RDw3o3ropBtip1

Na zdjęciu zabudowania przemysłowe, liczne maszty i kominy.

1. Użytki rolne w Polsce

Użytki rolne to grunty orne, łąki i pastwiska, uprawy wieloletnie (plantacje i sady) oraz ogródki działkowe i przydomowe. Zajmują one łącznie około 60% powierzchni Polski. Grunty orne dominują na nizinach, choć często spotkać je można też na wyżynach i w górach. Łąki i pastwiska również występują w całym kraju, ale najwięcej jest ich na wschodzie, m.in. w dolinach rzek i na terenach podmokłych, a także w górach. Uprawy wieloletnie i ogródki koncentrują się w pobliżu miast.

R1OEERKmuuw0A1

Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie za pomocą kolorów przedstawiono użytkowanie ziemi w Polsce. Oznaczono i opisano główne miasta. Granice województw oznaczono szarymi liniami. Opisano państwa sąsiadujące. Na mapie kolorem kremowym oznaczono grunty orne, zajmujące większą część Polski. Kolorem jasnozielonym oznaczono łąki i pastwiska. Występują one nierównomiernie na terenie całego kraju ale największe ich skupisko jest we wschodniej części Polski. Kolorem zielonym oznaczono występowanie lasów, które występują nierównomiernie na terenie całego kraju. Kolorem różowym oznaczono tereny zabudowane, które pokrywają się z położeniem miast. Kolorem pomarańczowym oznaczono sady, które skupione są w województwie mazowieckim. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień. W legendzie na dole mapy objaśniono kolory użyte na mapie.

2. Przyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa w Polsce

Przyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa to ukształtowanie terenu, jakość gleby oraz klimat. Rolnictwo najlepiej rozwija się na terenach płaskich (niziny), pokrytych dobrymi glebami (np. czarnymi ziemiami, czarnoziemami, madami, glebami brunatnymi), w ciepłym i wilgotnym klimacie. W Polsce takie warunki występują na Nizinie Śląskiej i Szczecińskiej oraz na Kujawach i Żuławach. Najlepsze gleby – czarnoziemy – przyczyniły się do rozwoju rolnictwa na Wyżynie Lubelskiej.

RBgVdB1g9UBY51

Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie kolorami zaznaczono długość okresu wegetacyjnego. Z lewej strony mapy jest kolor brązowy, przechodzący w kierunku wschodnim w czerwony, potem żółty, zielony do zielono-niebieskiego. Najwięcej obszarów w kolorze zielonym i zielono-niebieskim występuje na północnym-wschodzie i na południu. W południowej części mapy, obejmującym góry występuje również kolor niebieski. Na izoliniach opisano długość okresu wegetacyjnego od stu dziewięćdziesięciu dni – kolor niebieski do dwustu trzydziestu dni – kolor brązowy. Czerwonymi punktami zaznaczono miasta wojewódzkie. Mapa pokryta jest siatką równoleżników i południków. Dookoła mapy jest biała ramka, w której opisane są współrzędne geograficzne. Poniżej mapy w legendzie umieszczono prostokątny poziomy pasek. Pasek podzielono na osiem kolorów. Z lewej strony niebieski, niebiesko-zielony, dalej zielony przez żółty, pomarańczowy i czerwony do brązowego. Na izoliniach opisano długość okresu wegetacyjnego od stu dziewięćdziesięciu dni – kolor niebieski do dwustu trzydziestu dni – kolor brązowy. Opisano izolinie sto dziewięćdziesiąt dni, dwieście, dwieście pięć, dwieście dziesięć, dwieście piętnaście, dwieście dwadzieścia, dwieście dwadzieścia pięć, dwieście trzydzieści dni.

3. Pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa w Polsce

Pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa wynikają z działalności człowieka. Są to przede wszystkim rozmaite zabiegi agrotechniczne – podstawowa uprawa ziemi, nawożenie, melioracje, płodozmian – mające na celu uzyskiwanie jak najwyższych zbiorów. Ważny jest też poziom mechanizacji prac, wielkość gospodarstw rolnych, specjalizacja produkcji, polityka rolna władz. Największa towarowość produkcji osiągana jest w dużych gospodarstwach specjalistycznych na zachodzie Polski.

