Pokaz slajdów. 1. Alkohol. Zdjęcie przedstawia piwo nalewane do kufla. Na górze kufla jest piana. Alkoholizm jest silnym uzależnieniem fizycznym i psychicznym. Alkohol jest jedną z najbardziej popularnych używek, stosowaną od wieków. Pod jego wpływem niektórzy stają się hałaśliwi, przyjaźni i gadatliwi, inni – agresywni i skłonni do konfliktów, jeszcze inni pogrążają się w smutku. Alkohol w małych dawkach powoduje przyjemne odczucia, lecz jego regularne nadużywanie często prowadzi do nałogu – alkoholizmu. Uzależniony człowiek przestaje kontrolować swoje zachowanie, staje się agresywny, zapomina o najważniejszych potrzebach. Rozwojowi uzależnienia sprzyjają takie czynniki jak społeczne przyzwolenie na picie alkoholu i uwarunkowania wynikające z cech osobowości człowieka (na przykład niska samoocena, niedojrzałość emocjonalna). Istotne są również predyspozycje genetyczne, dotyczące osób z niskim poziomem enzymów odpowiedzialnych za metabolizm alkoholu., 2. Opiaty. Zdjęcie przedstawia główki maku, tak zwane makówki. To torebki z nasionami. Są przykryte wieczkiem. W przeszłości opium było używane jako środek przeciwbólowy, uspokajający i nasenny w postaci nalewki alkoholowej nazywanej laudanum. Na początku XX wieku, w związku z uznaniem opium za narkotyk, ograniczono stosowanie laudanum. Opiaty to substancje chemiczne otrzymywane z maku lekarskiego. Należą do nich między innymi opium, morfina oraz półsyntetyczne środki o podobnym składzie chemicznym, na przykład heroina i metadon. Substancje te wykazują działanie odurzające i przeciwbólowe. Wywołują senność, błogą apatię i stan niewrażliwości na przykre doznania. Nadmierne dawki mogą prowadzić do śpiączki. Opiaty, a szczególnie heroinę, uważa się za narkotyki najbardziej uzależniające. Tolerancja na działanie heroiny jest zmienna – dawka „bezpieczna” dla jednej osoby może być śmiertelna dla innej. Morfina, kodeina i metadon wykorzystywane są w lecznictwie. Przyjmowanie ich pod ścisłą kontrolą lekarską w zasadzie nie prowadzi do nałogów. Zależy to jednak od dawki i indywidualnych predyspozycji chorego., 3. Benzodiazepiny i barbiturany. Zdjęcie przedstawia różne rodzaje tabletek w opakowaniach. Leki nasenne i uspokajające w połączeniu z alkoholem są szczególnie niebezpieczne. Powodują nadmierną senność, co może doprowadzić do śpiączki, a nawet śmierci. Barbiturany wykorzystuje się w problemach z bezsennością, a benzodiazepiny jako leki uspokajające. Środki te spowalniają aktywność organizmu. Oprócz działania nasennego wykazują właściwości przeciwlękowe, przeciwdrgawkowe, znieczulające i zwiotczające mięśnie. Znoszą również agresję i powodują niepamięć – ta właściwość ma zastosowanie w leczeniu nerwic, stanów lękowych i padaczki. Niestety benzodiazepiny zażywane zbyt długo prowadzą do rozwoju uzależnienia psychicznego oraz fizycznego, powodując zmiany w psychice człowieka i jego sprawności umysłowej., 4. Kokaina. Zdjęcie przedstawia dłoń trzymającą trzy owalne suche iście. Liście koki od ponad tysiąca lat są powszechnie żute przez rdzennych mieszkańców Ameryki Południowej. Kokaina jest środkiem silnie pobudzającym, pierwotnie pozyskiwanym z liści krasnodrzewu pospolitego (Erythroxylon coca), który porastał tereny Andów w Ameryce Północnej. Jest silnym stymulantem. Powoduje wzrost pobudzenia organizmu, a zmniejsza poczucie zmęczenia, głodu i senności. Wywołuje stany euforii, które objawiają się radością po wykonaniu nawet najprostszych czynności. Wzrasta wówczas pewność siebie, czas reakcji organizmu jest wyraźnie skrócony, umysł ożywiony. Jednocześnie osoba zażywająca kokainę nie odczuwa lęku i jest bezkrytyczna wobec swoich działań. Po odstawieniu środka przychodzi złe samopoczucie, depresja i wyczerpanie, co sprzyja wytworzeniu cyklu nałogowego. Już po pierwszym użyciu pojawia się nieodparta chęć sięgnięcia po kolejne dawki, co prowadzi do uzależnienia psychicznego., 5. Amfetaminy. Zdjęcie prezentuje przezroczyste drobne kryształki. Nielegalnie zsyntetyzowana metamfetamina. Amfetamina i jej pochodne, na przykład metamfetamina, są syntetycznymi środkami psychostymulującymi, które działają podobnie do kokainy, powodują jednak dłużej trwające pobudzenie. Niegdyś były stosowane do leczenia astmy oskrzelowej, senności napadowej (narkolepsji) oraz otyłości. W Polsce zostały usunięte z listy leków. Substancje z grupy amfetamin silnie pobudzają organizm, przyspieszając akcję serca i oddech, oraz podwyższają ciśnienie krwi. Jednocześnie niwelują uczucie senności i głodu (wywołują wręcz jadłowstręt). Powodują zwiększenie koncentracji uwagi. Po zaprzestaniu