Polecenie 1
Zapoznaj się z galerią zdjęć i opisz wybrany kierunek, wyjaśniając, w jaki sposób odwołuje się do powojennej rzeczywistości.
Przejdź do poprzedniej ilustracji
Przejdź do następnej ilustracji
RPXDEg48qpCcs Obraz impresjonistyczny przedstawia stojącą na moście postać z podłużną, wykrzywioną twarzą, która krzyczy. Jest łysa, trzyma się za głowę obiema rękami, ubrana jest w czarny strój. Za nią po moście idą jeszcze dwie postaci. Za mostem jest ciemnoniebieska woda składająca się z długich pociągnięć pędzlem, wyżej jest pomarańczowe niebo namalowane w podobny sposób. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Ekspresjonizm. Charakterystyka • Rozwijał się od ok. 1910 roku do początku lat 30., głównie w Niemczech i stamtąd oddziaływał na inne kraje. • Wprowadzał utopijno-moralistycznego programu przebudowy świata przez przywrócenie człowiekowi poczucia autentycznej, ponadosobowej więzi z ogólnoludzką wspólnotą, naturą czy Bogiem. • Prowadził do aktywizmu, wyrażającego się m.in w ostrych atakach na instytucje społeczeństwa mieszczańskiego i ustroju kapitalistycznego, także w potępieniu militaryzmu. • Uznawał siły duchowych ponad tworami materii. 2. Ekspresjonizm. Literatura • Szczyt rozwoju przypadł na lata pierwszej wojny światowej, powojennego wrzenia rewolucyjnego i kryzysu gospodarczego. • Najpełniej wystąpił w twórczości poetyckiej i dramatycznej. • W liryce wykształcił styl patetyczny i ekstatyczny, poszukujący środków maksymalnej ekspresji, (min. dynamiczne kontrasty, deformacje o charakterze hiperbolicznym, karykaturalnym czy groteskowym). • W dramacie zwykle moralistycznym lub agitacyjno-politycznym, nawiązywanie do symbolicznych i alegorycznych form scenicznych (misterium, moralitet), umożliwiających wprowadzenie bohaterów typowych i zbiorowych, reprezentujących określone idee i grupy społeczne często. • Wykorzystywane motywy to wizje, halucynacje, snen, rozszczepienie osobowości. • Polscy twórcy: S. Przybyszewski (Confiteor ), J. Kasprowicz, W. Berent. 3. Ekspresjonizm. Sztuka • Niezbędnym elementem było przedstawianie emocji. • Dzieło stanowiło odzwierciedlenie wnętrza artysty, a nie bezduszną kopię rzeczywistości. • Często stosowano deformację widzianego świata, dynamizm, subiektywny dobór kolorów, wyraźne linie.
Obraz impresjonistyczny przedstawia stojącą na moście postać z podłużną, wykrzywioną twarzą, która krzyczy. Jest łysa, trzyma się za głowę obiema rękami, ubrana jest w czarny strój. Za nią po moście idą jeszcze dwie postaci. Za mostem jest ciemnoniebieska woda składająca się z długich pociągnięć pędzlem, wyżej jest pomarańczowe niebo namalowane w podobny sposób. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Ekspresjonizm. Charakterystyka • Rozwijał się od ok. 1910 roku do początku lat 30., głównie w Niemczech i stamtąd oddziaływał na inne kraje. • Wprowadzał utopijno-moralistycznego programu przebudowy świata przez przywrócenie człowiekowi poczucia autentycznej, ponadosobowej więzi z ogólnoludzką wspólnotą, naturą czy Bogiem. • Prowadził do aktywizmu, wyrażającego się m.in w ostrych atakach na instytucje społeczeństwa mieszczańskiego i ustroju kapitalistycznego, także w potępieniu militaryzmu. • Uznawał siły duchowych ponad tworami materii. 2. Ekspresjonizm. Literatura • Szczyt rozwoju przypadł na lata pierwszej wojny światowej, powojennego wrzenia rewolucyjnego i kryzysu gospodarczego. • Najpełniej wystąpił w twórczości poetyckiej i dramatycznej. • W liryce wykształcił styl patetyczny i ekstatyczny, poszukujący środków maksymalnej ekspresji, (min. dynamiczne kontrasty, deformacje o charakterze hiperbolicznym, karykaturalnym czy groteskowym). • W dramacie zwykle moralistycznym lub agitacyjno-politycznym, nawiązywanie do symbolicznych i alegorycznych form scenicznych (misterium, moralitet), umożliwiających wprowadzenie bohaterów typowych i zbiorowych, reprezentujących określone idee i grupy społeczne często. • Wykorzystywane motywy to wizje, halucynacje, snen, rozszczepienie osobowości. • Polscy twórcy: S. Przybyszewski (Confiteor ), J. Kasprowicz, W. Berent. 3. Ekspresjonizm. Sztuka • Niezbędnym elementem było przedstawianie emocji. • Dzieło stanowiło odzwierciedlenie wnętrza artysty, a nie bezduszną kopię rzeczywistości. • Często stosowano deformację widzianego świata, dynamizm, subiektywny dobór kolorów, wyraźne linie.