R1Fq2fFdToHjf1

Ilustracja przedstawia dwie mapy Polski z podziałem na województwa. Na pierwszej diagramami kołowymi przedstawiono wielkość gospodarstw rolnych w poszczególnych województwach. W północno-zachodniej części kraju gospodarstwa duże – powyżej piętnastu hektarów, średnie – od pięciu do piętnastu hektarów i małe – poniżej pięciu hektarów – występują w podobnych ilościach. Na wchodzie i południu przeważają gospodarstwa małe – poniżej pięciu hektarów. Na drugiej mapie pokazany jest stopień towarowości rolnictwa. Największa towarowość jest w pasie od Żuław, poprzez Kujawy i Wielkopolskę po Dolny Śląsk i Śląsk Opolski, oraz w zachodniej części województwa zachodniopomorskiego i w centralnej części Mazowsza. Niska towarowość przeważa w Małopolsce

4. Główne rośliny uprawne w Polsce

Głównymi roślinami uprawnymi w Polsce są zboża, a wśród nich pszenica oraz pszenżyto, żyto, kukurydza i jęczmień. Z roślin niezbożowych ważne są ziemniaki, buraki cukrowe, rzepak, oraz warzywa i owoce. Na najlepszych glebach uprawia się pszenicę i buraki cukrowe, a także jęczmień, rzepak i kukurydzę. Na glebach słabych dominują ziemniaki, żyto i owies. Polska zajmuje 1. miejsce na świecie w uprawie pszenżyta. Liczymy się też w zbiorach jabłek, malin i truskawek.

R1B4vdQliikVG1

Na ilustracji diagram kołowy struktury zasiewów w Polsce w 2013 roku.

Pszenica	20,80%
Żyto	11,20%
Kukurydza	10,50%
Jęczmień	8,00%
Owies	4,20%
Pszenżyto	11,50%
Pozostałe zboża(gryka, proso,mieszanki zbożowe)	6,40%
Ziemniaki	3,30%
Buraki cukrowe	1,90%
Rzepak i rzepik	8,90%
Warzywa	1,20%
Pozostałe(strączkowe, przemysłowe,owocowe, pastewne)	12,10%

5. Główne zwierzęta hodowlane w Polsce

Trzoda chlewna, bydło i drób to główne zwierzęta hodowlane w Polsce. Ponadto hoduje się owce, kozy, konie, króliki i inne zwierzęta futerkowe, a także ryby. Zwierzęta trzymane są przeważnie dla mięsa, a ponadto dla skór, tłuszczów, mleka, jaj (tylko drób). W Polsce od kilku lat najwięcej wytwarza się mięsa drobiowego, choć wcześniej zawsze dominowała wieprzowina.

R1Ib7Qqs0RBn71

Na ilustracji cztery diagramy kołowe – struktura produkcji mięsa w Polsce. Pierwszy diagram dla roku 2000 – wieprzowina 65,9%, drób 19,8%, wołowina 11,2%, pozostałe mięso 3,1%. Drugi diagram dla roku 2005 – wieprzowina 58,5%, drób 30,0%, wołowina 9,2%, pozostałe mięso 2,3%. Trzeci diagram dla roku 2010 – wieprzowina 50,4%, drób 37,2%, wołowina 10,5%, pozostałe mięso 1,9%. Czwarty diagram dla roku 2014 – wieprzowina 39,5%, drób 45,7%, wołowina 13,8%, pozostałe mięso 1,0%.

6. Energetyka konwencjonalna i niekonwencjonalna

Energetyka konwencjonalna polega na uzyskiwaniu energii w wyniku spalania paliw. Wykorzystuje się tu głównie paliwa mineralne, czyli węgiel, ropę i gaz. Ostatnio jednak coraz częściej spalane są biopaliwa – płynne i stałe (biomasa) oraz biogazy. Zaliczają się one do odnawialnych źródeł energii. W energetyce niekonwencjonalnej korzysta się niemal wyłącznie ze źródeł odnawialnych – energii wód płynących i geotermalnych, wiatru, Słońca, powietrza.

RndJ9V10jF96C1

Na ilustracji schemat podziału energetyki. 1. Energetyka konwencjonalna – spalanie paliw nieodnawialnych (węgiel kamienny, węgiel brunatny, gaz ziemny, ropa naftowa) i odnawialnych (biopaliwa, biomasa stała, biomasa ciekła, biogazy, paliwa z odpadów komunalnych). 2. Energetyka niekonwencjonalna – wykorzystanie energii: reakcji jądrowych, wód płynących, wód termalnych, wiatru, Słońca, ciepła otoczenia.

