Polecenie 1
Obejrzyj prezentację multimedialną na temat najczęstszych błędów językowych popełnianych przez dziennikarzy. Zanotuj typy tych błędów i podaj kilka własnych przykładów niepoprawnych użyć wyrazów.
Zapoznaj się z prezentacją multimedialną na temat najczęstszych błędów językowych popełnianych przez dziennikarzy. Zanotuj typy tych błędów i podaj kilka własnych przykładów niepoprawnych użyć wyrazów.
R16vLdtKMeghz Typy błędów
(Uzupełnij)
Przykłady
(Uzupełnij).
Przejdź do poprzedniej ilustracji
Przejdź do następnej ilustracji
RKWoqdSja6p6v Ilustracja interaktywna z panelem. Główne hasło to Błędy językowe.
R9wMpONfkwOkT Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Spotkaliśmy się w studio. Usłyszeliśmy w radio. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Wyrazy „studio” czy „radio” nie podlegały w dawnych czasach odmianie – jako wyrazy obcego pochodzenia. Przyswoiliśmy je jednak w języku polskim na tyle, że odmieniamy je już jak inne, rdzennie polskie rzeczowniki.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Spotkaliśmy się w studio. Usłyszeliśmy w radio. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Wyrazy „studio” czy „radio” nie podlegały w dawnych czasach odmianie – jako wyrazy obcego pochodzenia. Przyswoiliśmy je jednak w języku polskim na tyle, że odmieniamy je już jak inne, rdzennie polskie rzeczowniki.
R16hgMxrff6wA Ilustracja interaktywna. Pośrodku ramka podzielona na dwie części. Hasła po lewej stronie: Dedykowany. Ekskluzywny. Dywagacje. Hasła po prawej stronie: Przeznaczony. Na wyłączność. Rozważania. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Tych wyrazów (po lewej) dziennikarze (i nie tylko) używają w błędnym znaczeniu - nie zawsze pasują do kontekstu. „Dedykować” można coś komuś. Na przykład wiersz czy książkę. „Dedykować” nie znaczy zaś „kierować” ani tym bardziej „przeznaczać”. Dziennikarze chwalą się też „ekskluzywnymi wywiadami” (lub innymi materiałami). Są to tymczasem materiały pozyskane na „wyłączność”, a niekoniecznie rzeczy przeznaczone dla wybranej grupy osób czy luksusowe.
Ilustracja interaktywna. Pośrodku ramka podzielona na dwie części. Hasła po lewej stronie: Dedykowany. Ekskluzywny. Dywagacje. Hasła po prawej stronie: Przeznaczony. Na wyłączność. Rozważania. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Tych wyrazów (po lewej) dziennikarze (i nie tylko) używają w błędnym znaczeniu - nie zawsze pasują do kontekstu. „Dedykować” można coś komuś. Na przykład wiersz czy książkę. „Dedykować” nie znaczy zaś „kierować” ani tym bardziej „przeznaczać”. Dziennikarze chwalą się też „ekskluzywnymi wywiadami” (lub innymi materiałami). Są to tymczasem materiały pozyskane na „wyłączność”, a niekoniecznie rzeczy przeznaczone dla wybranej grupy osób czy luksusowe.
R1ehqxlKQa7fn Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Kontynuować dalej. Słowo dalej jest przekreślone. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Pleonazmy, czyli wyrazy, które sąsiadują ze sobą niepotrzebnie – bo już jeden z nich wyraża naszą myśl.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Kontynuować dalej. Słowo dalej jest przekreślone. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Pleonazmy, czyli wyrazy, które sąsiadują ze sobą niepotrzebnie – bo już jeden z nich wyraża naszą myśl.
R3qPEg23UtEsm Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Powtórzył. Raz jeszcze. Słowo raz jeszcze jest przekreślone. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Jeszcze jeden popularny w mediach pleonazm.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Powtórzył. Raz jeszcze. Słowo raz jeszcze jest przekreślone. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Jeszcze jeden popularny w mediach pleonazm.
