Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1
Zapoznaj się z opisami zamieszczonych w galerii obrazów przedstawiających Sąd Ostateczny i wypisz, jakie kary dla grzeszników zostały na nich przedstawione. Zastanów się nad tym, jak wizja męki piekielnej zmieniała się przez wieki. Zapisz swoje wnioski w formie notatki.
Zapoznaj się z opisami zamieszczonych w galerii obrazów przedstawiających Sąd Ostateczny i wypisz, jakie kary dla grzeszników zostały na nich przedstawione. Zastanów się nad tym, jak wizja męki piekielnej zmieniała się przez wieki. Zapisz swoje wnioski w formie notatki.
R1nSCWvwl7smF
Omów pojęcie sąd ostateczny.
R1OOjhkaloPLo1
Ilustracja interaktywna przedstawia kilkuczęściowy obraz sądu ostatecznego. Składa się on z obrazu środkowego podzielonego na trzy części, z wysoką częścią środkową, a także z dwóch par skrzydeł ruchomych. Większe umieszczone są na dole i mniejsze zamykające górną część obrazu środkowego. Ołtarz zamknięty posiada kompozycję o dwóch poziomach. Dwie górne mniejsze części zawierają postacie po lewej archanioła Gabriela i po prawej stronie Maryi, zwracającej się w stronę archanioła. Za nią znajduje się ozdobny wazon z liliami. Poniżej dwie części przedstawiają dwóch świętych: przeszytego strzałą Sebastiana, przywiązanego do pnia drzewa oraz podpartego laską Antoniego, który trzymają w prawej ręce dzwonek. Świętych adoruje para fundatorów. To kobieta i mężczyzna w pozie modlitewnej, których malarz ukazał w skrajnych kwaterach. Przed nimi, na pulpitach leżą otwarte księgi modlitewne oraz towarzyszą im anioły trzymające herby. Centralną, największą część ołtarza zajmuje na górze ubrany w czerwone szaty Jezus Chrystus. Siedzi on na złocistym globie i łuku tęczy. Jezus wykonuje prawicą znak błogosławieństwa, lewicą gest potępienia grzechów. Na górnych skrzydłach ołtarza ukazane są dwie pary aniołów. Trzymają one Arma Christi – narzędzia męki Pańskiej. Pod Chrystusem ukazany jest Archanioł Michał w albie, w asyście czterech aniołów grających na trąbach. Archanioł ukazany jest przodem do widza, podobnie jak Chrystus. Archanioł trzyma w dłoniach wagę, na jej szalkach są ukazane postacie symbolizujące dusze zbawionych i potępionych. Boczne części ołtarza tworzą dwa rzędy świętych. W pobliżu Chrystusa klęczą Maria i Jan Ewangelista, za nimi apostołowie i na samym końcu czterej doktorzy Kościoła (po lewej święci Grzegorz, Hieronim, Augustyn i Ambroży) oraz trzy święte dziewice (Katarzyna, Barbara i Maria Magdalena). Na samym dole ołtarza ukazana została sfera ziemska. Ukazany jest krajobraz pełen pagórków. Są tu grupy postaci wychodzących z grobów, zaś na bocznych częściach ołtarza grupy zbawionych i potępionych. Z piekielnej ciemności buchają płomienie. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Biblijny Sąd Ostateczny stał się inspiracją dla wielu dzieł nie tylko literackich, ale także malarskich. Motywy apokaliptyczne pojawiają się w sztuce od wieków – twórcy młodopolscy, w tym Jan Kasprowicz, odwoływali się do wielowiekowej tradycji. Szczególne miejsce zajmuje w niej sztuka średniowieczna. Mozaika w bazylice na wyspie Torcello należy do najbardziej oryginalnych przedstawień Sądu Ostatecznego. Jeden z jej fragmentów przedstawia szatana o błękitnej skórze trzymającego w rękach Antychrysta. Niewielka postać młodego następcy szatana ma podniesioną dłoń w geście rozkazu wydawanego latającym wokół demonom. Od lewej strony kompozycję zamykają dwie monumentalne sylwetki aniołów strącających grzeszników w piekielne otchłanie. Obecność aniołów ma ukazywać wszechmoc Boga, którego władza sięga nawet do piekła.
1Autor nieznany, Sąd ostateczny, mozaika w Bazylice Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny na Torcello (XII w.). Obraz przedstawia sąd ostateczny. Siedzący na tronie Szatan trzyma na kolanach Antychrysta. Wokół niego widoczne są liczne głowy ludzkie. Po lewej stronie dwa ogromne anioły, które włóczniami godzą ludzi. Źródło: Flickr, CC BY-NC-ND 2.0., autor: Jim Forest., 2. Sąd Ostateczny Michała Anioła zdobiący Kaplicę Sykstyńską w Watykanie nosi cechy typowe dla malarstwa renesansowego. Dobrze zbudowane, półnagie ciała zostały przedstawione z wielką dbałością o szczegóły. Fresk ma harmonijną kompozycję, której nie zaburzają nawet cierpiące, potępione dusze przedstawione w dolnej partii dzieła. Malowidło Michała Anioła wzbudzało liczne kontrowersje – począwszy od obecnej na nim nagości, a skończywszy na umieszczeniu na malowidle podobizn twarzy ówczesnych dostojników kościelnych.