7. Energetyka w Polsce

Polska energetyka w bardzo dużym stopniu opiera się na spalaniu węgla kamiennego i brunatnego w elektrowniach cieplnych – uzyskujemy w ten sposób blisko 90% potrzebnej nam energii. Jednak wykorzystanie odnawialnych źródeł energii stale wzrasta i do roku 2020 ma wynieść 15%. Największy w tym udział mają mieć biopaliwa oraz energia wiatrowa.
Problemem dla Polski i Europy jest nadmierne uzależnienie od dostaw rosyjskiego gazu i ropy.

R2kXmv8sJRHgi1

Na ilustracji dwa wykresy liniowe: Udział źródeł odnawialnych w pozyskaniu energii w krajach Unii Europejskiej i w Polsce w latach 2003–2013. Tendencja rosnąca, kraje Unii Europejskiej 11,1%–25,5%, Polska 5,2%–11,3%.

8. Zmiany w przemyśle Polski po 1989 r.

Przejście na gospodarkę rynkową w 1989 roku sprawiło, że działalność zakładów przemysłowych musiała stać się opłacalna. Konieczna była restrukturyzacja i prywatyzacja tych zakładów, które się do tego nadawały (pozostałe należało zlikwidować). Duże znaczenie miał napływ do Polski kapitału zagranicznego. Został on przyciągnięty m.in. dzięki utworzeniu 14 Specjalnych Stref Ekonomicznych. Wyraźnie spadło znaczenie przemysłu ciężkiego bazującego na węglu.

R1RPGbqeFJklG1

Na ilustracji wykresy słupkowe: wydobycie węgla w Polsce w latach 1950–2014 w milionach ton. W 1950 węgiel kamienny 78, węgiel brunatny 4,8. W 1960 węgiel kamienny 104, węgiel brunatny 10,3. W 1970 węgiel kamienny 140,1, węgiel brunatny 32,8. W 1980 węgiel kamienny 193,1, węgiel brunatny 36,9. W 1990 węgiel kamienny 147,7, węgiel brunatny 67,6. W 2000 węgiel kamienny 103,3, węgiel brunatny 59,5. W 2010 węgiel kamienny 76,7, węgiel brunatny 56,6. W 2014 węgiel kamienny 73,2, węgiel brunatny 63,9.

9. Najlepiej rozwijające się gałęzie przemysłu w Polsce

Branża surowcowo‑energetyczna jest w Polsce motorem napędowym dla całej gospodarki. Największe firmy w kraju to rafinerie w Płocku i Gdańsku, Zakłady Energetyczne (PGE, Tauron, Enea, Energa), KGHM oraz spółki węglowe. Spośród przemysłu przetwórczego najlepiej rozwija się produkcja środków transportu (m.in. samochody fiat, opel, volkswagen) i AGD. Dużo produktów z Polski trafia na rynki zagraniczne – poza w/w eksportujemy też miedź, chemikalia, meble, żywność.

RQTJ75XGx49q91

Na ilustracji wykresy słupkowe – wartość eksportu polskich produktów przemysłowych w latach 2010, 2011, 2012.

	2010	2011	2012
Węgiel, koks, brykiet	26 mld zł	24 mld zł	19 mld zł
Metale i wyroby metalowe	74 mld zł	68 mld zł	54 mld zł
Samochody	81 mld zł	84 mld zł	75 mld zł
Artykuły gospodarstwa domowego	42 mld zł	40 mld zł	35 mld zł
Komputery, sprzęt elektroniczny i optyczny	48 mld zł	43 mld zł	49 mld zł
Wyroby przemysłu chemicznego	83 mld zł	76 mld zł	61 mld zł
Meble	28 mld zł	27 mld zł	23 mld zł
Pozostałe wyroby przemysłu drzewno-papierniczego	28 mld zł	27 mld zł	22 mld zł
Wyroby przemysłu lekkiego	23 mld zł	22 mld zł	20 mld zł
Wyroby przemysłu spożywczego	64 mld zł	55 mld zł	48 mld zł

10. Najlepiej rozwijające się branże usługowe w Polsce

Spośród branż usługowych największe zatrudnienie ma handel, ale będzie się ono zmniejszać ze względu na rozwój handlu w Internecie. Sam Internet i związana z nim branża telekomunikacyjna rozwijają się bardzo szybko. Największymi firmami usługowymi są w Polsce banki, sieci sklepów wielkopowierzchniowych i operatorzy telefonii komórkowej. Nieźle też radzą sobie prywatne firmy transportowe. Duże zatrudnienie utrzymuje się w państwowej administracji, służbie zdrowia i edukacji.