Edvard Munch , Krzyk , 1893
Źródło: Wikimedia Commons , domena publiczna.
RN9YaCaeq345l Obraz futurystyczny przedstawia kobietę stojącą na balkonie, która patrzy w dół na ruchliwą ulicę. Przy ulicy znajduje się dynamiczna, luźna i chaotyczna zabudowa. Jest tam zgiełk ludzi, konie, robotnicy i rusztowania. Elementy obrazu przenikają się. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Futuryzm. Charakterystyka • Ruch burzycielsko-prowokacyjny. • Orientacja skrajnie antytradycjonalistyczna. • Opierał się na tworzeniu nowych form sztuki i nowego stylu życia, zgodnego z postępem cywilizacyjnym dwudziestego wieku. 2. Futuryzm. Literatura • W Krakowie działał klub futurystów Katarynka (B. Jasieński, S. Młodożeniec, T. Czyżewski), w Warszawie kabaret Pod Picadorem (A. Wat, A. Stern). • Poeci organizowali anarchizujące wieczory poetyckie w atmosferze skandalu. • Podejmowano próby dyktowania nowego stylu, obyczajów i mody. • Promowano kult natury, degradowano filozoficzną i religijną metafizykę. • Dominował antyestetyzm, ekstrawagancja. • Słowo zostało uwolnione od rygorów składni (m.in. w pisowni fonetycznej i konstrukcjach onomatopeicznych). 3. Futuryzm. Sztuka • Zainicjowany przez włoskich malarzy. • Charakteryzował go dynamizm, zanik materialności ciał pod wpływem światła i ruchu oraz zespolenie się przedmiotu z otoczeniem. • Zjawiska przedstawiano zgodnie z nowoczesnym rytmem życia, stworzono nową koncepcję czasu i przestrzeni. • Podejmowano walkę z tradycją oraz uznanymi kierunkami i gatunkami artystycznymi.
Obraz futurystyczny przedstawia kobietę stojącą na balkonie, która patrzy w dół na ruchliwą ulicę. Przy ulicy znajduje się dynamiczna, luźna i chaotyczna zabudowa. Jest tam zgiełk ludzi, konie, robotnicy i rusztowania. Elementy obrazu przenikają się. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Futuryzm. Charakterystyka • Ruch burzycielsko-prowokacyjny. • Orientacja skrajnie antytradycjonalistyczna. • Opierał się na tworzeniu nowych form sztuki i nowego stylu życia, zgodnego z postępem cywilizacyjnym dwudziestego wieku. 2. Futuryzm. Literatura • W Krakowie działał klub futurystów Katarynka (B. Jasieński, S. Młodożeniec, T. Czyżewski), w Warszawie kabaret Pod Picadorem (A. Wat, A. Stern). • Poeci organizowali anarchizujące wieczory poetyckie w atmosferze skandalu. • Podejmowano próby dyktowania nowego stylu, obyczajów i mody. • Promowano kult natury, degradowano filozoficzną i religijną metafizykę. • Dominował antyestetyzm, ekstrawagancja. • Słowo zostało uwolnione od rygorów składni (m.in. w pisowni fonetycznej i konstrukcjach onomatopeicznych). 3. Futuryzm. Sztuka • Zainicjowany przez włoskich malarzy. • Charakteryzował go dynamizm, zanik materialności ciał pod wpływem światła i ruchu oraz zespolenie się przedmiotu z otoczeniem. • Zjawiska przedstawiano zgodnie z nowoczesnym rytmem życia, stworzono nową koncepcję czasu i przestrzeni. • Podejmowano walkę z tradycją oraz uznanymi kierunkami i gatunkami artystycznymi.
