Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
judaizm
Definicja: judaizm
R176lhB1vsLX11
Rekonstrukcja Świątyni Jerozolimskiej za czasów Heroda Wielkiego.
Źródło: https://commons.wikimedia.org/, domena publiczna.

Jest monoteistyczną religią wyznawaną przez żydów a ukształtowaną ok. 1200 lat p.n.e. Wywodzi się z wierzeń koczowniczych ludów zwanych Hebrajczykami, zamieszkujących Izrael (dzisiejsza Palestyna). Judaizm oparty został na zasadzie przynależności rasowej (jej wyznawcą staje się ten, kto się urodził z matki żydówki). Głównym bogiem jest Jahwe, co oznacza Ten, który jest.

Wymawianie imienia Boga Jahwe od samego początku było w judaizmie zakazane. W Piśmie Świętym (ToraToraTora) używa się imion – Adonaj, El, Elohim, Elion, Sabaot, Szaddaj. Miejscem kultu była na początku Świątynia w Jerozolimie, jednak po jej zburzeniu i wygnaniu żydów, stała się nią synagoga (bożnica). Podstawą judaizmu jest wiara w jednego Boga (niepodzielnego, niematerialnego, bezcielesnego i wiecznego), będącego oprócz stwórcy świata także jego codziennym nadzorcą. Bóg zawarł z ludem Izraela wieczne przymierze, polegające na chronieniu tego ludu w zamian za pełne podporządkowanie się jego nakazom.

R1R9Afk71X15E1
Eklezja i Synagoga, figury z elewacji wejściowej katedry w Strasburgu, 1225‑1230r.
Rzeźba przedstawia dwie kobiety, personifikujące Stary i Nowy Testament. Synagoga (Stary Testament) ma zasłonięte oczy, złamaną włócznię a z jej rąk wypadają tablice Mojżesza. Natomiast Eklezja (Nowy Testament) jest ukazana jako jako zwycięska królowa z chrzecijańskimi atrybutami: krzyżem i kielichem.
Źródło: domena publiczna.

Tło historyczne

R1KdKBCdDwdFJ1
Prezentacja.

Doktryna

RCISjBikfm7jq1
Johna Everetta Millaisa, Zwycięstwo, Panie!, 1871.
Mojżesz, Aaron i Hura podczas bitwy pod Refidim przeciwko Amalekitom.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., https://commons.wikimedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.

Polityczna myśl judaizmu nierozerwalnie związana jest z religijną ideą narodu wybranego. Żydzi‑Izraelici zostali wybrani przez Boga, później jednak wielokrotnie sprzeciwiali się Jego woli, co sprowadziło na nich niewolę i wygnanie. Mimo to zachowali jednak w nieprzerwany sposób tradycję i obyczaje religijne, silnie oddziałując na innych (należy pamiętać, iż chrześcijaństwo i islam wywodzą się w prostej linii z monoteizmu żydowskiego). Myśl społeczno‑polityczna stale uwikłana była zatem w kontekst religijny i sama nie stworzyła jakiegoś autonomicznego obszaru badań. Wśród filozofów żydowskich czasów średniowiecza wspomnieć trzeba kilka postaci, których oddziaływanie nie ograniczało się tylko do judaizmu. Pierwszym z nich był Saadia Gaon (882‑942), twórca dzieła konsolidującego tradycję tzw. judaizmu talmudycznegoTalmudtalmudycznego. Ważne miejsce zajmują również Salomon Ibn Gabirol oraz sławny komentator Raszi, żyjący w latach 1040‑1105 w Wormacji. To jemu zawdzięcza judaizm największe komentarze do pięciu ksiąg Mojżeszowych (Tory). Jehuda Halewi (1075‑1141), napisał z kolei wielkie teologiczne dzieło Kuzari, w którym przedstawił judaizm jako religię wyższą w stosunku do wywodzących się z niego chrześcijaństwa i islamu.

Polecenie 1

Zapoznaj się z tekstami największych myślicieli średniowiecznego judaizmu.