R1bwvhGzhrYaN1

Na ilustracji diagram kołowy - branżowa struktura zatrudnienia w polskich usługach.

Handel	23,50%
Transport	9,10%
Łączność	3,20%
Edukacja	13,50%
Administracjapaństwowa	11,90%
Służba zdrowia	9,80%
Turystyka	4,10%
Finanse	4,30%
Pozostałe usługi	20,70%

11. Transport lądowy w Polsce

Transport lądowy obejmuje ruch kolejowy, drogowy i częściowo specjalny – przesyłowy. Od 1989 roku polskie koleje przechodzą liczne restrukturyzacje, ale i tak niezbyt dobrze radzą sobie w gospodarce rynkowej, m.in. jedno wielkie PKP podzielono na mniejsze, wyspecjalizowane spółki, np. PKP Intercity, Przewozy Regionalne, PKP Cargo. Transport drogowy rozwija się znacznie lepiej, np. dzięki dotacjom z Unii Europejskiej powstaje coraz więcej nowych autostrad, dróg ekspresowych i innych.

RLnFAi7pV7DaP1

Ilustracja przedstawia mapę Polski z podziałem na województwa i obrazuje docelową sieć dróg szybkiego ruchu. Tło mapy jest w kolorze białym. Granice województw zaznaczone są szarą linią. Białymi kropkami zaznaczono miasta wojewódzkie. Czarnymi kropkami oznaczono kontrole paszportowe na wschodniej granicy Polski z Białorusią i Ukrainą. Autostrady oznaczono ciemnoniebieskimi liniami. Na mapie zobrazowano trzy autostrady: pierwsza z północy na południe na trasie Gdańsk–Katowice i dalej do granicy Polski z Czechami , druga z zachodu na wschód w centralnej części Polski ze Świecka przez Poznań, Łódź i Warszawę do Kukuryków na granicy z Białorusią, trzecia z zachodu na wschód na południu Polski – z Olszyny i Jędrzychowic przez Katowice, Kraków i Rzeszów do Korczowej na granicy z Ukrainą. Drogi ekspresowe oznaczono kolorem jasnoniebieskimi. Ich sieć łączy głównie miasta wojewódzkie. Są rozmieszczone równomiernie, najrzadsza sieć tych dróg jest na północnym-wschodzie na Pomorzu Mazurskim. Na autostradach i drogach ekspresowych umieszczono czerwone tabliczki z numerami dróg. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień. W legendzie opisano znaki użyte na mapie.

12. Transport powietrzny w Polsce

Transport powietrzny – lotniczy – na dużą skalę zaczął się rozwijać w Polsce w latach 90. XX wieku, dzięki otwarciu naszych granic i ekspansji tanich linii lotniczych. Poza okresem ogólnoświatowego kryzysu z roku 2009 niemal cały czas przybywa nam pasażerów i połączeń lotniczych. Warszawa jest centralnym lotniskiem Polski, a oprócz niej działa kilkanaście portów regionalnych mających stałe połączenia głównie z miastami zachodnioeuropejskimi oraz liczne loty wakacyjne nad Morze Śródziemne.

13. Transport wodny w Polsce

Transport wodny obejmuje transport morski i śródlądowy (rzeczny). Transport morski obsługuje przede wszystkim handel zagraniczny. Przeładunek towarów odbywa się w dwóch naszych największych zespołach portowych – Gdańsk – Gdynia i Szczecin – Świnoujście. Ruch pasażerski to promy do Szwecji. Żegluga śródlądowa ma w Polsce niewielkie znaczenie. Prowadzona jest głównie na Odrze i Zalewie Szczecińskim w kierunku Niemiec. Najczęściej przewożone są surowce mineralne – węgiel kamienny, piasek, żwir.

