Zbigniew Herbert. Mona Lisa. Przez siedem gór granicznych kolczaste druty rzek i rozstrzelane lasy i powieszone mosty szedłem – przez wodospady schodów wiry morskich skrzydeł i barokowe niebo całe w bąblach aniołów – do ciebie Jeruzalem w ramach stoję w gęstej pokrzywie wycieczki na brzegu purpurowego sznura i oczu. Fragment tekstu: Przez siedem gór granicznych kolczaste druty rzek i rozstrzelane lasy i powieszone mosty szedłem – przez wodospady schodów wiry morskich skrzydeł i barokowe niebo całe w bąblach aniołów – do ciebie Jeruzalem w ramach. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Część 1. można potraktować jako prolog wiersza. Odnosi się ona do przeszłości. Podmiot liryczny przedstawia swoją „drogę do Mony Lizy”: w pierwszych czterech wersach opisuje doświadczenia życiowe (miejsce, gdzie się urodził, traumę II wojny światowej), w ostatnich sześciu skupia się na wcześniejszych doświadczeniach ze sztuką (przede wszystkim barokową). Fragment tekstu: Stoję w gęstej pokrzywie wycieczki na brzegu purpurowego sznura i oczu. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. W części 2. podmiot liryczny mówi o swojej teraźniejszości, o oglądaniu obrazu w Luwrze w towarzystwie tłumów zwiedzających.

No i jestem widzisz jestem nie miałem nadziei ale jestem pracowicie uśmiechnięta smolista niema i wypukła jakby z soczewek zbudowana na tle wklęsłego krajobrazu między czarnymi jej plecami które są jakby księżyc w chmurze a pierwszym drzewem okolicy jest wielka próżnia piany światła no i jestem czasem było czasem wydawało się nie warto wspominać. Fragment tekstu: No i jestem widzisz jestem nie miałem nadziei ale jestem. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Część 3., w której bohater liryczny zwraca się bezpośrednio do Mony Lizy, podkreśla jego wysiłek oraz bycie „tu i teraz”, przed obrazem. Fragment tekstu: Pracowicie uśmiechnięta smolista niema i wypukła jakby z soczewek zbudowana na tle wklęsłego krajobrazu między czarnymi jej plecami które są jakby księżyc w chmurze a pierwszym drzewem okolicy jest wielka próżnia piany światła. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Część 4. to pierwsza w tym wierszu próba opisu obrazu. Podkreśla się w nim uśmiech bohaterki portretu, kolorystykę i perspektywę, a także relację między jej postacią a krajobrazem. Fragment tekstu: No i jestem czasem było czasem wydawało się nie warto wspominać. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. W części 5. powraca wątek osobistych doświadczeń podmiotu lirycznego.

Tyka jej regularny uśmiech głowa wahadło nieruchome oczy jej marzą nieskończoność ale w spojrzeniach śpią ślimaki no i jestem mieli przyjść wszyscy jestem sam kiedy już nie mógł głową ruszać powiedział jak to się skończy pojadę do Paryża między drugim a trzecim palcem prawej ręki przerwa wkładam w tę bruzdę puste łuski losów. Fragment tekstu: Tyka jej regularny uśmiech głowa wahadło nieruchome oczy jej marzą nieskończoność ale w spojrzeniach śpią ślimaki. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Część 6. jest próbą opisania bohaterki obrazu, a w szczególności tajemnicy jej uśmiechu i spojrzenia. Zastosowane tu metafory w poetycki sposób oddają zagadkę obrazu. Fragment tekstu: No i jestem mieli przyjść wszyscy jestem sam kiedy już nie mógł głową ruszać powiedział jak to się skończy pojadę do Paryża. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Część 7. powraca do osobistych doświadczeń podmiotu lirycznego. Odnoszą się one prawdopodobnie do traumatycznych wydarzeń z czasów II wojny światowej („mieli przyjść wszyscy jestem sam”), kiedy był świadkiem odejścia wielu swoich przyjaciół. Jedna z tych śmierci zostaje opisana dokładniej („kiedy już nie mógł ruszać głową”). Fragment tekstu: Między drugim a trzecim palcem prawej ręki przerwa wkładam w tę bruzdę puste łuski losów. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Część 8. jest zarówno opisem fragmentu portretu – dłoni kobiety – jak i działania (hipotetycznego? mentalnego?) podmiotu lirycznego, który wkłada między jej palce „puste łuski losów”; odnoszą się one do opisanych wyżej, tragicznych losów jego przyjaciół.

