Liście o zróżnicowanych kształtach i różnorodnym stopniu podzielenia blaszki.
Kwiaty rurkowate (np. oset Carduus), środkowe rurkowate promieniste i brzeżne języczkowate, płonne (np. krwawnik – Achillea, rumianek – Chamomilla) lub zebrane w kwiatostan; zwany koszyczkiem (np. mniszek lekarski - Taraxacumofficinale).
Owoc – niełupka, opatrzona puchem kielichowym (rozsiewana przez wiatr – u mniszka lekarskiego –Taraxacum officinale), rąbkiem (u złocienia Chrysanthemum) lub ośćmi (rozsiewana przez zwierzęta – u uczepu Bidens).
R1aAQLfXv5SbR1
Ilustracja przestawia rośliny dwuliścienne astrowate/złożone.
1. Oset – z kłujących szyszek wyrastają fioletowe kwiaty w formie pióropusza.
2. Krwawnik – białe, drobne kwiatostany z niewielkim żółtym środkiem.
3. Rumianek – białe, pjedyncze kwiatki z większym żółtym środkiem.
4. Uczep – żółte pięciolistkowe kwiaty o dużym, żółtym środku.
5. Bylica piołun – łodygi rośliny są oblepione żółtymi kwiatami nie posiadającymi płatków,
6. Dalia – duże, pomarańczowe kwiaty składające się z łyżeczkowanych płatków, połączonych ze sobą w kulistą formę.
7. Mniszek lekarski - kwiaty zbudowane z ułożonych w rozetę intensywnie żółtych płatków.
Ilustracja przestawia rośliny dwuliścienne astrowate/złożone.
1. Oset – z kłujących szyszek wyrastają fioletowe kwiaty w formie pióropusza.
2. Krwawnik – białe, drobne kwiatostany z niewielkim żółtym środkiem.
3. Rumianek – białe, pjedyncze kwiatki z większym żółtym środkiem.
4. Uczep – żółte pięciolistkowe kwiaty o dużym, żółtym środku.
5. Bylica piołun – łodygi rośliny są oblepione żółtymi kwiatami nie posiadającymi płatków,
6. Dalia – duże, pomarańczowe kwiaty składające się z łyżeczkowanych płatków, połączonych ze sobą w kulistą formę.
7. Mniszek lekarski - kwiaty zbudowane z ułożonych w rozetę intensywnie żółtych płatków.
Źródło: H. Zell, wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑green
Bobowate / motylkowate (Fabaceae /Papilionaceae)
Liście spiralnie osadzone na pędzie, z przylistkami, pojedynczo, pierzasto lub dłoniasto złożone.
Kwiaty motylkowe – grzbieciste o kielichu ze zrośniętych pięciu działek i koronie z pięciu zachodzących na siebie płatków o zróżnicowanej budowie; zwykle obupłciowe, zebrane w kwiatostany typu: grona, baldachogrona, kłosa lub główki.
Owoc typu strąka pękającego dwoma szwami; nasiona bezbielmowe, z dużym zarodkiem i materiałami zapasowymi (skrobia) zgromadzonymi w liścieniach.
R1TzVNpvtYb6Q1
Ilustracja przestawia przykład rośliny dwuliściennej bobowatej/motylkowatej - grochu:
1. Liście grochu z przylistkami, złożone pierzasto lub dłoniasto; kwiaty białe. Od łodygi ochodzą wąsy czepne.
2. Owoc – strąk, nasiona okrągłe, z dużym zarodkiem i materiałami zapasowymi występują w środku strąka.
Ilustracja przestawia przykład rośliny dwuliściennej bobowatej/motylkowatej - grochu:
1. Liście grochu z przylistkami, złożone pierzasto lub dłoniasto; kwiaty białe. Od łodygi ochodzą wąsy czepne.
2. Owoc – strąk, nasiona okrągłe, z dużym zarodkiem i materiałami zapasowymi występują w środku strąka.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
bg‑green
Kapustowate / krzyżowe (Brassicaceae /Cruciferae)
Liście najczęściej pierzastosieczne.
Kwiaty obupłciowe, owadopylne, zebrane w groniastych kwiatostanach. Kielich kwiatowy składa się z czterech działek, a korona z czterech płatków ułożonych na krzyż.
Owocem jest wielonasienna łuszczyna lub łuszczynka.
RgruMDmASGegA1
Ilustracja przestawia przykład rośliny dwuliściennej kapustowatej/krzyżowej - rzepaku:
1. Owoce rzepaku w postaci brązowej łuszczyny, czyli podłużnego strąka zawierającego wiele nasion.
2. Liście dolne rzepaku są powcinane i duże, górne małe i całobrzegie. Nasady górnych liści swoją nasadą obejmują łodygę co najmniej w połowie jej obwodu.