R10lxuurmY6Mj1

Ilustracja przedstawia mapę północnej części Polski i porty morskie. Na mapie niebieskimi liniami przedstawiono linie promu pasażerskiego ze Świnoujścia do Ystad, Kopenhagi, Treleborga i Rønne, z Kołobrzegu do Nexø, z Gdyni do Karlskrony i z Gdańska do Nynäshamn. Miasta portowe oznaczono sygnaturą sześcianu, wielkością sześcianu zaznaczono obroty ładunkowe portu w milionach ton w dwa tysiące trzynastym roku. Największy Gdańsk – dwadzieścia siedem milionów ton, Gdynia – piętnaście milionów ton, najmniejsza Ustka – trzy tysiące ton. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień.

14. Turystyczne walory Polski

Polska ma liczne walory turystyczne, zarówno przyrodnicze, jak i kulturowe. Walory przyrodnicze – wybrzeże morskie, jeziora, lasy, góry, piękne krajobrazy – wykorzystywane są w turystyce wypoczynkowej i krajoznawczej. Walory kulturowe to zabytkowe miasta oraz pojedyncze obiekty o dużym znaczeniu historycznym. Do Polski najwięcej turystów przyjeżdża z krajów sąsiednich, zwłaszcza z Niemiec, których mieszkańcy są najbogatsi i często mają powiązania rodzinne z naszymi Ziemiami Zachodnimi.

RWg9q0QLTmugP1

Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie przedstawiono walory turystyczne. Główne ośrodki turystyczne podzielono na wypoczynkowe, krajoznawcze i uzdrowiskowe i przedstawiono w postaci kół w kolorze zielonym, czerwonym i niebieskim. Nad morzem, nad jeziorami i w górach oznaczono ośrodki turystyczne. Część z nich pełni jednocześnie kilka funkcji, więc sygnatury kół, którymi je oznaczono są w różnych kolorach. Wielkość ośrodków zróżnicowano wielkością sygnatur. Największe oznaczono dużymi kółkami i są to głównie miasta wojewódzkie, ale również popularne miejscowości wypoczynkowe w górach i nad morzem jak Karpacz, Zakopane, Kołobrzeg czy Świnoujście. W pozostałych rejonach czerwonym kółkiem oznaczono ośrodki krajoznawcze. Na mapie kolorem pomarańczowym oznaczono atrakcyjność obszarów turystycznych. Obszary atrakcyjne występują na pojezierzach, na Wyżynie Małopolskiej i w górach. Na mapie oznaczono sygnaturą z numerem obiekty wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Ich nazwy wraz z rokiem wpisu na listę opisano w legendzie mapy. Na mapie przedstawiono południki i równoleżniki. Dookoła mapy w ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień. W legendzie z lewej strony mapy opisano znaki użyte na mapie.

15. Zanieczyszczenie i ochrona przyrody

Globalne ocieplenie wywołane efektem cieplarnianym, dziura ozonowa i kwaśne opady to obecnie największe zagrożenia dla środowiska naturalnego. W Polsce na zanieczyszczenie najbardziej narażone są gęsto zaludnione i uprzemysłowione obszary na południu (Górny Śląsk) i w centrum kraju. Działania ochronne to m.in. zakładanie filtrów kominowych, budowa oczyszczalni ścieków, stosowanie katalizatorów spalin samochodowych, utylizacja lub powtórne wykorzystanie odpadów.

Rzx5LjBWAks9w1

Zanieczyszczenie i ochrona środowiska w Polsce

16. Prawne formy ochrony środowiska w Polsce

Prawne formy ochrony przyrody obejmują unikalne obszary, obiekty i gatunki. Najważniejsze formy to parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty i pomniki przyrody oraz ochrona gatunkowa. Polska uczestniczy w międzynarodowych programach ekologicznych, np. Natura 2000 (UE), Man and Biosphere (UNESCO). Ochrona dziedzictwa kulturowego polega na wpisaniu obiektu do rejestru zabytków. Najcenniejsze zabytki uznano pomnikami historii, a kilkanaście z nich wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