Umberto Boccioni , Ulica wchodzi do domu , 1911
Źródło: Wikimedia Commons , domena publiczna.
RRS070eCdxKMn Obraz dadaistyczny przedstawia trzy postaci siedzące przy stoliku i grające w karty. Postaci nie mają nóg. Są ubrane w mundury. Głowa postaci po lewej jest zdeformowana, pozbawiona oczu, wystaje z niej metalowa rurka, która ciągnie się do stolika i kończy się małą tubą. Zamiast dłoni ma stopę, trzyma w niej karty. Postać po prawej ma zdeformowane palce dłoni, jajowatą głowę, w miejsce nosa ma czarną opaskę, jej żuchwa jest metalowa. Postać po środku ma zeza, wszytą łatkę na czubku głowy, jest pozbawiona skóry wokół ust, ma metalową żuchwę i metalowy otwór zamiast ucha. Z tyłu jest lampa, wiszące gazety oraz metalowy wieszak. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Dadaizm. Charakterystyka • Rozwijał się od 1916 do ok. 1923, głównie w Szwajcarii, Niemczech i Francji. • Wyrażał gwałtowny sprzeciw wobec wojny i współczesnej cywilizacji mieszczańskiej. • Miał charakter totalny, anarchistyczny i nihilistyczny. • Negował europejskie dziedzictwo kulturowe, odrzucał dotychczasowe autorytety i rygory. • Demonstrowano indywidualną fantazję, nieskrępowaną konwencjami moralnymi, estetycznymi czy logicznymi. • Prezentowano zamierzony prymitywizm i infantylizm, co oddaje nazwa kierunku („dada” po francusku oznacza zabawkę). • Twórczość opierała się na zabawie, mistyfikacji, paradoksie, absurdzie, dowcipie. 2. Dadaizm. Literatura • Utwór literacki był często potokiem swobodnych wrażeń i spostrzeżeń kojarzonych automatycznie, nie służących żadnej zamierzonej konstrukcji artystycznej, lecz próbie odtworzenia bezsensu i chaosu rzeczywistości. • Stosowano wyrwane z kontekstu elementów mowy potocznej, slogany reklamowe, fragmenty piosenek, wymyślone słowa. • Często powstawały utwory bezznaczeniowe. • Występowano przeciwko tradycyjnym podziałom twórczości na rodzaje i gatunki. • Charakterystyczną formą był bezładny utwór zbiorowy pisany przez kilku poetów. 3. Dadaizm. Sztuka • Odrzucano dawne konwencje i wartości, odkrywano nowe rejony wyobraźni. • Odwoływano się do ironii, groteski, dokonywano aktów obrazoburstwa. • Urządzane manifestacje artystyczne miały charakter drwiny, wprowadzały celową dezintegrację i chaos, prowokowały i szokowały. • W plastyce stosowano nowe techniki – wykorzystywano np. przedmioty codziennego użytku, deformowano znane dzieła sztuki. • Z odkryć i doświadczeń dadaizmu czerpał także surrealizm, pop-art, minimal-art (wykorzystujący gotowe przedmioty), poźniej asamblaż, environment i happening . Zdjęcie przedstawia przewrócony pisuar, na którym znajduje się namalowany napis: R. Mutt 1917 . Indeks dolny Marcel Duchamp , Fontanna , 1917 domena publiczna.
