bg‑lime

Typy układu nerwowego bezkręgowców

Na poniższej ilustracji przedstawiono ewolucję układu nerwowego zwierząt bezkręgowych. Zaobserwować można tendencję do koncentrowania się komórek w zwoje nerwowe oraz do zlewania się zwojów. Dzięki temu dochodzi do zwiększenia liczby połączeń między komórkami nerwowymi, co wiąże się z większą sprawnością układu nerwowego.

ROeKz29oP7oBP1
Ilustracja interaktywna przedstawia rysunki dziesięciu gatunków zwierząt: 1. Polipa (reprezentującego parzydełkowce), 2. Meduzę (reprezentującą parzydełkowce), 3. Wypławka (reprezentującego płazińce), 4. Owsika reprezentującego nicienie), 5. Dżdżownicę (reprezentującą pierścienice), 6. Pijawkę (reprezentującą pierścienice), 7. Owada (reprezentującego stawonogi), 8. Chitona (reprezentującego mięczaki), 9. Kałamarnicę (reprezentującą mięczaki), rozgwiazdę (reprezentującą szkarłupnie). Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Polip (reprezentujący parzydełkowce). Ciało polipa ma kształt workowaty, ma podłużną, dość wąską stopę i liczne nitkowate parzydełka. Układ nerwowy typu rozproszonego (siateczkowego). Film przedstawia ciało parzydełkowca (stułbiopława). Ukazany jest na nim układ nerwowy, który nie zawiera centrum nerwowego, a rozłożoną po całym ciele sieć nerwów. Są one zobrazowane jako czerwone połączone ze sobą linie, po których przemieszcza się punkt symbolizujący impuls nerwowy. U stułbi, która przybiera postać polipa, impuls nerwowy rozchodzi się miedzy komórkami nabłonkowo-nerwowymi, które łączą się długimi wypustkami. Prymitywną sieć nerwową parzydełkowców tworzą niemielinowane, pozbawione osłonek komórki nerwowe o silnie porozgałęzianych wypustkach. U osiadłych parzydełkowców, polipów, nie występują zwoje, a przewodzenie jest wolne, nieukierunkowane. 2. Meduza (reprezentująca parzydełkowce). Ilustracja przedstawia schemat budowy meduzy w przekroju bocznym. Ma ona parasolowaty kształt, na jej przekroju znajdują się cyfry oznaczające elementy budowy: Kanał radialny znajduje się wewnątrz jamy chłonąco-trawiącej, otacza centrum ciała meduzy. Pierścień nerwowy – jest to wąski pierścień znajdujący się w we wnętrzu ciała meduzy, który okala trzonek. Kanał centralny – znajduje się wewnątrz ciała meduzy w sąsiedztwie trzonka. Wewnętrzny pierścień nerwowy – otacza ciało meduzy od wewnętrznej strony. Kanał okrężny okala meduzę dookoła dolnej części jej parasolowatego ciała. Zewnętrzny pierścień nerwowy – otacza ciało meduzy od zewnętrznej strony. Impuls nerwowy rozchodzi się po ciele komórkami nabłonkowo-nerwowymi, które łączą się długimi wypustkami, tworząc rozproszoną sieć. Układ nerwowy typu rozproszonego (siateczkowego). Film prezentuje schemat budowy meduzy w przekroju bocznym. Ma ona parasolowaty kształt, na jej przekroju liniami zaznaczone są drogi przebiegu impulsu nerwowego od zewnętrznej strony do wnętrza ciała meduzy wewnętrznym kanałem nerwowym. Układ nerwowy poruszających się swobodnie poruszających się parzydełkowców, meduz, jest wyżej zorganizowany niż polipów. Tworzy zwoje. 