ReJxb0iyd182U1

Prawne formy ochrony środowiska w Polsce

Zadania

Pamiętam i rozumiem

1. Na których obszarach Polski występują najlepsze warunki naturalne do rozwoju rolnictwa i dlaczego właśnie tam?

2. Wymień główne rośliny uprawiane w Polsce i podaj przykłady ich wykorzystania.

3. Wymień główne zwierzęta hodowane w Polsce i podaj przykłady ich wykorzystania.

4. Na jakie sposoby w Polsce wykorzystywane są odnawialne źródła energii?

5. Omów główne zmiany w polskim przemyśle po roku 1989.

6. Które gałęzie przemysłu rozwijały się w Polsce dawniej, a które rozwijają się obecnie?

7. Wymień rodzaje usług, które rozwijają się w Polsce najlepiej, oraz te, które zanikają.

8. Jakie znasz rodzaje transportu lądowego i do jakich celów jest on najczęściej wykorzystywany?

9. Podaj zakres działalności polskiego transportu morskiego.

10. Wymień najważniejsze walory turystyczne Polski – przyrodnicze i kulturowe.

11. Podaj przykłady działań człowieka, które niszczą i które chronią środowisko naturalne.

Czytam i interpretuję

1. Wyjaśnij związek między towarowością produkcji rolnej a wielkością gospodarstw rolnych.

   R1Fq2fFdToHjf1

   Ilustracja przedstawia dwie mapy Polski z podziałem na województwa. Na pierwszej diagramami kołowymi przedstawiono wielkość gospodarstw rolnych w poszczególnych województwach. W północno-zachodniej części kraju gospodarstwa duże – powyżej piętnastu hektarów, średnie – od pięciu do piętnastu hektarów i małe – poniżej pięciu hektarów – występują w podobnych ilościach. Na wchodzie i południu przeważają gospodarstwa małe – poniżej pięciu hektarów. Na drugiej mapie pokazany jest stopień towarowości rolnictwa. Największa towarowość jest w pasie od Żuław, poprzez Kujawy i Wielkopolskę po Dolny Śląsk i Śląsk Opolski, oraz w zachodniej części województwa zachodniopomorskiego i w centralnej części Mazowsza. Niska towarowość przeważa w Małopolsce

   

2. Wyjaśnij, dlaczego pszenicę i żyto uprawia się w Polsce w zupełnie innych miejscach.

   R17CUy0qdfYuR1

   Ilustracja przedstawia dwie mapy Polski, na których pokazano udział pszenicy i żyta w ogólnej powierzchni zasiewów według powiatów. Na mapie czerwonymi liniami oznaczono granice województw, a czarnymi granice powiatów, czerwonymi kropkami oznaczono miasta wojewódzkie i je opisano. Uprawa pszenicy. Kolorem czerwonym oznaczono obszary, w których uprawa pszenicy przekracza czterdzieści pięć procent ogólnej powierzchni zasiewów. Obejmują one powiaty w województwie dolnośląskim, lubelskim, pomorskim i warmińsko-mazurskim. Bezpośrednio do tych powiatów przylegają obszary o równie dużym odsetku pszenicy w ogólnej powierzchni zasiewów, wynoszącym powyżej dwudziestu pięciu procent. Kolorem żółtym oznaczono obszary, na których udział pszenicy w ogólnej powierzchni zasiewów wynosi od pięciu do piętnastu procent i obejmuje on przeważającą część mapy – centralną Polskę. Kolorem zielonym oznaczono obszary, na których uprawa pszenicy nie przekracza pięciu procent ogólnej powierzchni zasiewów i występują one w województwie mazowieckim, podlaskim i pomorskim. Poniżej mapy opisano kolory użyte na mapie. Uprawa żyta. Odcieniami koloru zielonego i żółtego oznaczono obszary, w których udział żyta w ogólnej powierzchni zasiewów wynosi poniżej piętnastu procent. Obejmują one większą powierzchnię mapy. Najniższe wartości są na południu Polski, w województwie dolnośląskim, na obszarach górskich, na Wyżynie Lubelskiej oraz w województwie kujawsko-pomorskim, pomorskim i warmińsko-mazurskim. Powiaty w których udział żyta w ogólnej powierzchni zasiewów przekracza piętnaście procent oznaczono odcieniami koloru pomarańczowego i występują one w województwach łódzkim, mazowieckim, podlaskim, lubuskim, zachodniopomorskim i pomorskim. Poniżej mapy opisano kolory użyte na mapie.