2Michał Anioł, Sąd Ostateczny, fresk z Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie (1536–1541). Obraz przedstawia sąd ostateczny namalowany na sklepieniu kościelnym. Źródło: domena publiczna., 3. Wizja angielskiego preromantyka Williama Blake’a należy do nietypowych przedstawień biblijnego Sądu Ostatecznego. Piekło i niebo nie zostały tu radykalnie oddzielone, trudno dostrzec między nimi wyraźną granicę. Ludzkie ciała zlewają się ze sobą, tworząc opływowe formy – tak jakby podróżowały z jednego miejsca w drugie, w nieskończonym kręgu. Cała kompozycja przypomina kształtem człowieka. Obraz Blake'a można powiązać z jego poglądami, według których dobro nie może istnieć bez zła. Obie kategorie wzajemnie się uzupełniają – ludzkość wznosząca się do rajskiej ekstazy, a następnie staczająca się w piekielną otchłań jest nierozdzielną jednością w ciele Zbawiciela.
3William Blake, Wizja Sądu Ostatecznego (1808). Obraz przedstawia sąd ostateczny. W centralnej części, na tronie stojącym na podwyższeniu Bóg. Otocza go wiele postaci, które próbują się do niego zbliżyć. Źródło: domena publiczna., 4. Obraz Petera von Corneliusa (1784–1867) przedstawia cztery tajemnicze postaci pojawiające się w Apokalipsie św. Jana – jeźdźców Apokalipsy. Tylko czwarty z nich jest w Biblii wymieniony z imienia – to Śmierć. Znaczenie pozostałych istot bywa różnie interpretowane, zazwyczaj przyjmuje się, że są to kolejno: Wojna, Zaraza i Głód. Jeźdźcy przynoszą na ziemię kataklizmy, sieją zniszczenie i wzniecają wojny. Chociaż są zaledwie jedną z wielu plag dotykających ludzkość, ich wizerunek stał się popularny w kulturze za sprawą obrazowego opisu. Zasiadają na koniach o różnych kolorach oraz dzierżą charakterystyczne atrybuty: pierwszy ma łuk, drugi trzyma wielki miecz, trzeci wagę. Śmierć nie jest związana z żadnym przedmiotem, lecz towarzyszy jej Otchłań (Ap 6, 1-8). Na obrazie Corneliusa została przedstawiona z kosą.
4Peter von Cornelius, Jeźdźcy Apokalipsy (1497–1498), źródło: domena publiczna., 5. John Martin do klasycznego tematu malarstwa religijnego dodał niepokoje swoich czasów. Gwałtowna eksploatacja zasobów naturalnych, uprzemysłowienie, dewastacja środowiska i terenów wiejskich wpłynęły na wyobrażenie malarza o końcu świata. Na obrazie nie pojawiają się anioły ani demony, a zamiast ogni piekielnych widać straszliwe trzęsienie ziemi. Lawa wycieka z wnętrza planety, góry zapadają się, pogrążając w czeluściach tysiące bezbronnych ludzi. Opierając się na odkryciach naukowych, Martin stworzył dzieło poruszające umysły ówczesnych odbiorców, dla których obraz klęski żywiołowej był bardziej przekonujący niż fantastyczny wizerunek diabłów z rogami.
5John Martin, Wielki dzień Jego gniewu (1851–1853). Obraz przedstawia sąd ostateczny. W centralnej części mężczyzna jadący konno, który trzyma w uniesionych dłoniach miecz. Tuż obok niego postać męska jadąca konno trzymająca kosę. W tle trzeci i czwarty jeździec. Wokół nich kłębią się ludzie. Źródło: domena publiczna.
Rogier van der Weyden, Sąd Ostateczny (1448–1451).
Poliptyk Rogiera van der Weydena (1400–1464) należy do najbardziej rozpoznawalnych wizji Sądu Ostatecznego. Po prawej stronie dzieła malarz umieścił ludzi skazanych na potępienie. Ciała zapadają się w otchłań, a na twarzach grzeszników widać strach i brak nadziei. Z tym obrazem kontrastuje harmonia i spokój wybranych do życia wiecznego. Grono wybranych, których anioł prowadzi do krainy zbawienia, jest jednak zdecydowanie mniej liczne. Pośrodku tryptyku możemy dostrzec Jezusa zasiadającego na tęczowym łuku, który w Apokalipsie św. Jana jest symbolem Syna Bożego. Po jego lewicy i prawicy zasiadają święci – najbliżej Chrystusa malarz umieścił Maryję oraz Jana Chrzciciela. Poniżej widnieje natomiast wizerunek archanioła Michała ważącego ludzkie czyny i oddzielającego zbawionych od potępionych.
Źródło: domena publiczna.