R1SgRHu3nifZV Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Uznał jako. Swój sukces. Za*. Słowo jako jest przekreślone. Za słowem za znajduje się gwiazdka. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Dziennikarze obwieszczają: to czy tamto możemy uznać jako sukces. Połączenie niby typowe, a jednak kusi, żeby zapisać błędnie, czyli z „jako”. Tymczasem można co najwyżej „traktować jako”. „Uznaje” się zaś wyłącznie „za”.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Uznał jako. Swój sukces. Za*. Słowo jako jest przekreślone. Za słowem za znajduje się gwiazdka. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Dziennikarze obwieszczają: to czy tamto możemy uznać jako sukces. Połączenie niby typowe, a jednak kusi, żeby zapisać błędnie, czyli z „jako”. Tymczasem można co najwyżej „traktować jako”. „Uznaje” się zaś wyłącznie „za”.
RwJMOP32IpDI4 Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Kosztuje. Taniej. Mniej*. Słowo taniej jest przekreślone. Za słowem mniej znajduje się gwiazdka. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Coś kosztuje ileś (sporo albo mało). „Tanio” możemy co najwyżej kupić, „mało” zapłacić albo „dużo wydać”.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Kosztuje. Taniej. Mniej*. Słowo taniej jest przekreślone. Za słowem mniej znajduje się gwiazdka. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Coś kosztuje ileś (sporo albo mało). „Tanio” możemy co najwyżej kupić, „mało” zapłacić albo „dużo wydać”.
RRI7hohh0lqsm Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Tą książkę. Tę*. Za słowem tę znajduje się gwiazdka. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Skąd tak powszechny błąd? Dawniej podkreślaliśmy, którą książkę mamy na myśli. Na przykład „moją” czy „tamtą”. Ogonek pozostał, ale jedyną poprawną formą jest „tę”.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Tą książkę. Tę*. Za słowem tę znajduje się gwiazdka. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Skąd tak powszechny błąd? Dawniej podkreślaliśmy, którą książkę mamy na myśli. Na przykład „moją” czy „tamtą”. Ogonek pozostał, ale jedyną poprawną formą jest „tę”.
R1PZronRBBBxt Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: W każdym. Bądź. Razie. Słowo bądź jest przekreślone. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Połączyły się ze sobą zwroty „w każdym razie” i „bądź co bądź”. Powinniśmy się jednak zdecydować tylko na jeden.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: W każdym. Bądź. Razie. Słowo bądź jest przekreślone. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Połączyły się ze sobą zwroty „w każdym razie” i „bądź co bądź”. Powinniśmy się jednak zdecydować tylko na jeden.
RBHsK0RJFcb59 Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Odnieść porażkę (Ponieść*). Ponieść zwycięstwo (Odnieść*). Pokrzyżować szyki (Plany*). Zawieszenie ognia (Broni*). Ciężki orzech do zgryzienia (Twardy*). Słowa: Ponieść, Odnieść, Plany, Broni i Twardy są oznaczone gwiazdką i są w nawiasach. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Do kontaminacji, tj. pomieszania wyrazów, dochodzi również wtedy, gdy sięgamy po związki frazeologiczne.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Odnieść porażkę (Ponieść*). Ponieść zwycięstwo (Odnieść*). Pokrzyżować szyki (Plany*). Zawieszenie ognia (Broni*). Ciężki orzech do zgryzienia (Twardy*). Słowa: Ponieść, Odnieść, Plany, Broni i Twardy są oznaczone gwiazdką i są w nawiasach. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Do kontaminacji, tj. pomieszania wyrazów, dochodzi również wtedy, gdy sięgamy po związki frazeologiczne.
