Ilustracja interaktywna prezentuje zdjęcie ruin starożytnego budynku. Po jego bokach widać szereg kolumn podtrzymujących sklepienia i kolejne piętro budynku. W oddali widać na wzniesieniu ruiny starożytnej budowli. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Droga do stanu szczęśliwości. Zdjęcie przedstawia alejkę w parku, między drzewami. Jak już wiesz zarówno stoicy, jak i epikurejczycy uważali, że celem ludzkiego istnienia jest stan szczęśliwości. Przedstawiciele obydwóch szkół wyznaczyli odmienne sposoby i metody realizacji tego celu. Stoickie życie w zgodzie z naturą oznaczało w swojej istocie określony ideał etyczny, którego realizacja wiązała się z postępowaniem w zgodzie z rozumem. Podział na wartości dobre i złe oraz obojętne stanowi główną oś rozważań moralnych przedstawicieli Portyku. Jednak nauki stoików charakteryzowały się znacznie większą złożonością. 2. Cnota i wiedza. Grafika przedstawia nierzeczywisty widok – z kart otwartej książki wyrasta duże, zielone drzewo. Podstawowe założenie stoików mówi, że każda istota powinna żyć w zgodzie z naturą. Jako, że nadrzędną cechą ludzką zdaniem przedstawicieli Portyku jest rozum, to w zgodzie z nim każdy człowiek powinien postępować. Doskonały rozwój ludzkiej jednostki dokonuje się właśnie poprzez życie w zgodzie z cnotą, prowadząc do stanu absolutnej szczęśliwości. Cnota to wiedza o tym, co dobre, złe i obojętne, a osiąga się ją właśnie za sprawą rozumu. Jak możemy przeczytać w pismach Stobajosa: Mądrość (phronesis) jest wiedzą o tym, co trzeba czynić, o tym, czego czynić nie należy, i o tym, co nie podpada ani pod pierwszy, ani pod drugi przypadek, albo wiedzą o tym, co dobre i co złe oraz o rzeczach z natury obojętnych dla człowieka, który żyje w społeczności [...] [Stobajos, Anthol., II, 59, 4 (= von Arnim, S. V. F., III, fr. 262). Cyt. za: Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej. Tom 3. Systemy epoki hellenistycznej, tłum. Edward Iwo Zieliński, Wydawnictwo KUL, Lublin 1999, s. 411-412]. 3. Identyczność cnoty we wszystkich bytach rozumnych. Zdjęcie przedstawia ludzkie dłonie. Dłonie trzymają nadgarstki, tworząc tym samym okrąg. Przełomowość systemu etycznego zaproponowanego przez stoików polegała między innymi na tym, że znosili oni nierówności społeczne. Uznanie każdej istoty ludzkie za rozumną umożliwiała, każdemu kto tego zechciał dążenie do stoickiego ideału szczęśliwości, rozumianego jako życie w cnocie, a więc w zgodzie z logosem. W jednym ze starożytnych tekstów poświęconych rozważaniom stoików możemy przeczytać: Jeżeli natura ludzka zdolna jest do mądrości, to jest konieczne, aby rzemieślnicy, chłopi, kobiety, jednym słowem wszyscy, którzy są ludźmi byli tak kształceni, aby byli mądrzy, i aby powstał zastęp ludzi mądrych z każdego języka, stanu, płci i wieku [...]. Zdali sobie z tego sprawę stoicy, którzy mówili, że studium filozofii powinni się oddawać niewolnicy i kobiety [...]. [Laktancjusz, Div. Instit., III, 25 (= von Arnim, S. V. F., III, fr. 253). Cytuję za: Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej. Tom 3. Systemy epoki hellenistycznej, tłum. Edward Iwo Zieliński, Wydawnictwo KUL, Lublin 1999, s. 414]. 