Obraz dadaistyczny przedstawia trzy postaci siedzące przy stoliku i grające w karty. Postaci nie mają nóg. Są ubrane w mundury. Głowa postaci po lewej jest zdeformowana, pozbawiona oczu, wystaje z niej metalowa rurka, która ciągnie się do stolika i kończy się małą tubą. Zamiast dłoni ma stopę, trzyma w niej karty. Postać po prawej ma zdeformowane palce dłoni, jajowatą głowę, w miejsce nosa ma czarną opaskę, jej żuchwa jest metalowa. Postać po środku ma zeza, wszytą łatkę na czubku głowy, jest pozbawiona skóry wokół ust, ma metalową żuchwę i metalowy otwór zamiast ucha. Z tyłu jest lampa, wiszące gazety oraz metalowy wieszak. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Dadaizm. Charakterystyka • Rozwijał się od 1916 do ok. 1923, głównie w Szwajcarii, Niemczech i Francji. • Wyrażał gwałtowny sprzeciw wobec wojny i współczesnej cywilizacji mieszczańskiej. • Miał charakter totalny, anarchistyczny i nihilistyczny. • Negował europejskie dziedzictwo kulturowe, odrzucał dotychczasowe autorytety i rygory. • Demonstrowano indywidualną fantazję, nieskrępowaną konwencjami moralnymi, estetycznymi czy logicznymi. • Prezentowano zamierzony prymitywizm i infantylizm, co oddaje nazwa kierunku („dada” po francusku oznacza zabawkę). • Twórczość opierała się na zabawie, mistyfikacji, paradoksie, absurdzie, dowcipie. 2. Dadaizm. Literatura • Utwór literacki był często potokiem swobodnych wrażeń i spostrzeżeń kojarzonych automatycznie, nie służących żadnej zamierzonej konstrukcji artystycznej, lecz próbie odtworzenia bezsensu i chaosu rzeczywistości. • Stosowano wyrwane z kontekstu elementów mowy potocznej, slogany reklamowe, fragmenty piosenek, wymyślone słowa. • Często powstawały utwory bezznaczeniowe. • Występowano przeciwko tradycyjnym podziałom twórczości na rodzaje i gatunki. • Charakterystyczną formą był bezładny utwór zbiorowy pisany przez kilku poetów. 3. Dadaizm. Sztuka • Odrzucano dawne konwencje i wartości, odkrywano nowe rejony wyobraźni. • Odwoływano się do ironii, groteski, dokonywano aktów obrazoburstwa. • Urządzane manifestacje artystyczne miały charakter drwiny, wprowadzały celową dezintegrację i chaos, prowokowały i szokowały. • W plastyce stosowano nowe techniki – wykorzystywano np. przedmioty codziennego użytku, deformowano znane dzieła sztuki. • Z odkryć i doświadczeń dadaizmu czerpał także surrealizm, pop-art, minimal-art (wykorzystujący gotowe przedmioty), poźniej asamblaż, environment i happening . Zdjęcie przedstawia przewrócony pisuar, na którym znajduje się namalowany napis: R. Mutt 1917 . Indeks dolny Marcel Duchamp , Fontanna , 1917 domena publiczna.
Otto Dix , Gra w skata , 1920
Źródło: Wikiart, domena publiczna.
