Grafika przedstawia charakterystykę różnych substancji uzależniających. Nazwy substancji umieszczono w sześciokątach. 1. Heroina. Ilustracja przedstawia wzór strukturalny: zbudowany jest między innymi z trzech sześcioczłonowych pierścieni, pięciu atomów tlenu, dwóch atomów wodoru, jednego atomu azotu, trzech grup metylowych. Pochodzenie substancji: półsyntetyczny związek organiczny otrzymywany przez modyfikację morfiny. Jak działa na organizm? depresant; znosi odczuwanie bólu; wywołuje senność i obojętność; spowalnia perystaltykę jelit; zmniejsza wydalanie moczu. Jakie powoduje skutki? euforia; ustąpienie bólu i błogostan; uszkodzenia mózgu; degeneracja psychiczna i społeczna., 2. Morfina. Ilustracja przedstawia wzór strukturalny: zbudowany jest między innymi z trzech sześcioczłonowych pierścieni, atomu tlenu, dwóch atomów wodoru, jednego atomu azotu, jednej grupy metylowej, dwóch grup hydroksylowych OH. Pochodzenie substancji: Otrzymywana z opium, pozyskiwanego z makówek i łodyg maku lekarskiego (Papaver somniferum). Jak działa na organizm? depresant; przeciwbólowo; przeciwkaszlowo; przeciwbiegunkowo. Jakie powoduje skutki? po wieloletnim zażywaniu – uzależnienie; nadmierne dawki – śpiączka i niewydolność oddechowa., 3. Alkohol (etanol). Ilustracja przedstawia wzór: dwa atomy połączone są ze sobą wiązaniem pojedynczym. Atom węgla po lewej stronie łączy się z każdej wolnej strony z trzema atomami wodoru. Atom węgla po prawej stronie łączy się na górze i na dole z atomem wodoru, a po prawej stronie z grupą OH. Pochodzenie substancji: Wytwarzany do celów spożywczych w procesie fermentacji alkoholowej z ziemniaków, buraków cukrowych, trzciny cukrowej i wielu innych roślin. Jak działa na organizm? depresant; powoduje zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej; wydłuża czas reakcji; wywołuje zamazane widzenie, bełkotliwą mowę; wyzwala agresję. Jakie powoduje skutki? uzależnienie (alkoholizm); stłuszczenie lub marskość wątroby; uszkodzenie mózgu; uszkodzenie nerek; uszkodzenie przewodu pokarmowego; zaburzenia pracy serca., 4. Benzodiazepiny. Ilustracja przedstawia wzór strukturalny: zbudowany jest z dwóch połączonych ze sobą pierścieni – jeden jest sześcioczłonowy, a drugi siedmioczłonowy, który zawiera w swojej budowie między innymi grupę NH oraz atom azotu. Pochodzenie substancji: Związki organiczne otrzymywane syntetycznie. Jak działają na organizm? depresanty; przeciwlękowo; uspokajająco; nasennie. Jakie powodują skutki? długotrwałe zażywanie prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego; u osób w wieku podeszłym obniżają sprawność psychomotoryczną (ryzyko upadków); możliwe pogorszenie pamięci krótkotrwałej; zaburzenia funkcji poznawczych., 5. Kokaina. Ilustracja przedstawia wzór strukturalny: zbudowany jest między innymi z jednego sześcioczłonowego pierścienia, czterech atomów tlenu, jednego atomu azotu. Pochodzenie substancji: Pozyskiwana z liści krasnodrzewu pospolitego, nazywanego koką (Erythroxylon coca), który porastał tereny Andów w Ameryce Południowej. Obecnie koka występuje jedynie w uprawach. Jak działa na organizm? stymulant; ma silne działanie pobudzające; łagodzi skutki zmęczenia; wywołuje euforię i podniecenie; daje poczucie mocy, braku krytycyzmu wobec własnych możliwości; znosi odczuwanie głodu i potrzebę snu. Jakie powoduje skutki? długotrwałe zażywanie prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego; u osób w wieku podeszłym obniża sprawność psychomotoryczną (ryzyko upadków); możliwe pogorszenie pamięci krótkotrwałej; zaburzenia funkcji poznawczych., 6. Amfetamina. Ilustracja przedstawia wzór strukturalny: zbudowany jest między innymi z jednego sześcioczłonowego pierścienia, grupy ${ \; \; \mathrm{N} \; \; \mathrm{H} \; }_{ \; \; 2 \; }$ i falistego wiązania. Pochodzenie substancji: Syntetyczna substancja