4. Prawo ludzkie a życie w zgodzie z naturą. Zdjęcie przedstawia rzeźbę kobiety. Kobieta trzyma w wyciągniętej ku górze wagę szalkową. Stoicy uznawali, że ludzkie prawa wywodzą się bezpośrednio z zasad natury. Dzieje się tak, ponieważ człowiek jako istota rozumna ma dostęp do logosu i wyraża sobą najwyższy logos. Tym samym prawa ustanawiane na drodze rozumności odzwierciedlają wyższy ład natury, pozostając ze sobą w zgodzie. Cyceron opisuje tę zależność następującymi słowami: Prawo jest to zaszczepiony w naturę najwyższy rozum, który nakazuje, co trzeba czynić, i zakazuje, czego czynić nie należy. Ten sam rozum utwierdzony i udoskonalony w ludzkim umyśle jest prawidłem postępowania człowieka. /Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, tom 3: Systemy epoki hellenistycznej, tłum. E. I. Zieliński, Lublin 1999, s. 424/, 5. Jedność z innymi – kosmopolityzm. Zdjęcie przedstawia cztery ludzkie dłonie o różnych odcieniach skóry. Dłonie są ze sobą splecione, tworząc kwadrat, dzięki trzymaniu się za nadgarstki. Zgodnie z rozważaniami stoików, każda żywa istota, według zasady oikeiôsis, pragnie utrzymać się w istnieniu oraz rozwijać się. Według przedstawicieli Portyku zasada ta nie sprowadza się jedynie do miłości własnej, lecz rozszerza się na tych, którzy są nam podobni, a tym samym stanowią oni rozwinięcie naszego życia. W tym kontekście stoicyzm stanowi przejaw myśli kosmopolitycznej, czyli afirmacji więzi z całym światem. Opisuje to następujący fragment: To sama natura skłania nas do miłowania tych, których wydaliśmy na świat, Stąd znów wynika, że naturalna jest także powszechna życzliwość wzajemna pomiędzy ludźmi, tak iż człowiek – właśnie dlatego, że jest człowiekiem – nie może patrzeć na drugiego człowieka jako na coś sobie obcego. /Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, tom 3: Systemy epoki hellenistycznej, tłum. E. I. Zieliński, Lublin 1999, s. 426/. 6. Apatia jako stan doskonałej szczęśliwości. Zdjęcie przedstawia człowieka w bluzie z kapturem na głowie, siedzącego na brzegu jeziora. Człowiek jest odwrócony tyłem do widza. Zachodzi słońce. Jak już wiesz, stoicy utożsamiali ze sobą rozwój ludzkiej rozumności z osiąganiem stanu szczęśliwości. Zwolennicy Zenona uważali, że głównym źródłem nieszczęścia są cztery główne namiętności: pożądanie, obawa, cierpienie i przyjemność. Przedstawiciele Portyku uważali, że stan szczęśliwości może osiągnąć tylko ten, kto wyzbędzie się wszelkich namiętności. Tym samym ideałem stoickiego spełnienia jest apatia, całkowity brak odczuwania, czyli beznamiętność. Zwolennicy Portyku wskazują na następujące przyczyny pojawiania się poszczególnych namiętności: Pożądanie zależy od fałszywego mniemania i fałszywego sądu dotyczącego dobra przyszłego; obawa zależy od fałszywego mniemania i fałszywego sądu dotyczącego przyszłego zła; cierpienie zależy od fałszywego mniemania i fałszywego sądu na temat domniemanego zła obecnego, a przyjemność od fałszywego mniemania i fałszywego sądu na temat domniemanego dobra obecnego. /Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, tom 3: Systemy epoki hellenistycznej, tłum. E. I. Zieliński, Lublin 1999, s. 426/. 7. Stoicki ideał mędrca. Zdjęcie przedstawia bohatera Gwiezdnych wojen – Mistrza Yodę. Mędrzec siedzi zamyślony na dużym fotelu. Zastanów się, jakie cechy stoickiego mędrca posiada Mistrz Yoda, bohater serii Gwiezdnych Wojen. Stoicki ideał związany z życiem w zgodzie z naturą, a więc według zasad rozumu zwieńcza postać mędrca, który ma stanowić wzorzec dla innych. Jak zapewne się domyślasz, ten, kto osiągnął doskonałość w rozumieniu zwolenników Portyku, cechuje się całkowitą niewrażliwością na namiętności, a każdy jego czyn dyktuje całkowita zgodność z prawami logosu. Postać stoickiego mędrca opisuje Stobajos: Jest wielki, ponieważ może dopiąć rzeczy, które wybiera i postanawia; wybitny, ponieważ każda jego część doznała duchowego wzrostu; wzniosły, ponieważ uczestniczy w tej wzniosłości, która właściwa jest człowiekowi znakomitemu i mądremu; mocny, ponieważ obdarzony mocą, która mu przynależy, jako że jest niezwyciężony i nie do pokonania. /Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, tom 3: Systemy epoki hellenistycznej, tłum. E. I. Zieliński, Lublin 1999, s. 433/.