R1F40EzMwR7rD Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Pojedyńczy. Pojedynczy. Drugie słowo: Pojedynczy oznaczono gwiazdką. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. „Pojedyńczy” łatwiej może wymówić, ale na piśmie należałoby zachować poprawny zapis – czyli bez zmiękczenia.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Pojedyńczy. Pojedynczy. Drugie słowo: Pojedynczy oznaczono gwiazdką. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. „Pojedyńczy” łatwiej może wymówić, ale na piśmie należałoby zachować poprawny zapis – czyli bez zmiękczenia.
R1YD67sE1C1Je Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Rozmawiali. Przed i po spotkaniu. Przed spotkaniem i po spotkaniu.* Ostatnie słowo spotkaniu oznaczono gwiazdką. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Dla językoznawców i zwolenników poprawnej polszczyzny jest to klasyczny błąd składniowy – przyimki rządzą rzeczownikami. Piszemy zatem „przed spotkaniem”, ale „po spotkaniu”. „Przed wojną”, ale „po wojnie”. Z potrzeby skrócenia informacji – i oszczędzenia miejsca – zdarza nam się upiec dwie pieczenie na jednym ogniu. Piszemy więc „przed i po spotkaniu”, co oznacza, że rzeczownik podlega tu tylko drugiemu przyimkowi. To błąd.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Rozmawiali. Przed i po spotkaniu. Przed spotkaniem i po spotkaniu.* Ostatnie słowo spotkaniu oznaczono gwiazdką. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Dla językoznawców i zwolenników poprawnej polszczyzny jest to klasyczny błąd składniowy – przyimki rządzą rzeczownikami. Piszemy zatem „przed spotkaniem”, ale „po spotkaniu”. „Przed wojną”, ale „po wojnie”. Z potrzeby skrócenia informacji – i oszczędzenia miejsca – zdarza nam się upiec dwie pieczenie na jednym ogniu. Piszemy więc „przed i po spotkaniu”, co oznacza, że rzeczownik podlega tu tylko drugiemu przyimkowi. To błąd.
RQ0T0adVco40R Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Pół procenta. Procent*. Słowo procent oznaczono gwiazdką. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Liczebniki ułamkowe mają szczególne wymagania. Procent się w tym wypadku nie odmienia – procent w dopełniaczu przyjmuje formę „procentu” nie „procenta” (podobnie punkt – „punktu”, a nie „punkta”, co przy okazji ogłaszania wyników rozmaitych egzaminów słychać notorycznie). Trudniejszy okaże się „raz” (jako wyraz zwielokrotnienia), bo zachowuje się nietypowo – piszemy wprawdzie „pół raza” i „półtora raza”, ale już „dwa i pół razy”.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Pół procenta. Procent*. Słowo procent oznaczono gwiazdką. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Liczebniki ułamkowe mają szczególne wymagania. Procent się w tym wypadku nie odmienia – procent w dopełniaczu przyjmuje formę „procentu” nie „procenta” (podobnie punkt – „punktu”, a nie „punkta”, co przy okazji ogłaszania wyników rozmaitych egzaminów słychać notorycznie). Trudniejszy okaże się „raz” (jako wyraz zwielokrotnienia), bo zachowuje się nietypowo – piszemy wprawdzie „pół raza” i „półtora raza”, ale już „dwa i pół razy”.
R1LRULHcLDesG Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: na Placu Zbawiciela (placu*). na Alei Jana Pawła (alei*). Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Błąd częsty, bo zapominamy o tej regule – „plac”, „park”, „cmentarz”, „ulica” to tzw. rzeczowniki pospolite. Co oznacza, że nie stanowią elementu nazwy własnej i nie wymagają wielkiej litery.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: na Placu Zbawiciela (placu*). na Alei Jana Pawła (alei*). Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Błąd częsty, bo zapominamy o tej regule – „plac”, „park”, „cmentarz”, „ulica” to tzw. rzeczowniki pospolite. Co oznacza, że nie stanowią elementu nazwy własnej i nie wymagają wielkiej litery.
