Konteksty

R1IIQ9Hhpf0f41

Ilustracja przedstawia portret starszego mężczyzny. Ukazany jest jego lewy profil. Mężczyzna ma długie, falujące włosy oraz gęstą, długą brodę z wąsami. Ma prosty nos, wysokie czoło oraz lekko zarysowane zmarszczki na twarzy. Pod portretem widnieje napis: Leonardo Vinci.

Leonardo da Vinci (1452‑1519) – włoski malarz, rzeźbiarz, architekt, wynalazca. Już za życia nazywano go uomo universale i uważano za geniusza. Niezwykłe zdolności, a także pasja poznawania świata i człowieka pozwoliły mu wyrażać się w wielu dziedzinach sztuki i nauki oraz znacznie wyprzedzić swoją epokę. Leonardo da Vinci należał do tych nielicznych artystów, którego wszystkie prace można nazwać arcydziełami. Celnie ujął to Bernard Berenson: Leonardo da Vinci to jedyny artysta, o którym można powiedzieć, że to, czego dotknął, przemieniał w wieczne piękno. Przekrój czaszki, struktura źdźbła trawy, studium mięśnia... – jego wrażliwość na linie, światło i porządek przemienia to wszystko w twórcze wartości życia.
Znamię geniuszu noszą więc zarówno jego anatomiczne rysunki, projekty machin, studia perspektywy (Leonardo to jeden z odkrywców perspektywy linearnej), jak i obrazy, z których najbardziej znane są: Madonna Benois, Pokłon Trzech Króli, Madonna w grocie, Dama z gronostajem (znana też jako Dama z łasiczką), Święta Anna Samotrzeć, Mona Liza oraz fresk Ostatnia Wieczerza.
Sztuka Leonarda kryje wiele zagadek i niezmiennie od sześciu wieków inspiruje malarzy, pisarzy, naukowców i „zwykłych” odbiorców sztuki. Jedną z tajemnic jest to, że duża część prac tego artysty pozostała niedokończona. Niektórzy krytycy wyjaśniają to jego temperamentem i typem umysłowości, dla której najbardziej fascynujący w procesie kreacji był etap konceptualny, wymyślenie dzieła, ideaideaidea. Natomiast jego wykonanie, będące już sprawą rzemiosła, przedstawiało dla artysty mniejszą wartość. Jan Białostocki napisał: Leonardo był pierwszym zapewne nowożytnym artystą, który uświadomił sobie ten umysłowy, «idealny», a nie «warsztatowy» charakter twórczości artystycznej.

Mona Liza – przyjmuje się, że bohaterką obrazu jest tytułowa Mona Liza, czyli żona florentczyka Francesca del Giocondo – Madonna Lisa di Antonio Maria Gherardini (stąd Mona Lisa i La Gioconda), jednak niektórzy historycy sztuki podają inne potencjalne modelki – księżnę Mantui Isabellę d’Este oraz nieznaną z imienia kochankę jednego z członków rodu Medyceuszy lub samego malarza. Ostatecznej wersji trudno dociec, ale zastanawiające jest, że portret pozostał w rękach artysty i nigdy nie trafił na sprzedaż.

Również i na tym obrazie odnajdujemy tak bardzo typowe dla Leonarda da Vinci sfumatosfumatosfumato. Ma ono wyrażać nieprzeniknioną obecność sił natury, której niezmierną potęgę człowiek może jedynie dostrzec, natomiast nie może ogarnąć rozumem. Ta nieprzenikniona obecność jest niepokojąca, gdyż nieznana, podobnie jak owa kręta droga z lewej strony portretu.

Technika

Obraz Leonarda da Vinci jest przykładem malarstwa portretowego. Na pierwszym planie znajduje się postać pięknej, młodej kobiety. Drugi plan obrazu wypełnia krajobraz. Bohaterka portretu, Mona Liza, siedzi na krześle, prawdopodobnie w loggii, czego można się domyślać na podstawie fragmentu muru (balustrady) i znajdujących się po lewej i prawej stronie pozostałości po kolumnach (które podobno były w pierwotnej wersji obrazu). Kobieta jest lekko obrócona w lewą stronę, jej lewa ręka spoczywa na oparciu krzesła, prawa dłoń obejmuje lewą. Przyjmuje postawę pełną spokoju i godności. Jest ubrana w brązowozieloną suknię, z głębokim dekoltem wykończonym misternym haftem, na ramionach ma zarzuconą draperię lub szal w kolorze zbliżonym do sukni. Spod sukni wystają rękawy lśniącej jasnej koszuli. Kobieta nie ma na sobie żadnej biżuterii, co pozwala w pełni wydobyć piękno jej ciała (dłoni, ramion i twarzy). Uwagi oglądającego obraz nie rozpraszają zbędne ozdoby, więc może się skupić na samej bohaterce. A ta przyciąga spojrzenie nie tylko urodą, ale także szczególnym wyrazem twarzy. Regularne rysy, prosty nos, delikatne usta, brązowe oczy i długie ciemne falujące włosy (upięte i ozdobione rodzajem welonu) czynią z niej nieprzemijający ideał urody kobiecej. Lekki, niezdecydowany uśmiech dodaje postaci uroku i tajemnicy. Nastrój ten potęguje drugi plan obrazu – fantastyczny krajobraz, w którym dominują skały.

Praca z dziełem plastycznym

Słownik