R1SR4a8nEep5W Obraz surrealistyczny przedstawia wazon, wokół którego wije się gadzie stworzenie z dużym podgardlem. W wazonie znajduje się fantazyjny bukiet, składający się między innymi z pęcherzykowatych kwiatów, plamistych liści, roślin z okrągłymi otworkami oraz roślin w owalnym kształcie zwieńczonych czerwonymi kwiatami. Nad bukietem latają motyle. Tło obrazu jest czarne. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Surrealizm. Charakterystyka • Rozwijał się w latach międzywojennych głównie we Francji i stamtąd oddziaływał na inne kraje, także USA i Ameryki Południowej. • W przeciwieństwie do innych kierunków awangardowych, surrealizm nadal jest żywotny. • Cechuje go rozbudowane zaplecze ideologiczne i filozoficzne. • Jego przedstawiciele głosili hasła anarchicznego buntu przeciwko zinstytucjonalizowanym formom życia, cywilizacji technicznej, kultury, moralności, reguł języka i racjonalnego myślenia. • Sztukę uważano za nieobliczalną manifestację wolności, niezależności od schematów i norm. • Za najbardziej autentyczną sferę życia jednostki uważano anonimową energię ukrytą za świadomym „ja”. Zatem sztukę uważano za ekspresję podświadomych treści. • Bardzo ważną rolę w konceptach odgrywało łączenie obiektów z obcych sobie kontekstów, dające poczucie nonsensu. 2. Surrealizm. Literatura • Program wywodził się z doświadczeń dadaizmu. • Ważną rolę odgrywały zbiorowe wystąpienia publiczne, odbywające się w atmosferze sensacji. • Wielu przedstawicieli surrealizmu angażowało się w lewicową działalność polityczną, akcje antyfaszystowskie i antymilitarystyczne. • Negował radykalne rozumienie utworu jako wypowiedzi ułożonej według ściśle określonego konceptu. • Skrajną wersją pisarstwa było pisanie automatyczne, polegające na spisywaniu potoku skojarzeń poety. 3. Surrealizm. Sztuka • Całkowicie zanegowano kopiowanie natury w malarstwie. • Obrazy miały być efektem wyzwolenia wewnętrznych przeżyć artysty. • Wykorzystywano przypadkowość, spontaniczność, swobodę skojarzeń. • Dzieła przypominały halucynacje, urojenia, senne wizje, którym nadawano symboliczne znaczenie.
Obraz surrealistyczny przedstawia wazon, wokół którego wije się gadzie stworzenie z dużym podgardlem. W wazonie znajduje się fantazyjny bukiet, składający się między innymi z pęcherzykowatych kwiatów, plamistych liści, roślin z okrągłymi otworkami oraz roślin w owalnym kształcie zwieńczonych czerwonymi kwiatami. Nad bukietem latają motyle. Tło obrazu jest czarne. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Surrealizm. Charakterystyka • Rozwijał się w latach międzywojennych głównie we Francji i stamtąd oddziaływał na inne kraje, także USA i Ameryki Południowej. • W przeciwieństwie do innych kierunków awangardowych, surrealizm nadal jest żywotny. • Cechuje go rozbudowane zaplecze ideologiczne i filozoficzne. • Jego przedstawiciele głosili hasła anarchicznego buntu przeciwko zinstytucjonalizowanym formom życia, cywilizacji technicznej, kultury, moralności, reguł języka i racjonalnego myślenia. • Sztukę uważano za nieobliczalną manifestację wolności, niezależności od schematów i norm. • Za najbardziej autentyczną sferę życia jednostki uważano anonimową energię ukrytą za świadomym „ja”. Zatem sztukę uważano za ekspresję podświadomych treści. • Bardzo ważną rolę w konceptach odgrywało łączenie obiektów z obcych sobie kontekstów, dające poczucie nonsensu. 2. Surrealizm. Literatura • Program wywodził się z doświadczeń dadaizmu. • Ważną rolę odgrywały zbiorowe wystąpienia publiczne, odbywające się w atmosferze sensacji. • Wielu przedstawicieli surrealizmu angażowało się w lewicową działalność polityczną, akcje antyfaszystowskie i antymilitarystyczne. • Negował radykalne rozumienie utworu jako wypowiedzi ułożonej według ściśle określonego konceptu. • Skrajną wersją pisarstwa było pisanie automatyczne, polegające na spisywaniu potoku skojarzeń poety. 3. Surrealizm. Sztuka • Całkowicie zanegowano kopiowanie natury w malarstwie. • Obrazy miały być efektem wyzwolenia wewnętrznych przeżyć artysty. • Wykorzystywano przypadkowość, spontaniczność, swobodę skojarzeń. • Dzieła przypominały halucynacje, urojenia, senne wizje, którym nadawano symboliczne znaczenie.