3. Kwiaty rzepaku żółte, czteropłatkowe, zebrane w grono dłuższe od liści.
Ilustracja przestawia przykład rośliny dwuliściennej kapustowatej/krzyżowej - rzepaku:
1. Owoce rzepaku w postaci brązowej łuszczyny, czyli podłużnego strąka zawierającego wiele nasion.
2. Liście dolne rzepaku są powcinane i duże, górne małe i całobrzegie. Nasady górnych liści swoją nasadą obejmują łodygę co najmniej w połowie jej obwodu.
3. Kwiaty rzepaku żółte, czteropłatkowe, zebrane w grono dłuższe od liści.
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.
bg‑green
Dyniowate (Cucurbitaceae)
Liście o różnych kształtach, najczęściej klapowane, ułożone skrętolegle.
Kwiaty głównie promieniste pięciokrotne, najczęściej rozdzielnopłciowe; mogą wyrastać z łodygi pojedynczo lub być zebrane w różne kwiatostany.
Owoc — jagoda lub torebka.
R1NKsaDTTtxFs1
Ilustracja przestawia przykłady roślin dyniowatych:
1. Ogórek: długi, zielony owoc oraz żółte kielichowate kwiaty.
2. Dynia: sercowate, zielone liście, duże okrągłe owoce w kolorze pomarańczowym w poprzeczne prążki, żółty kwiat. Od łodygi odchodzą wąsy czepne.
Ilustracja przestawia przykłady roślin dyniowatych:
1. Ogórek: długi, zielony owoc oraz żółte kielichowate kwiaty.
2. Dynia: sercowate, zielone liście, duże okrągłe owoce w kolorze pomarańczowym w poprzeczne prążki, żółty kwiat. Od łodygi odchodzą wąsy czepne.
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.
bg‑green
Różowate (Rosaceae)
Liście ułożone są skrętolegle, rzadko naprzeciwlegle, blaszka liściowa pojedyncza lub dłoniasto/pierzasto złożona, zwykle o piłkowanym brzegu.
Kwiaty pięciokrotne, obupłciowe, owadopylne, zebrane w kwiatostany, najczęściej typu wiecha.
Owoc – mieszek, torebka, niełupka, pestkowiec, niekiedy owoc pozorny (niełupka) lub zbiorowy.
RFdf5FBuytSfY1
Ilustracja przestawia przykład rośliny różowatej:
1. Biało – różowy kwiat dzikiej róży z pięcioma płatkami, w środku żółte pręciki.
2. Ciemnoczerwone owalne owoce dzikiej róży z czarnymi zakończeniami.
Ilustracja przestawia przykład rośliny różowatej:
1. Biało – różowy kwiat dzikiej róży z pięcioma płatkami, w środku żółte pręciki.
2. Ciemnoczerwone owalne owoce dzikiej róży z czarnymi zakończeniami.
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.
bg‑green
Kaktusowate – kaktusy (Cactaceae)
Tylko u niektórych rodzajów występują liście o typowej blaszce liściowej (Pereskia), u opuncji są one zredukowane i krótkotrwałe, u większości gatunków zastąpione przez różnej wielkości ciernie.
Kwiaty o różnych barwach i różnej wielkości (do 30 cm u królowej nocy – Selenicereus), zapylane przez owady, czasem przez ptaki i nietoperze.
Owoc typu jagoda.
Pędy mięsiste, kuliste (np. Mamillaria), walcowate (Cereus), spłaszczone i członowane (opuncja), u gatunków epifitycznych – liściowate lub rózgowate (np. epifilum – Epiphyllum). U większości gatunków żebrowane lub żebra podzielone na brodawki.
Charakterystyczne dla kaktusowatych są areole, z których wyrastają pęczki cierni, a także kwiaty i pędy boczne.
R1G48KGU2SIFM1
Ilustracja przestawia przykłady roślin kaktusowatych:
1. Mamilaria – zdjęcie przedstawia czubek kaktusa z otaczającym go wieńcem z białych kwiatów z różowymi pręcikami wyrastającego z żółtego środka.
2. Pałczak – na fotografii kolumnowe łodygi kilku roślin z wyraźnie widocznymi żebrami, z których wyrastają igły. Z jednej łodygi wyrastają kwiaty.
3. Opuncja – na zdjęciu szereg owalnych, płaskich segmentów kaktusa, które są połączone ze sobą. Wyrastają z nich igły, a na wierzchołkach kilku z nich różowe, kuliste kwiaty.
4. Kaktus zygzak – ma charakterystyczne, długie liście w kształcie zygazaka. Na fotografii wielki, żółto-pomarańczowy kwiat, od której odchodzą u podstawy pojedyncze płatki.
5. Drzewidło – na zdjęciu podłużny fragment rośliny z wyrastającymi z niej długimi kolcami. Na górze gałęzi trzy zielone liście.
6. Selenicereus chrysocardium - spomiędzy postrzępionych, przypominających paproć liści wyrasta złożone z licznych łusek i działek okwiat, którego elementy u podstawy wyglądają jak kolce. Płatki są cienkie, języczkowate w kształcie i mają biały kolor.
