Schemat przedstawia przyczyny, skutki i sposoby zapobiegania eksplozji demograficznej. Opisano: 1. Przyczyny eksplozji demograficznej. Utrzymywanie się wysokiego współczynnika urodzeń: tradycyjny model rodziny wielodzietnej uwarunkowany religijnie i kulturowo, dzieci jako zabezpieczenie na starość, duży odsetek kobiet w wieku rozrodczym, istnienie poligamii, mała powszechność metod planowania rodziny wynikająca z niskiego poziomu wykształcenia ludności. Gwałtowny spadek współczynnika zgonów: rozwój medycyny (szczepień, leków), poprawa opieki zdrowotnej, zwiększenie poziomu higieny, zmniejszenie poziomu analfabetyzmu, znaczne ograniczenie głodu. 2. Skutki eksplozji demograficznej. Demograficzne: wzrost liczby ludności, zaburzenie struktury wieku (duża liczba dzieci), zaburzenia struktury płci wywołane kontrolą urodzeń ze strony państwa (na przykład w Indiach, gdzie rodzice muszą oddać posag rodzinie męża jej córki), szerzenie się aborcji stosowanej jako środek zapobiegawczy przed przeludnieniem. Społeczne: niski poziom życia, głód i niedożywienie, przeludnienie wsi i masowa migracja do miast, powstawanie dzielnic nędz. Gospodarcze: ubożenie społeczeństwa spowodowane dużym bezrobociem i niskimi płacami będącymi wynikiem nadmiernej podaży siły roboczej, kontynuacja przestarzałego modelu gospodarki z dominacją sektora rolniczego, niski poziom rozwoju infrastruktury nienadążający za eksplozją demograficzną, niemożność rozwoju inwestycji spowodowana koniecznością zaspokojenia podstawowych potrzeb ludności. Polityczne: konflikty i niepokoje społeczne (o ziemię, surowce naturalne, wodę, na tle etnicznym, religijnym), zagrożenie atakami zbrojnymi i terroryzmem dla turystów, chęć uczestnictwa w polityce światowej w wyniku dużej liczby ludności. Ekologiczne: duży odsetek ludności nie ma dostępu do czystej wody, wycinka lasów spowodowana zapotrzebowaniem na nowe tereny rolnicze, dewastacja gleb w wyniku prowadzonej rabunkowej gospodarki leśnej, duża ilość zanieczyszczeń komunalnych i przemysłowych. 3. Sposoby zapobiegania eksplozji demograficznej Na przykładzie Chin: ograniczenie liczby urodzeń, korzyści dla pracowników posiadających małą liczbę dzieci, korzyści finansowe dla rodzin przestrzegających zasad polityki jednego dziecka, lepsze warunki mieszkaniowe i lepsze stanowiska pracy dla osób mających małą liczbę dzieci, nakładanie opłat za służbę zdrowia i edukację dla rodzin posiadających więcej niż jedno dziecko. Na przykładzie Indii: wprowadzenie legalnej aborcji, zachęcanie do darmowej sterylizacji, rozpowszechnienie antykoncepcji, bonifikaty dla mężczyzn nie posiadających dzieci, korzyści finansowe dla młodych małżeństw, które nie mają dzieci, zakaz badań prenatalnych ograniczający aborcję dziewczynek.

Schemat przedstawia przyczyny, skutki sposoby zapobiegania implozji demograficznej. Opisano: 1. Przyczyny implozji demograficznej Gwałtowny spadek współczynnika urodzeń (i współczynnika dzietności): model rodziny 2+1 lub bezdzietnej, występowanie rodzin niepełnych, związków kohabitacyjnych, partnerskich itd., występowanie jednoosobowych gospodarstw domowych, kariera zawodowa i naukowa, stosowanie antykoncepcji, powszechność aborcji, globalizacja - przenikanie wzorców z kultury zachodniej, spadek rangi prokreacji jako nadrzędnego celu małżeństwa i upowszechnienie się realizacji innych celów. Utrzymywanie się niskiego współczynnika zgonów: wysoki poziom medycyny, wysoki poziom opieki zdrowotnej, utrzymujący się poziom higieny, wysoka świadomość w zakresie dbania o zdrowie, dbanie o dietę. 2. Skutki implozji demograficznej Demograficzne: starzenie się społeczeństwa - wzrost udziału osób starszych, spadek liczby ludności. Społeczne: coraz większe nakłady na utrzymywanie osób starszych, zapotrzebowanie na siłę roboczą w działalności związanej z opieką nad osobami starszymi, nowe trendy w kształceniu lekarzy, konflikt pokoleniowy, duża liczba imigrantów. Gospodarcze: obciążenia gospodarki z tytułu dużej liczby osób w wieku poprodukcyjnym, brak rąk do pracy, rozwój usług przeznaczonych dla osób starszych. Polityczne: reformy w systemie ubezpieczeń społecznych, reformy systemu edukacji. 3. Sposoby zapobiegania implozji demograficznej Na przykładzie Niemiec: otwarcie na imigrantów, zachęcanie młodych ludzi, żeby żyli, uczyli się i pracowali w Niemczech poprzez płatne szkolenia i staże, polityka pronatalistyczna: ulgi podatkowe, programy prorodzinne, zasiłki, urlopy itd. Na przykładzie Rosji (oprócz niskiego przyrostu naturalnego jest tam nasilone zjawisko emigracji): modernizacja dziecięcych szpitali i klinik, promowanie posiadania rodziny i potomstwa (reklamy), korzyści finansowe związane ze sferą mieszkaniową i edukacyjną dla rodzin posiadających więcej niż jedno dziecko, dzierżawa fragmentu Syberii Chińczykom, zniechęcanie do kupowania alkoholu, liczne korzyści finansowe dla matek w ciąży.