysta i pisarz. Do Warszawy przybył na studia w Szkole Głównej (1866). Zamieszkał przy ul. Chmielnej 5, wiodąc intensywne życie towarzyskie w sublokatorskim pokoiku. Po zamknięciu uczelni zarabiał na życie jako guwerner i korepetytor, był robotnikiem w fabrykach Zarzyckiego i Lilpopa, pracował jako murarz, pomocnik w zakładzie fotograficznym, kancelista w biurze finansisty J. G. Blocha – wszystkie te doświadczenia wykorzystał w pracach literackich. Bolesław Prus to współtwórca polskiego pozytywizmu. Swoje poglądy ogłaszał w głośnych artykułach, m.in. w Szkicu programu w warunkach obecnego rozwoju społeczeństwa („Nowiny” 1883) oraz Najogólniejszych ideałach życiowych („Kurier Codzienny” 1897). Jako „nierodzony warszawiak” przeżył w stolicy 45 lat.
Początki felietonistyki Prusa
Jako publicysta zajmujący się głównie działalnością społeczno‑popularyzatorską, zadebiutował Prus na łamach „Niwy” (cykl pt. Sprawy bieżące) oraz „Opiekuna Domowego”.
Twórczość Bolesława PrusaW artykułach będzie Głowacki między innymi popularyzował swe zdobycze z zakresu sztuki myślenia i sztuki życia. Pierwszej sprawie poświęci wykład O elektryczności, wskazując na rolę nauk przyrodniczych jako najlepszą szkołę realizmu myśli, drugą omówi w Naszych grzechach i w Listach ze starego obozu. Daje tu przede wszystkim szereg portrecików ludzi, którzy właśnie sztuki działania nie posiadają i dlatego popadają w szereg bolesnych konfliktów z życiem, przy czym wynaturzenia życia, wypływające z niechęci do kompromisu, pisarz dostrzega zarówno w marzycielstwie romantycznym, jak i w pozytywistycznym.
Źródło: Zygmunt Szweykowski, Twórczość Bolesława Prusa, Warszawa 1972, s. 25–26.
Początkowo Prus publikował zaledwie kilka artykułów rocznie, traktując publicystykę jako jedno z zajęć dodatkowych. Jednak od początku 1873 roku został stałym współpracownikiem czasopisma „Mucha”, gdzie ogłaszał regularnie swoje humorystyczne wiersze, zabawne sceny z życia mieszkańców Warszawy oraz opowiadania. Warto pamiętać, że pisania niekoniecznie poważnych tekstów autor Lalki podjął się ze względów finansowych. Jednak to z pozoru błahe dziennikarstwo przyniosło Prusowi rozgłos, co pozwoliło mu nawiązać współpracę z „Kolcami” (podobnie jak „Mucha” było to czasopismo satyryczne) oraz, w połowie 1874 roku, z poczytnym „Kurierem Warszawskim”, gdzie stał się etatowym i dobrze wynagradzanym felietonistąfelietonistą. Okres ten pozwolił mu nabrać niezbędnego publicystycznego doświadczenia.
Podstawy dziennikarstwa
W „Kurierze Warszawskim” początkowo publikował Głowacki Szkice warszawskie. Jednak bardzo szybko, bo jeszcze w 1875 roku, zajął się pisaniem Kronik tygodniowych, gdzie poruszał istotne kwestie społeczne, uwalniając się całkowicie
od twórczości satyrycznej, której nie znosił.
Przekraczanie granic w dyskursie publicystycznym Bolesława PrusaW myśl haseł pozytywistów [Bolesław Prus] podjął się pracy u podstaw, bo niesprawne funkcjonowanie jednego z organów wpływa na osłabienie kondycji całego organizmu. Mając pełną świadomość przemian zachodzących w kształtującym się na całym świecie zawodzie dziennikarza oraz doświadczenie redakcyjne wsparte znajomością oczekiwań odbiorców, pisał: „Dziennikarstwo jest historią czasów bieżących, dziennikarz zaś nie może być ani sędzią, ani kaznodzieją, ani katem, ale przede wszystkim: dobrym obserwatorem, który zamiast śledzić i chłostać jednostki, śledzi całe klasy i prądy społeczne. Jednostkę osądzi i ochłoszcze kumoszka w chwili dobrego humoru,
ale ta kumoszka nad badaniem społecznych prądów nie pofatyguje sobie głowy”. Dziennikarstwo stało się więc dla Prusa sposobem na ujawnianie tego, co zwykłemu obserwatorowi i uczestnikowi zdarzeń niepostrzeżenie umyka, pozostawiając jedynie migawkowe wrażenia, które nie stanowią punktu wyjścia do pogłębionej refleksji. Aby jednak nie być posądzonym o pokusę pouczania, osądzania i krytykowania, Prus wykorzystywał bogaty arsenał środków artystycznych i zabiegów zarezerwowanych dotychczas dla literatury. Jako potwierdzenie jego umiejętności łączenia dwóch zawodów: dziennikarza i pisarza w kronikach znajdziemy barwne opisy wydarzeń, dialogi fikcyjnych postaci, bajki, anegdoty, listy do redakcji, opatrzone często kąśliwymi komentarzami narratora. Rozmaitość treści, lekkość stylu, ironia złagodzona humorem dowodzą niezwykłych zdolności dziennikarza niepokornego, występującego przeciw hipokryzji, zakłamaniu, konwenansom, a przede wszystkim niegospodarności instytucji, rozrzutności najbogatszych, ubóstwu najliczniejszych, chybionym projektom i niesłusznym zachowaniom.Źródło: Anna Małgorzata Pycka, Przekraczanie granic w dyskursie publicystycznym Bolesława Prusa, [w:] „Napis. Pismo poświęcone literaturze okolicznościowej i użytkowej”, 2012, s. 139–140.
Słownik
(fr. feuille - liść, feuilleton - kartka złożona na czworo) – gatunek publicystyczny (prasowy, radiowy, telewizyjny), odznaczający się swobodą kompozycyjną językową, porusza i komentuje aktualne problemy społeczne, polityczne, obyczajowe czy kulturalne; stylistycznie felieton korzysta z mowy potocznej, jak również ze środków typowo literackich - satyry, humoru, peryfraz, metafor, kontrastów, ironii; punktem wyjścia felietonu są zawsze prawdziwe wydarzenia, które ulegają przetworzeniu, dopuszczalne są elementy fikcji literackiej
hasło pozytywistów polskich wzywające do obrony bytu narodowego nie przez walkę zbrojną, lecz przez rozwój gospodarki i oświaty; kierunek działalności publicznej w Polsce po powstaniu styczniowym, silnie związany z organicyzmem – poglądem wyrażającym myśl, że działanie społeczeństwa może być efektywne wówczas, kiedy zachodzi ścisła współpraca pomiędzy jego warstwami, grupami społecznymi
(łac. publicus – powszechny, społeczny) – gatunki wypowiedzi w środkach komunikacji społecznej (prasa, radio, telewizja, internet etc.) podejmujące aktualne w danym momencie tematy dotyczące m.in. kultury, polityki, społeczeństwa; zawierają opinie dziennikarzy, którzy prezentując własny punkt widzenia, dążą do kształtowania opinii publicznej; do gatunków publicystyki należą m.in.: reportaż, felieton, recenzja
(łac. determinare – ograniczyć, określić) – pogląd zakładający, że egzystencja i działania człowieka są niezależne od wolnej woli, lecz uwarunkowane przez czynniki biologiczne, środowiskowe i historyczne