chemiczna, wykorzystywana na początku XX w. jako lek przeciw nadmiernej senności. Podczas II wojny światowej często używana przez żołnierzy amerykańskich, brytyjskich, japońskich i niemieckich jako stymulant i środek podnoszący wydolność organizmu. Współcześnie produkowana w nielegalnych laboratoriach i sprzedawana na czarnym rynku. Jak działa na organizm? silny stymulant; poprawia samopoczucie; poprawia koncentrację uwagi; wzmaga poczucie wartości; podnosi ciśnienie tętnicze krwi; przyspiesza rytm serca. Jakie powoduje skutki? zaburzenie faz snu; brak apetytu; wysokie ciśnienie tętnicze krwi; natręctwa, paranoje., 7. Kofeina. Ilustracja przedstawia wzór półstrukturalny: zbudowany jest z dwóch połączonych ze sobą pierścieni – pięcio- i sześcioczłonowego, a także z czterech atomów azotu i dwóch atomów tlenu. Pochodzenie substancji: Kofeina jest pozyskiwana głównie z nasion kawowca; w zależności od źródła nazywana jest także teiną – gdy pochodzi z herbaty, guaraniną – gdy jest pozyskiwana z guarany, lub mateiną – gdy jej źródłem jest yerba mate. Jak działa na organizm? stymulant; poprawia nastrój; zmniejsza zmęczenie; pobudza czynność serca; rozszerza naczynia krwionośne; zwiększa wydolność fizyczną; wyostrza uwagę; Jakie powoduje skutki? słabe uzależnienie fizyczne; zmniejsza ryzyko chorób serca i płuc; poprawia pracę nerek; osłabia kości przez obniżanie poziomu wapnia we krwi; nasila dolegliwości żołądkowe; po przedawkowaniu: silne pobudzenie psychoruchowe, niemiarowość pracy serca, niepokój, nudności, wymioty., 8. Nikotyna. Ilustracja przedstawia wzór: zbudowany jest z pięcio- i sześcioczłonowego pierścienia - są połączone wiązaniem pojedynczym. Każdy pierścień ma w swojej budowie po jednym atomie azotu, w pięcioczłonowym pierścieniu jest atom wodoru i grupa metylowa połączona z atomem azotu. Pochodzenie substancji: Występuje naturalnie w liściach i korzeniach tytoniu szlachetnego (Nicotiana tabacum). Jak działa na organizm? stymulant; chwilowo poprawia nastrój; zmniejsza odczuwanie głodu i bólu; przyspiesza częstotliwość rytmu serca. Jakie powoduje skutki? uszkodzenia serca i układu krążenia (choroba wieńcowa); uzależnienie fizyczne i psychiczne (nikotynizm)., 9. Tetrahydrokannabinol (THC). Ilustracja przedstawia wzór zbudowany z przylegających do siebie trzech sześcioczłonowych pierścieni oraz z czterech grup metylowych, dwóch atomów wodoru, jednego atomu tlenu, jednej grupy hydroksylowej, z długiego zygzakowatego łańcucha. Pochodzenie substancji: Składnik marihuany i haszyszu, pozyskiwanych z konopi (Cannabis indica, Cannabis sativa i inne). Jak działa na organizm? odprężająco (w małych dawkach); wywołuje senną euforię podobną do upojenia alkoholowego; łagodzi ból, nudności i wymioty. Jakie powoduje skutki? utrata motywacji, trudności w uczeniu się; zmieniona percepcja, zaburzony osąd sytuacji; upośledzenie pamięci krótkotrwałej; uzależnienie (po wieloletnim przyjmowaniu)., 10. LSD (dietyloamid kwasu lizergowego). Ilustracja przedstawia wzór zbudowany z trzech sześcioczłonowych pierścieni, jednego pięcioczłonowego, trzech grup metylowych, grupy NH, dwóch atomów azotu, jednego atomu tlenu, jednego atomu wodoru. Pochodzenie substancji: Substancja wchodząca w skład sporyszu, czyli formy przetrwalnikowej pasożytniczego grzyba – buławinki czerwonej (Claviceps purpurea), atakującego wiele roślin, w tym żyto. Stosowanie wyciągów ze sporyszu znane już było w czasach Azteków. W latach 40. i 50. LSD wykorzystywano w psychiatrii. Współcześnie syntetyzowane jest w nielegalnych laboratoriach. Jak działa na organizm? najbardziej aktywny halucynogen; powoduje zaburzenia świadomości; wywołuje iluzje i omamy; daje poczucie lekkości lub ociężałości. Jakie powoduje skutki? oszołomienie; napady paniki, śmiechu, płaczu, lęków; depersonalizacja – poczucie obcości wobec siebie; wymioty, nudności.