   

3. Wyjaśnij przyczyny widocznego na mapie rozmieszczenia hodowli bydła w Polsce

   RYG99i7fEoCoo1

   Ilustracja przedstawia mapę Polski z podziałem na powiaty, na której za pomocą kolorów przedstawiono liczbę sztuk bydła na sto hektarów użytków rolnych wg powiatów. Na mapie czerwonymi liniami oznaczono granice województw, a czarnymi granice powiatów, czerwonymi kropkami oznaczono miasta wojewódzkie i je opisano. Najciemniejszym odcieniem koloru brązowego oznaczono obszary, gdzie występuje powyżej sześćdziesięciu sztuk bydła na sto hektarów użytków rolnych. Jest to województwo podlaskie, północna i wschodnia część województwa mazowieckiego, południowa część województwa warmińsko-mazurskiego i kilka powiatów na styku województwa wielkopolskiego i łódzkiego. Najjaśniejszym odcieniem oznaczono obszary, gdzie hoduje się poniżej piętnastu sztuk bydła na sto hektarów użytków rolnych. Jest to centralna część województwa mazowieckiego, okolice Łodzi i zachodnia część Polski. W pozostałych powiatach oznaczonych trzema różnymi odcieniami koloru brązowego przedstawiono obszary, na których hodowla bydła waha się od szesnastu do sześćdziesięciu sztuk na sto hektarów użytków rolnych. Występują one na mapie w zbliżonych ilościach i są rozłożone nierównomiernie. Poniżej mapy w legendzie opisano kolory użyte na mapie.

   

4. Wskaż i wyjaśnij różnice w obrocie węglem kamiennym i brunatnym w Polsce.

   R1DGKjqeC515u1

   Na ilustracji wykresy słupkowe – wydobycie i zużycie węgla kamiennego, jego eksport i import oraz wydobycie i zużycie węgla brunatnego w latach 2005–2013. Większe wartości dla węgla kamiennego. Wydobycie węgla kamiennego maleje, zużycie na mnie więcej stałym poziomie. Eksport węgla kamiennego początkowo wysoki, potem zmalał, w 2013 roku wzrósł. Import początkowo niewielki, potem wzrósł, a w 2012 zmalał. Wydobycie i zużycie węgla brunatnego od 6000000 ton w 2005 roku do 7000000 ton w 2013 roku.

   

5. Wskaż i wyjaśnij różnice w produkcji stali i miedzi w Polsce.

   RgF25zkj2O4gI1

   Na ilustracji produkcja głównych metali w Polsce w latach 1950–2010 w tysiącach ton. Wartości przedstawiono w formie różnej wielkości elips. Pierwszy ciąg elips dla stali surowej: rok 1950 – 2510 tys. ton, rok 1960 – 6680 tys. ton, rok 1970 – 11800 tys. ton, rok 1980 – 19490 tys. ton, rok 1990 – 13630 tys. ton, rok 2000 – 10500 tys. ton, rok 2010 – 7993 tys. ton, rok 2014 – 8799 tys. ton. Drugi ciąg elips dla miedzi rafinowanej: rok 1950 –10 tys. ton, rok 1960 – 22 tys. ton, rok 1970 – 72 tys. ton, rok 1980 – 357 tys. ton, rok 1990 – 346 tys. ton, rok 2000 – 518 tys. ton, rok 2010 – 569 tys. ton, rok 2014 – 588 tys. ton.

   

6. Określ branże, w których działają największe firmy przemysłowe w Polsce.

   Największe firmy przemysłowe w Polsce

   Miejsce	Firma	Przychody ze sprzedaży w tys. zł	Przychody ogółem w tys. zł	Zysk brutto w tys. zł	Zysk netto w tys. zł	Zatrudnienie
   1	PKN Orlen SA, Płock	88 348 971	90 361 420	2 663 963	2 127 798	4 445
   2	GK Grupy Lotos SA, Gdańsk	33 111 000	33 539 283	361 202	922 970	5 015
   3	PGE Polska Grupa Energetyczna SA, Warszawa	30 556 814	31 952 421	4 102 537	3 232 834	41 395
   4	GK PGNiG SA, Warszawa	28 730 000	28 946 000	2 542 000	2 234 000	32 326
   5	GK Tauron Polska Energia SA, Katowice	24 741 257	24 991 464	1 935 849	1 541 299	27 281
   6	KGHM Polska Miedź SA, Lubin	21 337 870	22 595 877	6 417 086	4 868 249	18 644
   7	Fiat Auto Poland SA, Bielsko‑Biała	14 113 720	14 172 570	107 555	106 770	4 857
   8	BP Europa SE Oddział w Polsce, Kraków	13 458 535	13 506 054	46 946	4 126	429
   9	GK Energa SA, Gdańsk	11 176 799	11 391 132	626 333	456 421	11 009
   10	Kompania Węglowa SA, Katowice	10 720 643	11 730 004	196 740	164 023	60 177

