Grafika interaktywna przedstawia pięcioramienną gwiazdę Dawida. Opis: 1. Synteza myśli hebrajsko‑greckiej według Mojżesza Majmonidesa: Największą sławę̨ należy przypisać́ postaci Mojżesza Majmonidesa (1135-1204). Opierając się̨ na nurtach hagady rabinicznej i greckiej szkoły perypatetyckiej, opracował w swoich dziełach (zasady praw i Przewodnik dla Błądzących) syntezę myśli hebrajsko-greckiej. Majmonides uważał, że judaizm pozbawiony oddziaływania refleksji filozoficznej narażony jest na niebezpieczeństwo ulegania różnego rodzaju herezjom. Dla ich uniknięcia niezbędne jest odnalezienie przede wszystkim dla prawa żydowskiego — Micwot (przykazania Tory), pewnych, racjonalnych i historycznych podstaw. Zdjęcie przedstawia ścianę, przy której stoi trzech mężczyzn w tradycyjnych, żydowskich strojach - chałatach. Mężczyźni mają pejsy, a na głowach założone jarmułki. Stoją odwróceni tyłem do widza. Ściana Płaczu w Jerozolimie, licencja: domena publiczna. Przyjmował zatem, że Micwot posiada trzy główne cele: po pierwsze, zapewnienie stabilności społecznej, po drugie, pobudzanie, do indywidualnego doskonalenia moralnego i po trzecie, uczenie właściwych pojęć́ religijnych, prowadzących człowieka do poznania Boga. Pierwsze dwa cele przynależą̨ do obszaru etycznego, ostatni odnosi się do liturgii i rytuału. Z tej perspektywy musi ulec zmianie sposób traktowania wszelkich zapisów prawa biblijnego, które przez żydów nie mogą̨ być postrzegane jako absolutne. 2. Majmonides przyjmował tym samym możliwość wyjścia judaizmu ze swej wewnętrznej izolacji, nie tylko religijnej — tutaj raczej trudno o kompromis, lecz przede wszystkim w sensie społecznym. Pierwszym celem człowieka winno być bowiem osiągniecie wiedzy, a wiedza odnosi się do poznawania i studiowania praw Tory. Prawdziwa wiedza będzie więc realizowana przez człowieka poprzez mądrość we wspólnocie, będzie zatem sprzyjała budowaniu odpowiednich więzi społecznych, opartych na wierze i prawach. Z tej perspektywy nauka o "polityce" posiada dla Majmonidesa wieloraki wymiar, obejmuje bowiem w pierwszym rzędzie władzę człowieka nad samym sobą, dopiero wówczas władzę nad domem i rodziną. Trzecim etapem stanie się władza obejmująca mniejszą wspólnotę miasta bądź regionu, wreszcie na końcu odnosić się będzie do władzy nad narodem lub narodami. Zdjęcie przedstawia fragment pomnika. Jest to głowa dojrzałego mężczyzny w turbanie. Majmonides. Licencja:CC0. W takim ujęciu wiedza polegająca na poznaniu prawa spełnia swój praktyczny cel, przekształca się w mądrość opartą na moralności i prowadzi w konsekwencji do powstania rządów będących apoteozą porządku i siły. Majmonides wyznawał tutaj silnie zakorzenione w myśleniu arabskim platońskie przekonanie o roli mędrców — filozofów, którzy stają się prawdziwymi przywódcami narodu i w jego imieniu otrzymują mandat sprawowania władzy. Równocześnie z władzą wzrasta jednak odpowiedzialność́, ponieważ ci którzy rządzą nie odpowiadają tylko za siebie (w tym zakresie każdy człowiek musi osobiście w maksymalnym stopniu zabiegać́ o własne zbawienie), lecz występują̨ jako "przewodnicy" społeczności na drodze do prawdziwej wiary. Ostatecznie bowiem przywództwo polityczne jest tylko etapem w sięganiu do transcendencji, w zjednoczeniu z Bogiem. To Bóg staje się finalnym celem każdego działania, w tym również życia społecznego. Nie ulega wątpliwości, że w osobie Majmonidesa filozofia żydowska w Średniowieczu osiągnęła swój szczytowy rozwój., 3. Polemika z chrześcijaństwem. Obraz przedstawia Żyda w tradycyjnym stroju. Trzyma on w uniesionych rękach zwój Tory. Prezentacja Tory, licencja: CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org. Pod koniec Średniowiecza