1
Izaak Abrawanel Komentarz do Pisma Świętego

O władzy:
[...] Dlaczego ich władza nie jest ograniczona i podporządkowana prawu i sprawiedliwości? Prawo istnieje w odniesieniu do jednostki i większości, a rządzi się w odniesieniu do większości. Jest bardziej prawdopodobne, że pojedynczy człowiek, będąc królem, pogwałci prawo i zgrzeszy (albo przez jego głupotę albo z lenistwa lub złości) [...], niż że duża liczba ludzi zgrzeszy, kiedy podejmą wspólne postanowienie przeciw niemu. Ponieważ jeśli jeden spośród nich będzie chciał zgrzeszyć, towarzysze powstrzymają go. A skoro sprawiedliwość nie zawsze jest trwała, terror zbrodni i krwi będzie wisiał nad nimi i wtedy powinni się odwołać do Pana i Jego dobroci. [...]
Dzisiaj widzimy krainy, w których rządy są w rękach sędziów i czasowo wybieranych władców spośród obywateli na trzy miesiące [...]. Jeśli jednak którykolwiek z nich popełni grzech w jakiejś materii, jest natychmiast osądzany przez tych, którzy go wybrali i zastąpiony przez innego, tak aby uniknąć tego wykroczenia w przyszłości. Tym sposobem Rzym rządził całym światem [...]. I nawet dzisiaj rząd Wenecji jest damą która staje się wielka wśród narodów i księżniczką wśród prowincji. Zaś rząd Florencji jest najpiękniejszy wśród wszystkich państw, podobnie rząd Genui, który budzi lęk i napawa dumą. [...] Wszystkie te państwa zdobyły wiele krain, które nie były pierwotnie ich własnością, a dokonały tego poprzez mądrość, poznanie i wiedzę. Wszystko to pokazuje, że istnienie króla nie jest ani koniecznością, ani nakazem dla ludzi. Rodzi to raczej wielkie niebezpieczeństwa, zarówno dla obywateli, jak i ich służącym, gdy składają oni w ręce króla nieograniczoną władzę, możliwość osądzania, skazywania na śmierći wywłaszczania wedle jego uznania.

iza Źródło: Izaak Abrawanel, Komentarz do Pisma Świętego, Canada 1963.
1
Josef Albo Księga o źródłach, cz. VII

Rodzaje praw:
Istnieją trzy rodzaje praw: naturalne, konwencjonalne i boskie. Prawo naturalne jest takie samo dla wszystkich ludzi w każdym czasie i miejscu. Prawo konwencjonalne jest stworzone przez mędrców z uwzględnieniem miejsca i czasu i natury rządów, które sprawują, tak jak to bywało wśród państw starożytnych bałwochwalców, lub wśród tych, którzy podążali do Boga poprzez rozum, jak to dzieje się gdy ktoś kieruje się rozumem bez boskiego wskazania. Prawo boskie jest tym, co nadane zostało przez Boga za pomocą proroków, takich jak Adam lub Noe. Na jego podstawie powstały rządyi prawo, co do którego pouczony został Abraham, który następnie przekazał to noszącym Bogai z boskiego nakazu krążyło ono wśród nich. Prawo boskie jest także tym, co z rozkazu Boga zostało przekazane ludziom przez Jego wysłannika, jak w przypadku Praw Mojżeszowych.

jos Źródło: Josef Albo, Księga o źródłach, cz. VII, Canada 1963.

Słownik

diaspora
diaspora

słowo to oznacza rozproszeniu, odnosiło się do wszystkich Żydów, którzy żyli poza granicami Izraela od VI w. p.n.e.

hagada
hagada

nie mające prawnego charakteru teksty rabiniczne o tematyce etycznej i teologicznej

halacha
halacha

prawna strona judaizmu, nauka odnosząca się do rytuału i norm postępowania

micwa
micwa

zespół fundamentalnych przykazań w judaizmie; w szerszym znaczeniu dowolna czynność nakazywana przez religię

szulchan aruch
szulchan aruch

podstawowy żydowski kodeks prawny.

Tora
Tora

centralne pojęcie w judaizmie, w węższym znaczeniu obejmuje pierwszych pięć ksiąg Biblii (Pięcioksiąg); w szerszym znaczeniu wyraża całą naukę judaizmu

Talmud
Talmud

zbiór praw i ustnej tradycji żydowskiej; składa się z Miszny i Gemary; istnieją dwa Talmudy: Palestyński (mniejszy) i Babiloński o większym znaczeniu