działania narkotyku wzrasta drażliwość, pojawia się drżenie rąk i nadmierna potliwość. Te przykre objawy, które odczuwane są już po 12 godzinach, powodują silną chęć sięgnięcia po następną dawkę, co prowadzi do uzależnienia psychicznego., 6. Nikotyna. Zdjęcie przedstawia pewną ilość wysuszonych roślin. Nikotyna jest naturalną substancją występującą w liściach tytoniu (Nicotiana tabacum). Nikotyna zawarta w tytoniu jest najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną. Wywołuje silne uzależnienie – silniejsze niż alkohol czy opiaty. Nałóg spowodowany długotrwałym paleniem tytoniu (nikotynizm) związany jest z uzależnieniem zarówno fizycznym, czyli koniecznością utrzymania odpowiedniego stężenia nikotyny we krwi, jak i psychicznym, uwarunkowanym czynnikami środowiskowymi, kulturowymi i społecznymi. Uzależnienie charakteryzują specyficzne objawy, takie jak silna potrzeba przyjmowania nikotyny i jej zwiększona tolerancja, przedkładanie palenia ponad inne zajęcia i uporczywe zażywanie mimo świadomości szkodliwych następstw. Po odstawieniu nikotyny pojawiają się objawy abstynencyjne: głód nikotynowy, lęki, drażliwość i niepokój, trudności w koncentracji., 7. Kofeina. Zdjęcie prezentuje brązowe owalne ziarnka kawy. Przez środek ziarnka biegnie pęknięcie. Proces prażenia ziaren kawy zmniejsza w nich zawartość kofeiny. Kofeina jest najbardziej popularnym i łatwo dostępnym środkiem psychoaktywnym. Występuje naturalnie w ziarnach kawy, kakaowca, liściach herbaty, orzeszkach cola i owocach guarany. Jest jednym z najsłabszych stymulantów, o właściwościach energetyzujących i przeciwdziałających zmęczeniu. W niewielkich dawkach działa na organizm korzystnie, ułatwiając czuwanie i usprawniając procesy myślowe. W większych dawkach może powodować bóle i zawroty głowy, palpitacje serca, nerwowość, a także nieżyt żołądka. Zażywana regularnie i w długim czasie wykazuje umiarkowaną tendencję do uzależnienia fizjologicznego. Po odstawieniu kofeiny pojawiają się zaburzenia pracy serca, bezsenność, lęki i zaburzenia gastryczne., 8. Kannabinoidy. Zdjęcie przedstawia roślinę z rozłożystymi liśćmi o pięciu lancetowatych odcinkach, mają one ząbkowane brzegi. Kwiatostan i liście konopi indyjskich (Cannabis indica) to źródło substancji psychoaktywnych zaliczanych do grupy kannabinoidów. To najpowszechniej zażywane narkotyki, do których należą marihuana i haszysz. Wytwarzane są one z konopi indyjskiej (Cannabis indica), rośliny zawierającej wiele substancji psychoaktywnych, z których główną jest tetrahydrokanabinol (THC). Marihuana jest mieszanką suchych liści i kwiatostanów żeńskich konopi indyjskich. Haszysz jest sprasowaną żywicą tej rośliny. Małe dawki marihuany i haszyszu wywołują uczucie euforii i odprężenia. Jednorazowo zażyte mogą spowodować spadek koncentracji, pogorszenie sprawności psychofizycznej i zmniejszenie samokontroli. Duże dawki, szczególnie w połączeniu z alkoholem, wywołują silny lęk lub objawy psychotyczne, na przykład omamy. Wieloletnie, przewlekłe zażywanie marihuany i haszyszu może skutkować uzależnieniem., 9. Substancje halucynogenne. Na zdjęciu jest grzyb trzymany w dłoniach. Pod kapeluszem ma blaszki. Grzyb jest jasny. Grzyb Psilocybe zapotecorum w warunkach naturalnych spotykany jest między innymi w Meksyku. Wśród rdzennej ludności tego kraju zażywany jest w celach religijnych. Odurzeni psylocybiną mogą doświadczać wizji i rozmawiać ze swoimi bogami. Do grupy tej należy wiele substancji, zarówno pochodzenia naturalnego, jak i syntetycznego. Naturalnym źródłem substancji halucynogennych są grzyby z rodzaju Psilocybe, zawierające psylocynę lub psylocybinę, echinokaktus Williamsa (Lophophora williamsii) – tzw. pejotl, zawierający meskalinę, oraz silnie toksyczny i halucynogenny bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium) – źródło m.in. atropiny. Najbardziej popularnymi halucynogenami są syntetyczne LSD oraz ecstasy. Ich działanie powoduje drastyczne zmiany świadomości i percepcji środowiska. Pojawiają się iluzje i omamy. Zaburzone zostaje poczucie czasu i przestrzeni, wyostrzają się zmysły. Halucynogeny przyjmowane są nieregularnie, a pożądany efekt wywołują dopiero po kilku, kilkunastu godzinach od zażycia. Nie wywołują zatem uzależnienia fizycznego, jednak istnieje zależność psychiczna, potrzeba przeżywania nowych doznań. Osoba będąca pod wpływem halucynogenów jest podatna na autosugestię i sugestię innych osób, co może doprowadzić do nieszczęśliwego wypadku lub samobójstwa. Wieloletnie przyjmowanie halucynogenów może powodować uszkodzenia mózgu i utratę pamięci.