intelektualna działalność́ żydów koncentrowała się przede wszystkim w Hiszpanii, będącej centrum ówczesnego judaizmu. Na pierwszy plan dyskusji wysunęły się, rozpoczęta przez Lewi ben Gersona, polemika judaizmu z panującą religią chrześcijańską. Właśnie na tym tle, potęgowanym jeszcze przez wydarzenia polityczne związane z powtarzającymi się pogromami, przymusowym nawracaniem i innymi prześladowaniami żydów w Europie, wyrasta myśl Josefa Albo (1380-1444), ucznia Chasdaja Crescasa, kodyfikatora praw. Choć Albo nie dorównywał nauczycielowi, jego dzieło Księga zasad, stało się znanym traktatem o podstawach religii żydowskiej. Stanowiło ono próbę̨ usystematyzowania nauk judaizmu według porządku ich ważności. Tym samym konstruuje Albo system zasad fundamentalnych, wywodzących się w pierwszym rzędzie z prawa Micwot (Tory) i przechodzących w ich pochodne: prawa życia społecznego. Księga zasad sprzyjała więc konsolidacji nękanego środowiska diaspory, przyczyniając się do przetrwania trudnych czasów. 4 Idea narodu wybranego. Ostatnim wielkim filozofem żydowskiego średniowiecza był Izaak Abrawanel (1437-1508), znany polityk i działacz na rzecz zachowania przez żydów własnej tożsamości. Kontynuował on myśl Majmonidesa, chociaż nie zgadzał się z mistrzem w wielu aspektach, szczególnie odnoszących się do profetyzmu. Obraz przedstawia Żyda w tradycyjnym stroju. Ma on na głowie jarmułkę, na ramionach i głowie zarzuconą chustę tak zwany talit. Żyd w tradycyjnym stroju. Licencja:CC0. Uważał on, że dar prorokowania przynależy tylko do narodu żydowskiego, narodu wybranego przez Boga i ponoszącego konsekwencje tego wyboru. Dlatego Bóg oddziałuje na społeczeństwo w sposób bezpośredni, do czego nie trzeba — jak u Majmonidesa — głębszego przygotowania moralnego. Naród Izraela, z racji swej relacji z Bogiem, zajmuje szczególną pozycję wśród innych społeczności. U Abrawanela przejawia się tradycyjny element judaizmu związany z ideą narodu wybranego, sam Izrael stanowi najwyższy stopień w rozwoju ludzkości, jest więc w cudowny sposób prowadzony bezpośrednio przez Boga. 5. Nawiązania. W filozofii średniowiecznej wpływ myślicieli żydowskich okazał się znaczący. Przede wszystkim oddziałali oni na rozwój scholastycznej doktryny stworzenia świata z niczego (creatio ex nihilo), filozoficznej analizy Pisma św. i ujęcia Boga jako bytu. Na gruncie tych poglądów rozwijali swoje koncepcje wielcy scholastycy: Albert Wielki, Tomasz z Akwinu, Jan Duns Szkot. Ze średniowiecznego judaizmu wyłoniły się w wiekach późniejszych dwa główne nurty: judaizm tradycyjny (później także ortodoksyjny), oraz judaizm reformowany. Zdjęcie przedstawia wnętrze dużej synagogi, wzdłuż głównej nawy stoją rzędami ławki. Na końcu synagogi widoczny jest ołtarz. Wnętrze kongregacji Emanu-El w Nowym Jorku, największej synagogi reformowanej na świecie. Licencja:CC BY-SA 4.0/ 6. Zdjęcie przedstawia kilku mężczyzn w garniturach. Szkoła frankfurcka. Zdjęcie wykonane w Heidelbergu, Jeremy J. Shapiro z Maxem Weber. Horkheimer jest z przodu po lewej, Adorno z przodu po prawej, a Habermas w tle, po prawej, przeczesuje dłonią włosy. Siegfried Landshut jest w tle po lewej. Licencja:CC BY-SA 3.0. Wiek XVIII charakteryzował się powstaniem nowego zjawiska z życiu społecznym diaspory żydowskiej, mianowicie na Wschodzie Europy powstał głęboki nurt odnowy religijnej nazywany chasydyzmem. Wiek XIX przyniósł z kolei powstanie silnego ruchu politycznego – syjonizmu, związanego z ideą powrotu żydów do Ziemi Obiecanej. Judaizm w szerszym ujęciu zaznaczył się również w innych nurtach społeczno‑politycznych przełomu XIX i XX wieku, przede wszystkim w ramach socjalizmu tzw. szkoły frankfurckiej (Th. Adorno, M. Horkheimer).