ROflXIc2ECrSC Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: W cudzysłowiu. Cudzysłowie*. Słowo cudzysłowie oznaczono gwiazdką. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Reguła niby prosta – rzeczowniki rodzaju męskiego przyjmują w miejscowniku formę „-owie”. Językoznawcy doradzają szukanie analogicznych, bardziej przyswojonych przykładów. Nie przyszłoby nam przecież do głowy, żeby „rów” odmienić na „w rowiu”.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: W cudzysłowiu. Cudzysłowie*. Słowo cudzysłowie oznaczono gwiazdką. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Reguła niby prosta – rzeczowniki rodzaju męskiego przyjmują w miejscowniku formę „-owie”. Językoznawcy doradzają szukanie analogicznych, bardziej przyswojonych przykładów. Nie przyszłoby nam przecież do głowy, żeby „rów” odmienić na „w rowiu”.
R1Z3LcHVbxrov Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Wszech czasów. W głąb. Słowa wszech i w są oddzielone od czasów i głąb czerwoną linią. Wszech czasów. W głąb. Słowa wszech i w są oddzielone od czasów i głąb czerwoną linią. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Przyimki odłączają się od rzeczowników, liczebników, przysłówków i zaimków. Tu wystarczy zapamiętać regułę. Ale bywają w polszczyźnie wyrażenia, które trudno uzasadnić jakąkolwiek regułą. Są na tyle utarte, że trzeba się ich po prostu nauczyć – najlepiej przez metodę najskuteczniejszą, czyli powtarzanie. W przypadku „wszech czasów” dochodzi trudność dodatkowa. „Wszech” (samo w sobie archaiczne) oznacza „wszystkich”. Błędna pisownia łączna wynika najpewniej z faktu, że zwykle „wszech” z rzeczownikami się łączy (por. wszechświat ).
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Wszech czasów. W głąb. Słowa wszech i w są oddzielone od czasów i głąb czerwoną linią. Wszech czasów. W głąb. Słowa wszech i w są oddzielone od czasów i głąb czerwoną linią. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. Przyimki odłączają się od rzeczowników, liczebników, przysłówków i zaimków. Tu wystarczy zapamiętać regułę. Ale bywają w polszczyźnie wyrażenia, które trudno uzasadnić jakąkolwiek regułą. Są na tyle utarte, że trzeba się ich po prostu nauczyć – najlepiej przez metodę najskuteczniejszą, czyli powtarzanie. W przypadku „wszech czasów” dochodzi trudność dodatkowa. „Wszech” (samo w sobie archaiczne) oznacza „wszystkich”. Błędna pisownia łączna wynika najpewniej z faktu, że zwykle „wszech” z rzeczownikami się łączy (por. wszechświat ).
RfyhUQRzEEOdZ Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Po najmniejszej linii oporu. Po linii najmniejszego oporu*. Drugie zdanie zakończone jest gwiazdką. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. … czyli najmniejszym nakładem sił. Linia nie może być jednak najmniejsza (o dowolnych liniach nie mówimy w kategoriach małości czy wielkości – ale raczej długości). Pisząc czy mówiąc o „najmniejszej linii oporu”, dajemy przy okazji do zrozumienia, że istnieje we wszechświecie „linia oporu”. A naturalnie nie istnieje – opór jest wartością fizyczną.
Ilustracja interaktywna. Główne hasło w ramce to: Po najmniejszej linii oporu. Po linii najmniejszego oporu*. Drugie zdanie zakończone jest gwiazdką. Opis punktu znajdującego się na schemacie: 1. … czyli najmniejszym nakładem sił. Linia nie może być jednak najmniejsza (o dowolnych liniach nie mówimy w kategoriach małości czy wielkości – ale raczej długości). Pisząc czy mówiąc o „najmniejszej linii oporu”, dajemy przy okazji do zrozumienia, że istnieje we wszechświecie „linia oporu”. A naturalnie nie istnieje – opór jest wartością fizyczną.
Źródło: Najczęstsze błędy językowe popełniane przez dziennikarzy , „Polityka” 28 czerwca 2015.