7. Opisz wzajemne powiązania między rozwojem usług, miast i przemysłu.

   RybzMaRvL1ySZ1

   Na ilustracji schemat wzajemnych powiązań w rozwoju przemysłu, miast i usług. Rozwój przemysłu, rozwój usług i rozwój miast są przedstawione jako wierzchołki trójkąta i połączone są strzałkami. Przy strzałkach dopisano czynniki: napływ siły roboczej, produkcja dla ludności – miejsca pracy; obsługa ludności – miejsca pracy; produkcja dla usług, produkcja dla przemysłu.

   

8. Na podstawie map poniżej wyjaśnij przyczyny zróżnicowania gęstości sieci transportu lądowego w Polsce.

   R124WxHW3XORT1

   Gęstość sieci transportu lądowego w Polsce

   

9. Na mapie poniżej wskaż główne wodne drogi śródlądowe w Polsce i określ do jakich przewozów są lub były one wykorzystywane.

   R1EWWM4puMsYW1

   Ilustracja przedstawia mapę Polski. Na mapie niebieskimi liniami przedstawiono drogi wodne z podziałem na klasy (szerokie – klasa czwarta i piąta, wąskie – klasy jeden, dwa, trzy). Białymi kółkami zaznaczono miasta portowe. Strzałkami wskazano kanały i opisano ich nazwy. Drogi wodne przebiegają głównymi rzekami, zasadniczo najszersze są u ujść. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień.

   

10. Czy można połączyć wypoczynek z krajoznawstwem? Jeśli tak, to podaj odpowiednie przykłady.

    R14ltvZ2HLddV1

    Na ilustracji schemat podziału turystyki na główne jej rodzaje – wypoczynek (czynny, bierny) i krajoznawstwo (poznawanie ciekawych miejsc i obiektów przyrodniczych i kulturowych).

    

11. Wskaż prawne formy ochrony przyrody, w ramach których ochrona jest najbardziej ścisła.
    Wskaż prawne formy ochrony przyrody obejmujące największe obszary.

    RV4YE5i3nIJjo1

    Wykres przedstawiający poziom ochrony i zasięg prawnych form ochrony przyrody w Polsce.

    wysoki	Ścisłyrezerwatprzyrody		Ochronagatunkowa			Pomnikprzyrody
    	Użytekekologiczny	Rezerwatprzyrody		Parknarodowy
    Poziomochrony	Stanowiskodokumentacyjne				Parkkrajobrazowy
    niski				Zespółprzyrodniczo-krajobrazowy		Obszarchronionegokrajobrazu
    	mała		Powierzchnia(liczba obiektów)			duża

    

Rozwiązuję problemy

1. Jakie są główne przeszkody w rozwoju rolnictwa ekologicznego i co można zrobić, aby je przezwyciężyć.

2. W jaki sposób można uzyskiwać wyższe zbiory pszenicy?

3. Co można zrobić, aby zwiększyć hodowlę owiec w Polsce?

4. W jaki sposób Polska może zmniejszyć swoje uzależnienie od dostaw ropy i gazu z Rosji?

5. Podaj propozycje zmian w funkcjonowaniu zakładu przemysłowego, który nie radzi sobie w gospodarce wolnorynkowej.

6. Czy Polska może dogonić kraje przodujące w rozwoju przemysłu nowoczesnych technologii (Hi‑Tech)? Jeśli tak, to w jaki sposób?

7. Jakie są główne przeszkody dla intensywnego rozwoju usług w Polsce i co można zrobić, by je niwelować?

8. Jaki jest Twój pomysł na usprawnienie działania polskich kolei?

9. Czy wewnątrzkrajowy ruch lotniczy ma szansę rozwinąć się w Polsce? Co można tu zrobić?

10. Zastanów się, w jaki sposób można zwiększyć liczbę turystów zagranicznych przyjeżdżających do Polski.

11. Co można zrobić, by jeszcze lepiej chronić środowisko naturalne i kulturowe?

Projekt badawczy

Test sprawdzający do działu: III. Gospodarka Polski

Test sprawdzający

Klucz testu