No i jestem to ja jestem wparty w posadzkę żywymi piętami tłusta i niezbyt ładna Włoszka na suche skały włos rozpuszcza od mięsa życia odrąbana porwana z domu i historii o przeraźliwych uszach z wosku szarfą żywicy uduszona jej puste ciała woluminy są osadzone na diamentach między czarnymi jej plecami a pierwszym drzewem mego życia miecz leży wytopiona przepaść. Fragment tekstu: No i jestem to ja jestem wparty w posadzkę żywymi piętami. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. W części 9. podmiot liryczny, po raz kolejny podkreślając bycie „tu i teraz”, wydobywa aspekt swojego życia w znaczeniu biologicznym („to ja jestem wparty w posadzkę żywymi piętami”). W ten sposób przeciwstawia się umarłym (przyjaciołom i Monie Lizie). Fragment tekstu: Tłusta i niezbyt ładna Włoszka na suche skały włos rozpuszcza od mięsa życia odrąbana porwana z domu i historii o przeraźliwych uszach z wosku szarfą żywicy uduszona jej puste ciała woluminy są osadzone na diamentach między czarnymi jej plecami a pierwszym drzewem mego życia miecz leży wytopiona przepaść. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Część 10., ostatnia, jest kolejnym poetyckim opisem obrazu. Uderza w nim negatywne i pełne obcości przedstawienie bohaterki portretu. Między nią a podmiotem lirycznym leży „miecz wytopiona przepaść”. Poznanie arcydzieła odkrywa nieprzekraczalną granicę między człowiekiem a dziełem sztuki.

Zbigniew Herbert. Mona Lisa. Przez siedem gór granicznych kolczaste druty rzek i rozstrzelane lasy i powieszone mosty szedłem – przez wodospady schodów wiry morskich skrzydeł i barokowe niebo całe w bąblach aniołów – do ciebie Jeruzalem w ramach stoję w gęstej pokrzywie wycieczki na brzegu purpurowego sznura i oczu. Fragment tekstu: Mona Lisa. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Tytuł – identyczny z tytułem obrazu Leonarda da Vinci; świadczy o tym, że autor wiersza od początku wyraźnie i jednoznacznie podkreśla związki swojego tekstu z renesansowym obrazem. Fragment tekstu: Przez siedem gór granicznych. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. „Przez siedem gór granicznych” – wyrażenie nawiązujące do baśni („za siedmioma górami”). Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Epitety – liczne w części 1. określają sytuację i doświadczenia podmiotu lirycznego (odnoszą się do przeszłości), w części 2. opisują jego obecną sytuację, wizytę w muzeum (odnoszą się do teraźniejszości). Fragment tekstu: Przez siedem gór granicznych kolczaste druty rzek i rozstrzelane lasy i powieszone mosty szedłem – przez wodospady schodów wiry morskich skrzydeł i barokowe niebo. Opisy punktów znajdujących się na ilustracji: 4. Metafory - Uzupełniają większą część wiersza; wykorzystują personifikację, („rozstrzelane lasy”, „powieszone mosty”), silnie oddziałują na wyobraźnię są oryginalne, odnoszą się do świata przyrody (np. „wodospady schodów”, „gęsta pokrzywa wycieczki”), świadczą o poczuciu humoru autora („barokowe niebo/ całe w bąblach aniołów”). 5. Paralelizm syntaktyczny. Fragment tekstu: Do ciebie Jeruzalem w ramach. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Bezpośredni zwrot do bohaterki obrazu Leonarda da Vinci; nazwanie jej „Jeruzalem w ramach” nasuwa skojarzenia z tekstami modlitewnymi: słowo „Jeruzalem” (odsyła do miejsca świętego zarówno dla żydów, jak i chrześcijan), zwrot „Jeruzalem w ramach” zbudowano na wzór wezwań litanijnych. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 7. Czasowniki wydobyte z tekstu poprzez: sposób zapisu graficznego, pauzę („szedłem”), sposób umieszczenia w tekście, na początku części („stoję”), powtórzenie („jestem”), podkreślają działania podmiotu lirycznego, jego wysiłek w dotarciu do Mony Lizy; dynamizują tekst. Fragment tekstu: Na brzegu purpurowego sznura (przerzutnia) i oczu. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 8. Przerzutnia – podkreśla słowo „oczy”, wskazując na ważny fragment obrazu.