3. Wypławek (reprezentujący płazińce). Ilustracja przedstawia wypławka o workowatym, obłym ciele. Górna część ciała posiada po bokach dwie wypustki, a w ich pobliżu znajdują się dwie plamki oczne. Dolna część ciała jest stożkowata. W obrębie ciała zaprezentowany jest układ nerwowy biegnący wzdłuż jego ciała. Są to dwa równoległe do siebie pnie nerwowe połączone spoidłami poprzecznymi, blisko osadzonymi spoidłami nerwowymi, ułożonymi równolegle. W okolicy plamek ocznych znajdują się zwoje nerwowe. Układ nerwowy typu ortogonalnego (pasmowego). Film prezentuje podłużnego wypławka z zaznaczonym we wnętrzu jego ciała układem nerwowym. Impuls nerwowy płynie od zwojów nerwowych wzdłuż całego ciała podłużnymi pniami nerwowymi znajdującymi się po bokach ciała wypławka. U płazińców impuls nerwowy biegnie od zwojów nerwowych do pni nerwowych. U płazińców występuje prosty układ nerwowy. Komórki nerwowe skupione są w dwa zwoje nerwowe znajdujące się w przedniej części ciała. Odchodzą od nich boczne pnie nerwowe. 4. Owsik (nicienie). Ilustracja przedstawia owsika i jego układ nerwowy nicieni. Ukazane jest podłużne, obłe ciało nicienia, zwężające się z przodu i z tyłu. Ciało rozpoczyna się niewielkim otworem gębowym, za którym widać wewnątrz ciała pierścień okołogardzielowy znajdujący się w części głowowej. Pierścień zbudowany jest z kilku zwojów nerwowych, od którego odchodzą pnie nerwowe. Są to równoległe linie: rozróżnia się wśród nich pień grzbietowych i pień brzuszny. Pierścienie są połączone półokrągłymi, równoległymi do siebie spoidłami poprzecznymi. Układ nerwowy typu ortogonalnego (pasmowego). Film przedstawia podłużnego nicienia, którego ciało zwęża się na obu końcach stożkowo. We wnętrzu ciała wskazany jest układ nerwowy, dwoma pniami nerwowymi znajdującymi się wzdłuż całego ciała biegnie impuls nerwowy od obrączki okołogardzielowej przez zwoje nerwowe do pni nerwowych. U nicieni występuje prosty układ nerwowy. Komórki nerwowe skupione są w pierścień okołogardzielowy znajdujący się w przedniej części ciała. Odchodzą od niego pnie nerwowe. 5. Dżdżownica (pierścienice). Ilustracja przedstawia dżdżownicę i jej układ nerwowy. Układ jest typu drabinkowego. Dżdżownica ma obłe, podłużne ciało. Rozpoczyna się ono na górze okrągłymi zwojami nadprzełykowymi oraz podprzełykowymi, obok nich ułożona jest obrączka okołoprzełykowa. Od zwojów biegną wzdłuż całego ciała dwa równoległe do siebie pnie nerwowe, połączone ze sobą zwojami segmentalnymi, które dzielą ciało dżdżownicy na segmenty. Na ilustracji oznaczone są również spoidła poprzeczne w postaci równolegle ułożonych, rozgałęziających się na końcu linii. Układ nerwowy typu drabinkowego. Film przedstawia pierścienicę o obłym, podłużnym ciele, w którym ukazana jest droga, którą przebywa impuls nerwowy. U pierścienic impuls płynie ze zwojów nerwowych przez obrączkę okołoprzełykową oraz zwoje podgardzielowe do pni nerwowych. Występuje u zwierząt mających segmentację homonomiczną, takich jak pierścienice. W odcinku głowowym znajdują się zwoje nadprzełykowe unerwiające głowowe narządy zmysłów. Ze zwojami podprzełykowymi, które unerwiają okolice otworu gębowego, łączy je obrączka okołoprzełykowa. Odchodzą od nich pnie brzuszne, w których występują zwoje segmentalne. 6. Pijawka (pierścienice). Ilustracja przedstawia pijawkę i jej układ nerwowy. Jej ciało jest cylindryczne, wydłużone, nieznacznie spłaszczone grzbietowo-brzusznie, zwężone w przedniej części i na końcu. Układ nerwowy stanowi brzuszny pień nerwowy biegnący wzdłuż ciała, od którego odchodzą drabinkowo zwoje segmentalne, a przy głowie zwoje nerwowe. Układ nerwowy typu drabinkowego. Film przedstawia wydłużone, obłe ciało pijawki, wyraźnie segmentowane, spłaszczone grzbietobrzusznie. W jej ciele wskazany jest drabinkowy układ nerwowy. U pierścienic, na przykład pijawki, impuls nerwowy biegnie od zwojów nerwowych przez zwoje segmentalne do brzusznego pnia nerwowego. U niektórych pierścienic, np. pijawek, pnie nerwowe i zwoje leżące w jednym segmencie zlewają się, tworząc brzuszny łańcuszek nerwowy. 