Franz Sedlacek , Flower piece , 1922
Źródło: Wikiart, domena publiczna. Na podstawie: Dwudziestolecie międzywojenne , Warszawa 2009.
R1Y6mQGvZNAuW Obraz konstruktywistyczny przedstawia ułożone prostokąty różnej wielkości w następujących barwach: czerwonym, żółtym, niebieskim, szarym, czarnym, zielonym, pomarańczowym. Po bokach prostokąty są większe i utrzymane w zimnych barwach, w środkowej części stają się mniejsze i mają wyraziste kolory. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Konstruktywizm • Rozwijał się głównie w Rosji w latach dwudziestych dwudziestego wieku. • Poza Rosją konstruktywizm znalazł odbicie głównie w środowisku Bauhausu. • Zmierzano do kreowania nowych form artystycznych, odpowiadających ówczesnym warunkom życia i postępowi technicznemu. • Rozwinął się w atmosferze rewolucyjnej utopii, towarzyszącej początkowi panowania władzy sowieckiej. • Artysta był uważany za kogoś, kto może przyczynić się do zaspokojenia potrzeb materialnych społeczeństwa, usystematyzować uczucia rewolucyjnego proletariatu. • Uważano, że po rewolucji nastaną czasy, w których artysta będzie tworzył wraz z naukowcami i inżynierami nową estetykę opierającą się na utylitaryzmie, czystości, prostocie i elementarności materiałów. • W architekturze przejawiał się w projektach osiedli mających służyć społeczeństwu rewolucyjnemu. • W literaturze odwoływał się do kultu techniki i przemysłu. Środki wyrazu były oszczędne, skoncentrowane wokół tematu. Często wprowadzano terminologię techniczną. • W malarstwie ograniczano się do prostych elementów geometrycznych. Obraz był „budowany”, „konstruowany”.
Obraz konstruktywistyczny przedstawia ułożone prostokąty różnej wielkości w następujących barwach: czerwonym, żółtym, niebieskim, szarym, czarnym, zielonym, pomarańczowym. Po bokach prostokąty są większe i utrzymane w zimnych barwach, w środkowej części stają się mniejsze i mają wyraziste kolory. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Konstruktywizm • Rozwijał się głównie w Rosji w latach dwudziestych dwudziestego wieku. • Poza Rosją konstruktywizm znalazł odbicie głównie w środowisku Bauhausu. • Zmierzano do kreowania nowych form artystycznych, odpowiadających ówczesnym warunkom życia i postępowi technicznemu. • Rozwinął się w atmosferze rewolucyjnej utopii, towarzyszącej początkowi panowania władzy sowieckiej. • Artysta był uważany za kogoś, kto może przyczynić się do zaspokojenia potrzeb materialnych społeczeństwa, usystematyzować uczucia rewolucyjnego proletariatu. • Uważano, że po rewolucji nastaną czasy, w których artysta będzie tworzył wraz z naukowcami i inżynierami nową estetykę opierającą się na utylitaryzmie, czystości, prostocie i elementarności materiałów. • W architekturze przejawiał się w projektach osiedli mających służyć społeczeństwu rewolucyjnemu. • W literaturze odwoływał się do kultu techniki i przemysłu. Środki wyrazu były oszczędne, skoncentrowane wokół tematu. Często wprowadzano terminologię techniczną. • W malarstwie ograniczano się do prostych elementów geometrycznych. Obraz był „budowany”, „konstruowany”.
Vasyl Yermylov , Kompozycja dekoracyjna , 1912
Źródło: Wikiart, domena publiczna.
Na podstawie: Dwudziestolecie międzywojenne , Warszawa 2009.
Polecenie 2
Na podstawie galerii wskaż wspólne cechy kierunków w sztuce dwudziestolecia międzywojennego, zwracając uwagę na ich funkcje, rolę artysty i sposób rozumienia dzieła.
Na podstawie galerii wymień wspólne cechy kierunków w sztuce dwudziestolecia międzywojennego, zwracając uwagę na ich funkcje, rolę artysty i sposób rozumienia dzieła.