Ilustracja przestawia przykłady roślin kaktusowatych:
1. Mamilaria – zdjęcie przedstawia czubek kaktusa z otaczającym go wieńcem z białych kwiatów z różowymi pręcikami wyrastającego z żółtego środka.
2. Pałczak – na fotografii kolumnowe łodygi kilku roślin z wyraźnie widocznymi żebrami, z których wyrastają igły. Z jednej łodygi wyrastają kwiaty.
3. Opuncja – na zdjęciu szereg owalnych, płaskich segmentów kaktusa, które są połączone ze sobą. Wyrastają z nich igły, a na wierzchołkach kilku z nich różowe, kuliste kwiaty.
4. Kaktus zygzak – ma charakterystyczne, długie liście w kształcie zygazaka. Na fotografii wielki, żółto-pomarańczowy kwiat, od której odchodzą u podstawy pojedyncze płatki.
5. Drzewidło – na zdjęciu podłużny fragment rośliny z wyrastającymi z niej długimi kolcami. Na górze gałęzi trzy zielone liście.
6. Selenicereus chrysocardium - spomiędzy postrzępionych, przypominających paproć liści wyrasta złożone z licznych łusek i działek okwiat, którego elementy u podstawy wyglądają jak kolce. Płatki są cienkie, języczkowate w kształcie i mają biały kolor.
Źródło: Christer Johansson, Max Ronnersjö, Zapyon, wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑green
Psiankowate (Solanaceae)
Liście pojedyncze lub pierzastodzielne, ułożone skrętolegle.
Kwiaty pojedyncze lub zebrane w grona, podbaldachy lub wiechy.
Owoc – torebka lub jagoda.
R1d5JE69sakJN1
Ilustracja przedstawia przykłady roślin psiankowatych :
1. Petunia – na fotografii gąszcz pięknych, dużych, kielichowatych kwiatów w kolorze jasnofioletowym z ciemnofioletowym środkiem.
2. Papryka – zdjęcie przedstawia krzaczki papryki rosnące na polu. Spomiędzy zielonych liści zwieszają się podłużne, żółte owoce
3. Pokrzyk wilcza jagoda – na zdjęciu fragmenty liści, spomiędzy których widać dwa kuliste owoce. Jeden jest zielonkawy, niedojrzały, drugi czarny.
4. Tytoń – fotografia przestawia krzaczki tytoniu z dużymi, owalnymi, spiczasto zakończonymi liśćmi i różowymi kwiatami na górze rośliny.
5. Miechunka – zdjęcie przedstawia fragment gałązki z zielonimi liśćmi i charakterystycznymi owocami pomarańczowymi dwukomorowymi jagodami przypominającymi kształtem trójwymiarowe serce, szerokie na górze i zwężające się ku dołowi.
6. Bieluń dziędzierzawa – na zdjęciu zielony owoc w kształcie jajowatookrągławej torebki wielkości orzecha włoskiego, pokrytej trójkątnymi kolcami, przypominający owoc kasztanowca.
Ilustracja przedstawia przykłady roślin psiankowatych :
1. Petunia – na fotografii gąszcz pięknych, dużych, kielichowatych kwiatów w kolorze jasnofioletowym z ciemnofioletowym środkiem.
2. Papryka – zdjęcie przedstawia krzaczki papryki rosnące na polu. Spomiędzy zielonych liści zwieszają się podłużne, żółte owoce
3. Pokrzyk wilcza jagoda – na zdjęciu fragmenty liści, spomiędzy których widać dwa kuliste owoce. Jeden jest zielonkawy, niedojrzały, drugi czarny.
4. Tytoń – fotografia przestawia krzaczki tytoniu z dużymi, owalnymi, spiczasto zakończonymi liśćmi i różowymi kwiatami na górze rośliny.
5. Miechunka – zdjęcie przedstawia fragment gałązki z zielonimi liśćmi i charakterystycznymi owocami pomarańczowymi dwukomorowymi jagodami przypominającymi kształtem trójwymiarowe serce, szerokie na górze i zwężające się ku dołowi.
6. Bieluń dziędzierzawa – na zdjęciu zielony owoc w kształcie jajowatookrągławej torebki wielkości orzecha włoskiego, pokrytej trójkątnymi kolcami, przypominający owoc kasztanowca.
Źródło: Civertan, Jom / Joachim Müllerchen, Kurt Stüber, wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 1
Przeanalizuj grafikę interaktywną i wykaż różnorodność budowy morfologicznej w dwóch rodzinach roślin dwuliściennych.
Wykaż różnorodność budowy morfologicznej w dwóch rodzinach roślin dwuliściennych.
R1QK9Eokl3BGl1
(Uzupełnij).
1
Polecenie 2
Przeanalizuj dwa przykłady związku między budową owocni a sposobem rozsiewania nasion u roślin dwuliściennych.