No i jestem widzisz jestem nie miałem nadziei ale jestem pracowicie uśmiechnięta smolista niema i wypukła jakby z soczewek zbudowana na tle wklęsłego krajobrazu między czarnymi jej plecami które są jakby księżyc w chmurze a pierwszym drzewem okolicy jest wielka próżnia piany światła no i jestem czasem było czasem wydawało się nie warto wspominać. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Konstrukcja wiersza – autor stosuje fragmenty naprzemiennie opisujące obraz (jego wrażenia) oraz części mówiące o nim samym (określa się jako człowiek, który miał pewne doświadczenia, urodził się w konkretnym miejscu) - między tymi częściami panuje równowaga w obrębie ich konstrukcji. Na uwagę zasługuje budowa pierwszej, w której czasownik szedłem odnosi się zarówno do pierwszych czterech wersów, jak i sześciu następujących po nim. Taka konstrukcja ma również znaczenie treściowe - pierwsze cztery wersy określają kraj, sytuację historyczną, natomiast sześć końcowych — jego wcześniejsze doświadczenia związane ze sztuką. Fragment tekstu: Jakby z soczewek zbudowana na tle wklęsłego krajobrazu. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Porównania – powalają budować poetycką transpozycję obrazu, określają bohaterkę portretu. Fragment tekstu: No i jestem czasem było czasem wydawało się nie warto wspominać. Opisy punktów znajdujących się na ilustracji: 3. Anafora – powtórzenie słowa „czasem” na początku dwóch sąsiadujących ze sobą wersów podkreśla jego znaczenie. 4. Zdania niedokończone, niedopowiedziane, pozbawione dopełnienia („czasem było” – co?, „czasem wydawało się” – co?, „nie warto wspominać” – czego?) lub podmiotu („kiedy [kto?] nie mógł głową ruszać”) pojawiają się we fragmentach, w których podmiot liryczny mówi o sobie; oddają: – trudność podmiotu lirycznego w przekazywaniu o swoich doświadczeń (pośrednio sygnalizują dramatyzm tych doświadczeń) – naśladują mowę potoczną.

Tyka jej regularny uśmiech głowa wahadło nieruchome oczy jej marzą nieskończoność ale w spojrzeniach śpią ślimaki no i jestem mieli przyjść wszyscy jestem sam kiedy już nie mógł głową ruszać powiedział jak to się skończy pojadę do Paryża między drugim a trzecim palcem prawej ręki przerwa wkładam w tę bruzdę puste łuski losów. Fragment tekstu: No i jestem. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. No - słowo zaczerpnięte z języka potocznego – podkreśla bezpośredniość, autentyczność i emo-średniość, emocjonalny charakter doświadczenia, które przeżywa podmiot liryczny, zostaje w wierszu czterokrotnie powtórzone. Fragment tekstu: Wkładam w tę bruzdę puste łuski losów. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Metafory – zajmują dużą część wiersza, odgrywają ważną rolę, służą zbudowaniu „poetyckiego portretu” Mony Lizy; są oryginalne, silnie oddziałują na wyobraźnię, pozwalają ująć w słowach tajemnicę bohaterki obrazu.

No i jestem to ja jestem wparty w posadzkę żywymi piętami tłusta i niezbyt ładna Włoszka na suche skały włos rozpuszcza od mięsa życia odrąbana porwana z domu i historii o przeraźliwych uszach z wosku szarfą żywicy uduszona jej puste ciała woluminy są osadzone na diamentach między czarnymi jej plecami a pierwszym drzewem mego życia miecz leży wytopiona przepaść. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Wiersz stychiczny – podział na poszczególne części jest podyktowany ich znaczeniem. Autor nie stosuje znaków interpunkcyjnych. Fragment tekstu: Między czarnymi jej plecami a pierwszym drzewem mego życia. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Powtórzenie: Wersy „między czarnymi jej palcami” i „a pierwszym drzewem okolicy” powtarzają się w wierszu dwukrotnie – autor pragnie zwrócić na nie uwagę.