Grafika interaktywna
Polecenie 1
Na podstawie opisów zdjęć i informacji zawartych w galerii zanotuj typy publikacji, w których Stanisław Wyspiański zamieszczał swoje rysunki roślin jako ilustracje.
Roślinne ornamenty Wyspiańskiego jako ilustracje
Licencja: domena publiczna
W październiku 1898 roku Stanisław Wyspiański został powołany na redaktora artystycznego krakowskiego „Życia”, jednego z najważniejszych literacko-artystycznych periodyków Młodej Polski. Do szaty graficznej pisma włączył swoje rysunki roślin., 2. Fotografia przedstawia okładkę książki. Umieszczono na niej napis: Kazimierz Wielki, napisał Stanisław Wyspiański. Pośrodku znajduje się rysunek ukazujący liście i kwiat kasztanowca. Liście kształtem przypominają ludzką dłoń. Złożone są z siedmiu podłużnych części. Mają długie ogonki. Kwiat jest zebrany w liczne, gęste, stożkowate i wzniesione kwiatostany. Stanisław Wyspiański, Kazimierz Wielki, 1900
Licencja: Stanisław Wyspiański - kazimierz Wielki, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons
Wyspiański wykorzystywał rysunki z Zielnika także jako elementy zdobnicze na okładkach własnych dramatów. Jedną z ulubionych roślin artysty był kasztanowiec, drzewo, którego liśćmi, owocami i kwiatami fascynowała się cała secesja., 3. Ilustracja przedstawia mlecz. Kwiaty rośliny są zebrane w dość duży, półkulisty koszyczek. Wszystkie kwiaty w koszyczku mają rurkowaty kształt. Liście są podłużne, mają nieregularny kształt. Łodygi są wiotkie, zaopatrzone w pojedyncze włoski. Tylko jeden kwiat jest w pełni rozwinięty. Pozostałe to pąki. Ilustracja sygnowana inicjałami SW. Lucjan Rydel, Poezje, 1901
Licencja: domena publiczna
Najczęściej rysunki roślin zamieszczał w tomikach poetyckich Lucjana Rydla (Poezje 1899, 1901), ale opracował graficznie także zbiory Marii Konopnickiej czy Tadeusza Micińskiego., 4. Ilustracja przedstawia oset. Kwiaty rośliny są zebrane w dość duży, półkulisty koszyczek. Dno koszyczka jest pokryte szczeciniastymi łuskami. Kwiaty w koszyczku mają rurkowaty kształt. Liście są zakończone cierniami, mają nieregularny kształt. Łodygi są pokryte zadziorkami. Ten sam motyw jest powielony na ilustracji. Lucjan Rydel, Poezje
Licencja: domena publiczna
Wyspiański chętnie stosował multiplikację jednego motywu, jak w przypadku ostrożnia lancetowatego, czyli ostu. Uwagę przykuwa podkreślenie walorowej różnicy między ostro zarysowaną ciemną plamą liścia a pozostałą częścią szkicowanej rośliny. Tak ujęta sylwetka ostu pojawiła się w co najmniej kilku tomikach poetyckich w opracowaniu graficznym artysty., 5. Rysunek przedstawia lilie. Są to okazałe kwiaty o długich owalnych płatkach. Słupki są dość długie. Kwiaty są osadzone na cienkiej łodydze. Liście rośliny są długie i wąskie. Lucjan Rydel, Poezje, 1901
Licencja: domena publiczna
Rysunek lilii, który został wykorzystany w „Życiu”, znalazł się też w tomiku Lucjana Rydla, gdzie towarzyszył poetyckiej interpretacji utworu Fryderyka Chopina, zaczynającej się od słów:
Z tchnieniem wiosny melodya płynącaŹródło: Lucjan Rydel, Chopin: Preludium N° 15, [w:] tegoż, Poezje 1899, s. 52., 6. Ilustracja przedstawia wykę płotową. Łodyga rośliny jest wąska, idealnie prosta, rozgałęziona. Listki mają jajowaty kształt. Ułożone są nieparzyście na gałęzi. Listek szczytowy oraz pierwsza para listków przekształcone są w wąsy czepne. Kwiaty wyrastają w kątach liści i są dużo krótsze od niego. Grono złożone jest z kilku kwiatów o krótkich szypułkach. Józef Rączkowski, W blaskach młodości, 1903
Skąd ma dźwięki czarowne i tony?
Czy gwiazd promień o promień się trąca?
Czy to wonnych traw szemrzą miliony?
Czy o tarczę srebrzystą miesiąca
Uderzają chmur skrzydła powiewne?
Czy sam księżyc po modrych fal toni
Strugą drżącej światłości swej dzwoni?
Licencja: domena publiczna
Rysunek wyki płotowej znalazł się w przy fragmencie scenicznym Wśród kwiatów, ale nie pełni wobec utworu funkcji ilustracyjnej, a jedynie ornamentalną.
Stanisław Wyspiański, fragment fryzu w Domu Lekarskim w Krakowie, 1903–1905
Źródło: Zygmunt Put Zetpe0202, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Polecenie 2
Napisz, dlaczego, twoim zdaniem, w tomiku Rydla przy wierszu Chopin: Preludium N° 15, został zamieszczony kwiat lilii. Czy roślina oddaje muzyczny charakter tytułu utworu? Swoją odpowiedź uzasadnij.
Ćwiczenie 1
Na podstawie informacji zawartych w sekcji Przeczytaj określ prawdziwość stwierdzeń. Najstarszy drukowany zielnik powstał we Francji. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Zielniki nazywano „ogrodami zdrowia”, ponieważ zawierały jedynie receptury leków. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Najstarszy polski zbiór suszonych roślin pochodził z XV wieku. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Pierwsze naukowe opracowania roślin zaczęły powstawać pod koniec XVIII wieku. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Na podstawie informacji zawartych w sekcji Przeczytaj określ prawdziwość stwierdzeń.
| Zdanie | Prawda | Fałsz |
| Najstarszy drukowany zielnik powstał we Francji. | □ | □ |
| Zielniki nazywano „ogrodami zdrowia”, ponieważ zawierały jedynie receptury leków. | □ | □ |
| Najstarszy polski zbiór suszonych roślin pochodził z XV wieku. | □ | □ |
| Pierwsze naukowe opracowania roślin zaczęły powstawać pod koniec XVIII wieku. | □ | □ |
Ćwiczenie 2
Napisz, na jakie detale roślin zwracał uwagę Stanisław Wyspiański, zbierając materiały do swojego Zielnika. W odpowiedzi odwołaj się do wiadomości z sekcji Przeczytaj i multimediów.