7. Owad (stawonogi). Ilustracja przedstawia układ nerwowy owadów, które mają mózg i brzuszny łańcuszek nerwowy. Widoczne jest ciało owada w uproszczeniu – kontury jego głowy, czułków, wąski tułów i długi odwłok oraz trzy pary symetrycznych do siebie kończyn, występujących po obu stronach ciała. Na schemacie w głowie zaznaczony jest mózg, od którego wzdłuż osi symetrii ciała owada biegnie łańcuszek nerwowy. Na wysokości brzucha zaznaczony jest brzuszny łańcuszek nerwowy, a na odwłoku rozmieszczone w równych odstępach niewielkie punkty – są to zwoje segmentalne. Układ nerwowy typu łańcuszkowego. Film przedstawia kontur ciała stawonoga (głowę, czułki, wąski tułów i długi, wrzecionowaty odwłok oraz trzy pary odnóży. We wnętrzu ciała ukazany jest układ nerwowy. U stawonogów impuls nerwowy biegnie od mózgu do brzusznego pnia nerwowego. U stawonogów zwoje nerwowe zlewają się w mózg. Występuje tendencja do zlewania się zwojów w jednym segmencie. 8. Chiton (mięczaki). Schemat ukazuje chitona (mięczaka). Jego ciało jest owalne, spłaszczone i podzielone na segmenty. Wewnątrz ciała, na jego przedzie, znajduje się przedni pierścień nerwowy ze zwojami. Wzdłuż ciała prowadzą połączone ze sobą, podłużne pnie nerwowe. Film przedstawia chitona. Jego ciało jest owalne, dwubocznie symetryczne, z wyraźnym podziałem na segmenty. W obrębie ciała zaznaczony jest układ nerwowy. W mięczaków o niskim stopniu złożoności impuls nerwowy biegnie od obrączki okołogardzielowej do pni nerwowych. U mięczaków mniej zaawansowanych ewolucyjnie, np. chitonów, układ nerwowy składa się z pni nerwowych, które łączą się na przodzie ciała w zwoje nerwowe. 9. Kałamarnica (mięczaki). Ilustracja ukazuje kałamarnicę (przedstawicielkę mięczaków, głowonogów). Jej ciało jest obłe, torpedowate. Przy głowie znajduje się dziesięć ramion, z których dwa są wyraźnie dłuższe, zakończone szerszymi przyssawkami. Kałamarnica ma w głowie okrągły mózg. Od głowy biegną w górę liczne ramiona, w których również znajdują się połączenia nerwowe. W ciele kałamarnicy widoczne są zwoje w postaci białych, dość dużych punktów połączonych ze sobą liniowo, wzdłuż całego ciała. Zlewanie się zwojów nerwowych. Film przedstawia kałamarnicę o obłym, torpedowanym ciele i głowie z dziesięcioma ramionami. Dwa z nich są wyraźnie dłuższe, zakończone szerokimi przyssawkami. U mięczaków o wysokim stopniu złożoności impuls nerwowy biegnie od mózgu do zwojów nerwowych i pni nerwowych. U zaawansowanych ewolucyjnie mięczaków, np. kałamarnic, obserwuje się tendencję do zlewania się zwojów nerwowych. 10. Rozgwiazda (szkarłupnie). Rysunek przedstawia rozgwiazdę i jej układ nerwowy. Ma ona kształt pięcioramiennej gwiazdy. Wewnątrz jej ciała, w jej centrum znajduje się pierścień nerwowy, a do każdego z ramion rozgałęzia się nerw promienisty. Film przedstawia pięcioramiennego szkarłupnia. W jego wnętrzu przedstawiany jest okrągły pierścień nerwowy, od którego odchodzą na boki, do ramion, nerwy promieniste. U szkarłupni impuls nerwowy biegnie od pierścienia nerwowego do pni nerwowych. Szkarłupnie mają prymitywny układ nerwowy. Występuje pierścień nerwowy, od którego odchodzą promieniście do ramion pnie nerwowe.
Ewolucja układu nerwowego bezkręgowców.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1
R11y7wtEmBIfE
Opisz krótko różnice pomiędzy układem nerwowym owada i kręgowca. (Uzupełnij).
Polecenie 2
R1bPpeoW7b5Wq
Na podstawie grafiki interaktywnej wymień typy układów nerwowych u poszczególnych grup zwierząt. (Uzupełnij).